【 ဆောင်းပါး 】 “ဆိုးရွားပြင်းထန်နိုင်သည့် ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်း”

【 ဆောင်းပါး 】 “ဆိုးရွားပြင်းထန်နိုင်သည့် ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်း”

ဒုတိယအကြိမ် ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်လှိုင်းဖြစ်ပွားမည်မှာ သေချာနေသောကြောင့် မည်သည့်အချိန်တွင် မည်မျှဆိုးရွားစွာ ဖြစ်ပွားမည်ကိုသာ မေးရန်လိုကြောင်း ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်များက အီတလီနိုင်ငံရှိ ကျောက်ပြားခင်းထားသော ခန်းမများမှနေ  ကင်းဆပ်ပြည်နယ် ဂျုံခင်းများအထိ လိုက်လံသတိပေးနေရသည်။

ယခုအပတ်အတွင်း ကန့်သတ်ချက်များ တစိတ်တပိုင်း ဖြည်လျှော့ချလိုက်သော အိန္ဒိယတွင် ကြီးမားသောဈေးတစ်ခုအတွင်း ရောဂါကူးစက်မှုကို ထိန်းချုပ်ရန် ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်များသည် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က အလျှင်အမြန်လုပ်ဆောင်နေရသည်။

ရောဂါကူးစက်မှု အပြင်းအထန်ခံစားရသော နယူးယောက်တွင် ပိုးသတ်ရန်အတွက် မြေအောက်ရထားလမ်းစနစ်ကို ညဖက်ပိတ်ထားရသည်။ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု အသစ်တဖန်မြင့်မားလာခြင်းနှင့် သေဆုံးမှုများဖြစ်လာတော့မည်ဟု ကန့်သတ်ချက်များ စတင်ဖြည်လျှော့နေသော အီတလီတွင် ကျွမ်းကျင်သူများက ပါလီမန်အမတ်များကို သတိပေးနေပြီး ကူးစက်ခံရသူများကို ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်ရေး၊ ၎င်းတို့၏ ရောဂါလက္ခဏာများကို စောင့်ကြည့်ရေးနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများကို ခြေရာခံရေးတို့အတွက် အပြင်းအထန်အားထုတ်ရန် တိုက်တွန်းနေရသည်။

ဂျာမနီကမူ ရောဂါကူးစက်မှု ဒုတိယလှိုင်းကိုသာမက တတိယလှိုင်းကိုပင် သတိပေးနေပြီး ရောဂါကူးစက်မှုသစ်များကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်းမရှိလျှင် ကန့်သတ်ချက်များကို ပြန်လည်ချမှတ်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်နေရသည်။ဂျာမန်ဝန်ကြီးချုပ် အန်ဂျလာမာကယ်သည် ဥရောပ၏ အကြီးမားဆုံးစီးပွားရေးဖြစ်သော ဂျာမနီကို အင်အားချိနဲ့သွားစေသည့် ကန့်သတ်ချက်များကို ထပ်မံဖြည်လျှော့ရေးအတွက်ဆွေးနွေးရန် နိုင်ငံရှိ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ၁၆ ဦးနှင့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က တွေ့ဆုံသည်။

“ရောဂါကူးစက်မှု ဒုတိယလှိုင်းကတော့ သေချာပေါက်ဖြစ်ဦးမှာပဲ။ဒါပေမယ့် ပြဿနာက ဘယ်လောက်အထိ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ကူးစက်မလဲဆိုတာပဲဖြစ်တယ်။အဲဒီလှိုင်းက ကြီးမလား၊ သေးမလား။အခုအချိန်မှာ ပြောဖို့စောနေသေးတယ်” ဟု ပြင်သစ်နိုင်ငံ Pasteur Institute မှ ဗိုင်းရပ်စ်နှင့် ကိုယ်ခံစွမ်းအားဌာန အကြီးအကဲ Olivier Schwartz က ပြောသည်။

ပိတ်ပင်ကန့်သတ်ချက်များ ဖြည်လျှော့ခြင်းမရှိသေးသော ပြင်သစ်နိုင်ငံသည် ရောဂါကူးစက်မှု ဒုတိယလှိုင်းအတွက် ထပ်မံကန့်သတ်ရေး အစီအစဉ်များကို အဆင်သင့်ပြုလုပ်ထားပြီး ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့ဒေသအများအပြားမှာ ရောဂါကူးစက်မှု ပထမလှိုင်းဖြင့်ပင် ရုန်းကန်နေရဆဲဖြစ်သည်။ဘရာဇီးလ်နိုင်ငံသည် မြို့ကြီးတစ်မြို့ကို ပထမဆုံးအကြိမ် ပိတ်ဆို့ခြင်းအဖြစ် Maranhão ပြည်နယ်၏ မြို့တော်ကို ပိတ်ဆို့လိုက်ရသည်။ဘရာဇီးနိုင်ငံ၏ သမုဒ္ဒရာတဖက်ကမ်းတွင် တည်ရှိသော အာဖရိကတွင် ရောဂါကူးစက်ခံရကြောင်း အတည်ပြုလူနာအရေအတွက်မှာ လွန်ခဲ့သောအပါတ်အတွင်း ၄၂ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တက်လာသည်။ကူးစက်မှုအရေအတွက်သည် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် ၅၀၀၀၀ ရှိလာမည်ဟု ခန့်မှန်းနေရသည်။

နယူးယောက်မြို့တော်ပြင်ပ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ရောဂါကူးစက်မှုနှုန်း မြင့်တက်နေပြီး အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင် ပိုမိုမြင့်မားနေကြောင်း အေပီသတင်းဌာန၏ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ သိရသည်။နယူးယောက်တွင် ကူးစက်မှုနှုန်းကျဆင်းလာခြင်းကို အခြားနေရာများတွင် ကူးစက်မှုနှုန်းမြင့်မားခြင်းက အရိပ်မဲထိုးကျနေကြောင်း ထိုလေ့လာမှုအရ သိရသည်။

“ဒီဗိုင်းရပ်စ်က ကျနော်တို့လူမှုအသိုင်းအဝန်းမှာ လှည့်လည်နေတယ်၊ အရင်ရက်သတ္တပါတ်တွေထက်ကတောင် ပိုများတယ်ဆိုတာကို သံသယဖြစ်စရာမလိုဘူး” ဟု ကင်းဆပ်ပြည်နယ် ရှော်နီခရိုင် ကျန်းမာရေးဌာနမှ ဒါရိုက်တာ Linda Ochs ပြောသည်။

ထိုဗိုင်းရပ်စ်သည် လူ ၃.၆ သန်းကို ကူးစက်ပြီး လူ ၂၅၀၀၀၀ ကို သေဆုံးစေပြီးဖြစ်ကြောင်း ဂျွန်ဟုပ်ကင်း တက္ကသိုလ်စာရင်းအရ သိရပြီး စမ်းသပ်မှုများကို အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ ပြုလုပ်နိုင်ခြင်း၊ ရေတွက်ပုံမတူညီခြင်းနှင့် အချို့အစိုးရများက ဖုံးကွယ်ထားခြင်းတို့ကြောင့် အမှန်တကယ် ရောဂါကူးစက်သေဆုံးမှုနှုန်းသည် ထိုထက်ပိုမိုများပြားနိုင်ကြောင်း ကျွမ်းကျင်သူအားလုံး သဘောတူကြသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် သေဆုံးမှု ၇၁၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး ရောဂါကူးစက်ခံရမှု ၁.၂ သန်းရှိကာ ဥရောပတွင် သေဆုံးသူ ၁၄၀၀၀၀ ကျော်သွားပြီဖြစ်သည်။

“မိဘနှစ်ပါးလုံးကို တပြိုင်နက်မြှုပ်နှံသဂြိုလ်ရတာဟာ ခက်ခဲတဲ့ကိစ္စပဲ” ဟု မိခင်ရော ဖခင်ကိုပါ ဂျော်ဂျီယာ ကျေးလက်ဒေသတွင် ဆုံးရှုံးခဲ့သူ Desmond Tolbert ပြောသည်။“သူတို့က ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံထားရတော့ သူတို့သေဆုံးတဲ့အချိန်မှာ ကျနော်တို့က သူတို့နဲ့အတူ ရှိမနေနိုင်ဘူး” ဟုလည်း သူကပြောသည်။

လူအများအပြား ကိုးကားပြောဆိုနေသည့် ဝါရှင်တန်တက္ကသိုလ်၏ တွက်ချက်မှုပုံစံအရဆိုပါက အိမ်တွင်းတွင်နေထိုင်ရေး အစီအစဉ်များကို ဖြည်လျှော့လိုက်သောကြောင့် သြဂုတ်လ အစောပိုင်းတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ အတွင်း ထိုဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးမှုသည် ၁၃၄၀၀၀ ခန့်အထိ ရှိလာမည်ဖြစ်သည်။

နိုဝင်ဘာလတွင် ပြန်လည်ရွေးကောက်ခံရရန် ရည်မှန်းနေသော အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် လူမှုခွဲခွာနေထိုင်ရေး စည်းမျဉ်းများကိုဖြည်လျှော့ပြီး အမေရိကန်စီးပွားရေးကို အသက်ကယ်ရန် အပြင်းအထန်တွန်းအားပေးနေသည်။အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် နှစ်လမပြည့်မီအတွင်း အလုပ်သမား သန်း ၃၀ ကျော် အလုပ်အကိုင် ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။တိုင်းပြည်၏ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် လုပ်ငန်းအဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်းမည့်သဘော အိမ်ဖြူတော်က အင်္ဂါနေ့တွင် ပြောဆိုနေသော်လည်း ထရမ့် က လုံခြုံရေးနှင့် နိုင်ငံကို ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ရေးကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် တွစ်တာတွင်ရေးသားသည်။

အာဏာပိုင်များက ဖီလာဒဲလ်ဖီးယားမှ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုအထိ လူစုလူဝေးပြုလုပ်ခွင့် ပေးခဲ့သောကြောင့် လွန်ခဲ့သောရာစုနှစ်တစ်ခုက စပိန်တုပ်ကွေး ဒုတိယလှိုင်းသည် ပထမလှိုင်းထက် လူများစွာပိုမိုသေဆုံးစေခဲ့သည်။

အီတလီနိုင်ငံတွင် ယခုအပတ်အတွင်း ကန့်သတ်မှုများဖြည်လျှော့သော်လည်း ကူးစက်မှုသစ်များကို စောင့်ကြည့်ရေးအတွက် ဆေးဖက်ပညာသည်များကို လေ့ကျင့်ပေးရေးတွက် အကြီးအကျယ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် သမ္မတ၏ အဆင့်မြင့်ကျန်းမာရေးဌာနမှ ဥက္ကဋ္ဌ Dr Silvio Brusaferro က တိုက်တွန်းထားသည်။နိုင်ငံပေါင်းများစွာနှင့် လုပ်ငန်းပေါင်းများစွာက တည်ဆောက်ထားသော ခြေရာခံရေး အပလီကေးရှင်းများသည် အနာဂါတ် ရောဂါကူးစက်မှုလှိုင်းများကို ခြေရာခံရန် ပြည့်စုံလုံလောက်ခြင်း ရှိမည်မဟုတ်ကြောင်းလည်း သူကပြောသည်။

“ကျနော်တို့ ကူးစက်ရောဂါကနေ မလွန်မြောက်သေးဘူး။ကူးစက်ရောဂါ ကျရောက်နေတုန်းပဲရှိသေးတယ်။အန္တရာယ်များပြားနေမှန်းသိရက်နဲ့ ပုံမှန်အတိုင်းပြန်နေတယ်လို့ လူတွေမထင်စေချင်ဘူး” ဟု ထိုကျန်းမာရေးဌာနမှ ကူးစက်ရောဂါဌာန အကြီးအကဲ Dr Giovanni Rezza ကလည်း ပြောသည်။

ဂျာမနီနိုင်ငံတွင်မူ လွန်ခဲ့သောအပါတ်အတွင်း လူဦးရေတစ်သိန်းတွင် ရောဂါကူးစက်မှုသစ် ၅၀ နှင့် အထက်ရှိသော မည်သည့်ခရိုင်တွင်မဆို ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မှုများ ပြန်လည်ချမှတ်နေသည်။

ရောဂါကူးစက်မှု ဒုတိယလှိုင်းဖြစ်လာမည်ကို ပညာရှင်များက သေချာပေါက်သိနေကြောင်း သို့သော် ဂျာမနီနိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုလှိုင်းအတွက် အပြည့်အ၀ပြင်ဆင်ထားကြောင်း ဂျာမနီ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးဌာန အကြီးအကဲ Lothar Wieler က ပြောသည်။

ဂျာမနီနိုင်ငံသည် ကျယ်ပြန့်သော ရောဂါစစ်ဆေးရှာဖွေမှုများနှင့် ၎င်းထက် လူဦးရေနည်းသော အီတလီ (သို့မဟုတ်) ဗြိတိန်တို့၏ သေဆုံးမှု၏ ၄ ပုံ ၁ ပုံသာ ရှိသောကြောင့် ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခံရသော နိုင်ငံလည်းဖြစ်သည်။

ဗြိတိန်နိုင်ငံသည်လည်း ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရသူများနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံသူများကို ရှာဖွေရန် လူ ၁၈၀၀၀ ကို ထပ်မံခန့်အပ်ထားသည်။တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သင်ခန်းစာကိုလေ့လာပြီး ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးမှုများနှင့် ခြေရာခံလိုက်ခြင်းများကို ပိုမိုစောစီးစွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့သင့်ကြောင်း ဗြိတိန်အရာရှိများ ဝန်ခံကြသည်။တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အပြင်းအထန်စမ်းသပ်ရှာဖွေခြင်း၊ ခြေရာခံလိုက်ခြင်းနှင့် သီးခြားခွဲထားခြင်းတို့ဖြင့် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။

HIV နှင့် အခြားကူးစက်ရောဂါများကို ခြေရာခံရာတွင် အတွေ့အကြုံရှိသော တောင်အာဖရိကနိုင်ငံတွင် ရောဂါကူးစက်မှုကို လူမှုအသိုင်းအဝန်းအခြေပြု ခြေရာခံသူ ၃၀၀၀၀ ကျော်ရှိနေသည်။တူရကီနိုင်ငံတွင် ရောဂါကူးစက်မှု ခြေရာခံရေးအဖွဲ့  ၅၈၀၀ သည် လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်နေပြီး လူသန်းတဝက်ကို ရောဂါရှာဖွေ စစ်ဆေးခဲ့သည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် တောင်ပိုင်းမြို့ကြီးတစ်ခုဖြစ်သော ချန်းနိုင်မြို့ ဈေးတစ်ခုတွင် ရောဂါကူးစက်မှု တစ်ထောင်ခန့်ကို အာရုံစိုက်လုပ်ဆောင်နေသည်။ယခုအခါ ပိတ်ထားလိုက်ပြီဖြစ်သော ထိုဈေးမှ နောက်ထပ် လူ ၇၀၀၀ ကို ခြေရာခံလိုက်ပြီး သီးခြားခွဲထားလိုက်သည်။လူဦးရေ သန်း ၁၃၀၀ ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှ မနိုင်မနင်းဖြစ်နေသော ကျန်းမာရေးစနစ် အကျပ်အတည်းကို ကျွမ်းကျင်သူများ စိုးရိမ်နေကြသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် နေ့စဉ်အတည်ပြုနိုင်သော ရောဂါကူးစက်မှုသစ်သည် ၂၀၀၀၀ ကျော်ပြီး နေ့စဉ်သေဆုံးမှုနှုန်းမှာ တစ်ထောင်ကျော်ကြောင်း ဂျွန်ဟုပ်ကင်းတက္ကသိုလ် စာရင်းအရ သိရသည်။ပြည်သူများ ပြင်ပသို့ပြန်လည်ထွက်လာပြီး လုပ်ငန်းများပြန်လည်စတင်ချိန်တွင် ကူးစက်မှုနှုန်းလျှော့ချရန် မလုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းကြောင့် လူများစွာ ပိုမိုသေဆုံးနိုင်ပြီး သောင်းနှင့်ချီသေဆုံးမည်ကို ကျန်းမာရေးအရာရှိများက သတိပေးနေသည်။

“လုပ်ငန်းတွေ မြန်မြန်ပြန်ဖွင့်လေလေ၊ စီးပွားရေးဆုံးရှုံးမှုနည်းလေလေပဲ။ဒါပေမယ့် လူ့အသက်ဆုံးရှုံးမှုကတော့ ပိုများလေလေဖြစ်မယ်” ဟု နယူးယောက်ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး Andrew Cuomo က ပြောသည်။“ဒါကတော့ ကျနော်တို့ချနေတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ပဲ မိတ်ဆွေတို့” ဟု သူကပြောသည်။

အချို့သောပြည်နယ်များတွင် လုပ်ငန်းများပြန်လည်ဖွင့်လှစ်သည်မှာ လွန်စွာစောနေသေးကြောင်း နယူးယောက်မြို့တော်ဝန် Bill de Blasio ကလည်း CNN သတင်းဌာနတွင် သတိပေးသည်။

“ကျနော့်အနေနဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံးကိုပေးချင်တဲ့ သတင်းစကားကတော့ အခုဖြစ်နေတဲ့ ကူးစက်မှု၊ သေဆုံးမှုတွေကို လျှော့ချဖို့ ဘယ်လောက်တောင်အားထုတ်ခဲ့ရတယ်၊ စည်းကမ်းတွေလိုက်နာခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို လေ့လာပြီး နောက်တစ်ခါ ရောဂါထပ်မဖြစ်အောင် အလားတူလမ်းကြောင်းကိုလိုက်ဖို့ပဲ။
ဒီလိုမှမဟုတ်ရင် ရောဂါပြန်ကူးစက်လာတဲ့အခါ စီးပွားရေးပြန်လည်နာလန်ထဖို့ အရမ်းကိုကြာသွားလိမ့်မယ်” ဟု သူကပြောသည်။

ထရမ့်ကမူ သေဆုံးမှုများကို ဝန်ခံသော်လည်း အမေရိကန် စီးပွားရေးပိတ်ထားရခြင်းသည်လည်း မူးယစ်ဆေးသုံးမှု၊ မိမိကိုယ်သေကြောင်းကြံစည်များဖြစ်လာလျှင် အလားတူသေဆုံးနိုင်ကြောင်း ပြောသည်။

“တစ်ခုခုကို ပြီးပြည့်စုံတယ်လို့ ကျနော်ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။တချို့လူတွေတော့ ထိခိုက်မှာပဲ။တချို့လူတွေကို ဆိုးဆိုးရွားရွားထိခိုက်မှာပဲ။ဒါပေမယ့် နိုင်ငံကို မကြာခင်မှာ ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ရမယ်” ဟု အရီဇိုးနားသို့ သွာရောက်စဉ် သူကပြောသည်။သူသည် ထိုစဉ်က နှာခေါင်းစည်းတပ်ဆင်ခြင်း မရှိပေ။

မင်းသန့်
မေ - ၁၈

( Zawgyi )

ဒုတိယအႀကိမ္ ကိုဗစ္-၁၉ ကူးစက္လႈိင္းျဖစ္ပြားမည္မွာ ေသခ်ာေနေသာေၾကာင့္ မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ မည္မွ်ဆိုး႐ြားစြာ ျဖစ္ပြားမည္ကိုသာ ေမးရန္လိုေၾကာင္း က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္မ်ားက အီတလီႏိုင္ငံရွိ ေက်ာက္ျပားခင္းထားေသာ ခန္းမမ်ားမွေန  ကင္းဆပ္ျပည္နယ္ ဂ်ဳံခင္းမ်ားအထိ လိုက္လံသတိေပးေနရသည္။

ယခုအပတ္အတြင္း ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ား တစိတ္တပိုင္း ျဖည္ေလွ်ာ့ခ်လိုက္ေသာ အိႏၵိယတြင္ ႀကီးမားေသာေဈးတစ္ခုအတြင္း ေရာဂါကူးစက္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဟူးေန႔က အလွ်င္အျမန္လုပ္ေဆာင္ေနရသည္။

ေရာဂါကူးစက္မႈ အျပင္းအထန္ခံစားရေသာ နယူးေယာက္တြင္ ပိုးသတ္ရန္အတြက္ ေျမေအာက္ရထားလမ္းစနစ္ကို ညဖက္ပိတ္ထားရသည္။ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ အသစ္တဖန္ျမင့္မားလာျခင္းႏွင့္ ေသဆုံးမႈမ်ားျဖစ္လာေတာ့မည္ဟု ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ား စတင္ျဖည္ေလွ်ာ့ေနေသာ အီတလီတြင္ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားက ပါလီမန္အမတ္မ်ားကို သတိေပးေနၿပီး ကူးစက္ခံရသူမ်ားကို ရွာေဖြေဖၚထုတ္ေရး၊ ၎တို႔၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေရးႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္ဆံမႈမ်ားကို ေျခရာခံေရးတို႔အတြက္ အျပင္းအထန္အားထုတ္ရန္ တိုက္တြန္းေနရသည္။

ဂ်ာမနီကမူ ေရာဂါကူးစက္မႈ ဒုတိယလႈိင္းကိုသာမက တတိယလႈိင္းကိုပင္ သတိေပးေနၿပီး ေရာဂါကူးစက္မႈသစ္မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ျခင္းမရွိလွ်င္ ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ားကို ျပန္လည္ခ်မွတ္မည္ဟု ၿခိမ္းေျခာက္ေနရသည္။ဂ်ာမန္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ အန္ဂ်လာမာကယ္သည္ ဥေရာပ၏ အႀကီးမားဆုံးစီးပြားေရးျဖစ္ေသာ ဂ်ာမနီကို အင္အားခ်ိနဲ႔သြားေစသည့္ ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ားကို ထပ္မံျဖည္ေလွ်ာ့ေရးအတြက္ေဆြးေႏြးရန္ ႏိုင္ငံရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ၁၆ ဦးႏွင့္ ဗုဒၶဟူးေန႔က ေတြ႕ဆုံသည္။

“ေရာဂါကူးစက္မႈ ဒုတိယလႈိင္းကေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ျဖစ္ဦးမွာပဲ။ဒါေပမယ့္ ျပႆနာက ဘယ္ေလာက္အထိ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ကူးစက္မလဲဆိုတာပဲျဖစ္တယ္။အဲဒီလႈိင္းက ႀကီးမလား၊ ေသးမလား။အခုအခ်ိန္မွာ ေျပာဖို႔ေစာေနေသးတယ္” ဟု ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ Pasteur Institute မွ ဗိုင္းရပ္စ္ႏွင့္ ကိုယ္ခံစြမ္းအားဌာန အႀကီးအကဲ Olivier Schwartz က ေျပာသည္။

ပိတ္ပင္ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ား ျဖည္ေလွ်ာ့ျခင္းမရွိေသးေသာ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသည္ ေရာဂါကူးစက္မႈ ဒုတိယလႈိင္းအတြက္ ထပ္မံကန႔္သတ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားကို အဆင္သင့္ျပဳလုပ္ထားၿပီး ျဖစ္သည္။

ကမာၻ႔ေဒသအမ်ားအျပားမွာ ေရာဂါကူးစက္မႈ ပထမလႈိင္းျဖင့္ပင္ ႐ုန္းကန္ေနရဆဲျဖစ္သည္။ဘရာဇီးလ္ႏိုင္ငံသည္ ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ၿမိဳ႕ကို ပထမဆုံးအႀကိမ္ ပိတ္ဆို႔ျခင္းအျဖစ္ Maranhão ျပည္နယ္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ပိတ္ဆို႔လိုက္ရသည္။ဘရာဇီးႏိုင္ငံ၏ သမုဒၵရာတဖက္ကမ္းတြင္ တည္ရွိေသာ အာဖရိကတြင္ ေရာဂါကူးစက္ခံရေၾကာင္း အတည္ျပဳလူနာအေရအတြက္မွာ လြန္ခဲ့ေသာအပါတ္အတြင္း ၄၂ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ တက္လာသည္။ကူးစက္မႈအေရအတြက္သည္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ၅၀၀၀၀ ရွိလာမည္ဟု ခန႔္မွန္းေနရသည္။

နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ေတာ္ျပင္ပ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ေရာဂါကူးစက္မႈႏႈန္း ျမင့္တက္ေနၿပီး အထူးသျဖင့္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ပိုမိုျမင့္မားေနေၾကာင္း ေအပီသတင္းဌာန၏ ေလ့လာမႈတစ္ခုအရ သိရသည္။နယူးေယာက္တြင္ ကူးစက္မႈႏႈန္းက်ဆင္းလာျခင္းကို အျခားေနရာမ်ားတြင္ ကူးစက္မႈႏႈန္းျမင့္မားျခင္းက အရိပ္မဲထိုးက်ေနေၾကာင္း ထိုေလ့လာမႈအရ သိရသည္။

“ဒီဗိုင္းရပ္စ္က က်ေနာ္တို႔လူမႈအသိုင္းအဝန္းမွာ လွည့္လည္ေနတယ္၊ အရင္ရက္သတၱပါတ္ေတြထက္ကေတာင္ ပိုမ်ားတယ္ဆိုတာကို သံသယျဖစ္စရာမလိုဘူး” ဟု ကင္းဆပ္ျပည္နယ္ ေရွာ္နီခ႐ိုင္ က်န္းမာေရးဌာနမွ ဒါ႐ိုက္တာ Linda Ochs ေျပာသည္။

ထိုဗိုင္းရပ္စ္သည္ လူ ၃.၆ သန္းကို ကူးစက္ၿပီး လူ ၂၅၀၀၀၀ ကို ေသဆုံးေစၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ဂြၽန္ဟုပ္ကင္း တကၠသိုလ္စာရင္းအရ သိရၿပီး စမ္းသပ္မႈမ်ားကို အကန႔္အသတ္ျဖင့္သာ ျပဳလုပ္ႏိုင္ျခင္း၊ ေရတြက္ပုံမတူညီျခင္းႏွင့္ အခ်ိဳ႕အစိုးရမ်ားက ဖုံးကြယ္ထားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ ေရာဂါကူးစက္ေသဆုံးမႈႏႈန္းသည္ ထိုထက္ပိုမိုမ်ားျပားႏိုင္ေၾကာင္း ကြၽမ္းက်င္သူအားလုံး သေဘာတူၾကသည္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေသဆုံးမႈ ၇၁၀၀၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး ေရာဂါကူးစက္ခံရမႈ ၁.၂ သန္းရွိကာ ဥေရာပတြင္ ေသဆုံးသူ ၁၄၀၀၀၀ ေက်ာ္သြားၿပီျဖစ္သည္။

“မိဘႏွစ္ပါးလုံးကို တၿပိဳင္နက္ျမႇဳပ္ႏွံသၿဂိဳလ္ရတာဟာ ခက္ခဲတဲ့ကိစၥပဲ” ဟု မိခင္ေရာ ဖခင္ကိုပါ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ ေက်းလက္ေဒသတြင္ ဆုံးရႈံးခဲ့သူ Desmond Tolbert ေျပာသည္။“သူတို႔က ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံထားရေတာ့ သူတို႔ေသဆုံးတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔က သူတို႔နဲ႔အတူ ရွိမေနႏိုင္ဘူး” ဟုလည္း သူကေျပာသည္။

လူအမ်ားအျပား ကိုးကားေျပာဆိုေနသည့္ ဝါရွင္တန္တကၠသိုလ္၏ တြက္ခ်က္မႈပုံစံအရဆိုပါက အိမ္တြင္းတြင္ေနထိုင္ေရး အစီအစဥ္မ်ားကို ျဖည္ေလွ်ာ့လိုက္ေသာေၾကာင့္ ၾသဂုတ္လ အေစာပိုင္းတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အတြင္း ထိုဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးမႈသည္ ၁၃၄၀၀၀ ခန႔္အထိ ရွိလာမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုဝင္ဘာလတြင္ ျပန္လည္ေ႐ြးေကာက္ခံရရန္ ရည္မွန္းေနေသာ အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္သည္ လူမႈခြဲခြာေနထိုင္ေရး စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုျဖည္ေလွ်ာ့ၿပီး အေမရိကန္စီးပြားေရးကို အသက္ကယ္ရန္ အျပင္းအထန္တြန္းအားေပးေနသည္။အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ႏွစ္လမျပည့္မီအတြင္း အလုပ္သမား သန္း ၃၀ ေက်ာ္ အလုပ္အကိုင္ ဆုံးရႈံးခဲ့သည္။တိုင္းျပည္၏ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ လုပ္ငန္းအဖြဲ႕ကို ဖ်က္သိမ္းမည့္သေဘာ အိမ္ျဖဴေတာ္က အဂၤါေန႔တြင္ ေျပာဆိုေနေသာ္လည္း ထရမ့္ က လုံၿခဳံေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံကို ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ေရးကို ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ တြစ္တာတြင္ေရးသားသည္။

အာဏာပိုင္မ်ားက ဖီလာဒဲလ္ဖီးယားမွ ဆန္ဖရန္စစၥကိုအထိ လူစုလူေဝးျပဳလုပ္ခြင့္ ေပးခဲ့ေသာေၾကာင့္ လြန္ခဲ့ေသာရာစုႏွစ္တစ္ခုက စပိန္တုပ္ေကြး ဒုတိယလႈိင္းသည္ ပထမလႈိင္းထက္ လူမ်ားစြာပိုမိုေသဆုံးေစခဲ့သည္။

အီတလီႏိုင္ငံတြင္ ယခုအပတ္အတြင္း ကန႔္သတ္မႈမ်ားျဖည္ေလွ်ာ့ေသာ္လည္း ကူးစက္မႈသစ္မ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေရးအတြက္ ေဆးဖက္ပညာသည္မ်ားကို ေလ့က်င့္ေပးေရးတြက္ အႀကီးအက်ယ္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရန္ သမၼတ၏ အဆင့္ျမင့္က်န္းမာေရးဌာနမွ ဥကၠ႒ Dr Silvio Brusaferro က တိုက္တြန္းထားသည္။ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ လုပ္ငန္းေပါင္းမ်ားစြာက တည္ေဆာက္ထားေသာ ေျခရာခံေရး အပလီေကးရွင္းမ်ားသည္ အနာဂါတ္ ေရာဂါကူးစက္မႈလႈိင္းမ်ားကို ေျခရာခံရန္ ျပည့္စုံလုံေလာက္ျခင္း ရွိမည္မဟုတ္ေၾကာင္းလည္း သူကေျပာသည္။

“က်ေနာ္တို႔ ကူးစက္ေရာဂါကေန မလြန္ေျမာက္ေသးဘူး။ကူးစက္ေရာဂါ က်ေရာက္ေနတုန္းပဲရွိေသးတယ္။အႏၲရာယ္မ်ားျပားေနမွန္းသိရက္နဲ႔ ပုံမွန္အတိုင္းျပန္ေနတယ္လို႔ လူေတြမထင္ေစခ်င္ဘူး” ဟု ထိုက်န္းမာေရးဌာနမွ ကူးစက္ေရာဂါဌာန အႀကီးအကဲ Dr Giovanni Rezza ကလည္း ေျပာသည္။

ဂ်ာမနီႏိုင္ငံတြင္မူ လြန္ခဲ့ေသာအပါတ္အတြင္း လူဦးေရတစ္သိန္းတြင္ ေရာဂါကူးစက္မႈသစ္ ၅၀ ႏွင့္ အထက္ရွိေသာ မည္သည့္ခ႐ိုင္တြင္မဆို ပိတ္ဆို႔ကန႔္သတ္မႈမ်ား ျပန္လည္ခ်မွတ္ေနသည္။

ေရာဂါကူးစက္မႈ ဒုတိယလႈိင္းျဖစ္လာမည္ကို ပညာရွင္မ်ားက ေသခ်ာေပါက္သိေနေၾကာင္း သို႔ေသာ္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံအေနျဖင့္ ထိုလႈိင္းအတြက္ အျပည့္အ၀ျပင္ဆင္ထားေၾကာင္း ဂ်ာမနီ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးဌာန အႀကီးအကဲ Lothar Wieler က ေျပာသည္။

ဂ်ာမနီႏိုင္ငံသည္ က်ယ္ျပန႔္ေသာ ေရာဂါစစ္ေဆးရွာေဖြမႈမ်ားႏွင့္ ၎ထက္ လူဦးေရနည္းေသာ အီတလီ (သို႔မဟုတ္) ၿဗိတိန္တို႔၏ ေသဆုံးမႈ၏ ၄ ပုံ ၁ ပုံသာ ရွိေသာေၾကာင့္ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳခံရေသာ ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္သည္။

ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံသည္လည္း ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရသူမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္ဆံသူမ်ားကို ရွာေဖြရန္ လူ ၁၈၀၀၀ ကို ထပ္မံခန႔္အပ္ထားသည္။ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ၏ သင္ခန္းစာကိုေလ့လာၿပီး ေရာဂါရွာေဖြစစ္ေဆးမႈမ်ားႏွင့္ ေျခရာခံလိုက္ျခင္းမ်ားကို ပိုမိုေစာစီးစြာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သင့္ေၾကာင္း ၿဗိတိန္အရာရွိမ်ား ဝန္ခံၾကသည္။ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံသည္ အျပင္းအထန္စမ္းသပ္ရွာေဖြျခင္း၊ ေျခရာခံလိုက္ျခင္းႏွင့္ သီးျခားခြဲထားျခင္းတို႔ျဖင့္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။

HIV ႏွင့္ အျခားကူးစက္ေရာဂါမ်ားကို ေျခရာခံရာတြင္ အေတြ႕အႀကဳံရွိေသာ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံတြင္ ေရာဂါကူးစက္မႈကို လူမႈအသိုင္းအဝန္းအေျချပဳ ေျခရာခံသူ ၃၀၀၀၀ ေက်ာ္ရွိေနသည္။တူရကီႏိုင္ငံတြင္ ေရာဂါကူးစက္မႈ ေျခရာခံေရးအဖြဲ႕  ၅၈၀၀ သည္ လုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္႐ြက္ေနၿပီး လူသန္းတဝက္ကို ေရာဂါရွာေဖြ စစ္ေဆးခဲ့သည္။

အိႏၵိယႏိုင္ငံသည္ ေတာင္ပိုင္းၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေသာ ခ်န္းႏိုင္ၿမိဳ႕ ေဈးတစ္ခုတြင္ ေရာဂါကူးစက္မႈ တစ္ေထာင္ခန႔္ကို အာ႐ုံစိုက္လုပ္ေဆာင္ေနသည္။ယခုအခါ ပိတ္ထားလိုက္ၿပီျဖစ္ေသာ ထိုေဈးမွ ေနာက္ထပ္ လူ ၇၀၀၀ ကို ေျခရာခံလိုက္ၿပီး သီးျခားခြဲထားလိုက္သည္။လူဦးေရ သန္း ၁၃၀၀ ရွိေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွ မႏိုင္မနင္းျဖစ္ေနေသာ က်န္းမာေရးစနစ္ အက်ပ္အတည္းကို ကြၽမ္းက်င္သူမ်ား စိုးရိမ္ေနၾကသည္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေန႔စဥ္အတည္ျပဳႏိုင္ေသာ ေရာဂါကူးစက္မႈသစ္သည္ ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ၿပီး ေန႔စဥ္ေသဆုံးမႈႏႈန္းမွာ တစ္ေထာင္ေက်ာ္ေၾကာင္း ဂြၽန္ဟုပ္ကင္းတကၠသိုလ္ စာရင္းအရ သိရသည္။ျပည္သူမ်ား ျပင္ပသို႔ျပန္လည္ထြက္လာၿပီး လုပ္ငန္းမ်ားျပန္လည္စတင္ခ်ိန္တြင္ ကူးစက္မႈႏႈန္းေလွ်ာ့ခ်ရန္ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ လူမ်ားစြာ ပိုမိုေသဆုံးႏိုင္ၿပီး ေသာင္းႏွင့္ခ်ီေသဆုံးမည္ကို က်န္းမာေရးအရာရွိမ်ားက သတိေပးေနသည္။

“လုပ္ငန္းေတြ ျမန္ျမန္ျပန္ဖြင့္ေလေလ၊ စီးပြားေရးဆုံးရႈံးမႈနည္းေလေလပဲ။ဒါေပမယ့္ လူ႔အသက္ဆုံးရႈံးမႈကေတာ့ ပိုမ်ားေလေလျဖစ္မယ္” ဟု နယူးေယာက္ျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး Andrew Cuomo က ေျပာသည္။“ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ခ်ေနတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ပဲ မိတ္ေဆြတို႔” ဟု သူကေျပာသည္။

အခ်ိဳ႕ေသာျပည္နယ္မ်ားတြင္ လုပ္ငန္းမ်ားျပန္လည္ဖြင့္လွစ္သည္မွာ လြန္စြာေစာေနေသးေၾကာင္း နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ Bill de Blasio ကလည္း CNN သတင္းဌာနတြင္ သတိေပးသည္။

“က်ေနာ့္အေနနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံလုံးကိုေပးခ်င္တဲ့ သတင္းစကားကေတာ့ အခုျဖစ္ေနတဲ့ ကူးစက္မႈ၊ ေသဆုံးမႈေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ ဘယ္ေလာက္ေတာင္အားထုတ္ခဲ့ရတယ္၊ စည္းကမ္းေတြလိုက္နာခဲ့ရတယ္ဆိုတာကို ေလ့လာၿပီး ေနာက္တစ္ခါ ေရာဂါထပ္မျဖစ္ေအာင္ အလားတူလမ္းေၾကာင္းကိုလိုက္ဖို႔ပဲ။
ဒီလိုမွမဟုတ္ရင္ ေရာဂါျပန္ကူးစက္လာတဲ့အခါ စီးပြားေရးျပန္လည္နာလန္ထဖို႔ အရမ္းကိုၾကာသြားလိမ့္မယ္” ဟု သူကေျပာသည္။

ထရမ့္ကမူ ေသဆုံးမႈမ်ားကို ဝန္ခံေသာ္လည္း အေမရိကန္ စီးပြားေရးပိတ္ထားရျခင္းသည္လည္း မူးယစ္ေဆးသုံးမႈ၊ မိမိကိုယ္ေသေၾကာင္းႀကံစည္မ်ားျဖစ္လာလွ်င္ အလားတူေသဆုံးႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာသည္။

“တစ္ခုခုကို ၿပီးျပည့္စုံတယ္လို႔ က်ေနာ္ေျပာေနတာမဟုတ္ဘူး။တခ်ိဳ႕လူေတြေတာ့ ထိခိုက္မွာပဲ။တခ်ိဳ႕လူေတြကို ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြားထိခိုက္မွာပဲ။ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံကို မၾကာခင္မွာ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ရမယ္” ဟု အရီဇိုးနားသို႔ သြာေရာက္စဥ္ သူကေျပာသည္။သူသည္ ထိုစဥ္က ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ျခင္း မရွိေပ။

မင္းသန႔္
ေမ - ၁၈