【 တစ်ပတ်အတွင်းနိုင်ငံတကာသတင်းသုံးသပ်ချက် 】ပြင်းထန်တဲ့ ရောဂါစစ်ပွဲနှင့် အမေရိကန်အနာဂတ်

ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်း သတင်းတွေထဲမှာ စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံးက ဗိုင်းရပ်စ်သတင်းတွေနဲ့ အမေရိကန်ရွေးကောက်ပွဲသတင်းတွေ၊ အာမေးနီးယားနဲ့ အဇာဘိုင်ဂျန် စစ်ပွဲသတင်းတွေပါဘဲ။သတင်း ၃ ခုစလုံးက စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာနောက်ခံတွေနဲ့မို့ နိုင်ငံတကာအရေးမှာ သတိပြုဂရုစိုက်စရာဖြစ်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့အနာဂတ်ကို သက်ရောက်နိုင်တဲ့အထိဖြစ်နေလို့ နိုင်ငံတကာက အလေးထားစောင့်ကြည့်ရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်နေပါတယ်။ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကလည်း မြင့်မားလာသလို အမေရိကန်သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲကလည်း အကြိတ်အနယ်ပါ။စစ်ပွဲသစ်ကလည်း အသေအပျောက်ကြီးလာသလို နေတိုးနဲ့ ရုရှားပါ ပါဝင်လာနိုင်တဲ့အထိ စစ်ကျယ်ပြန့်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားပါ။

ဒီလိုအနေအထား‌တွေကြောင့် ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်းဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းတွေဖြစ်တဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ မိန်းကလေးတစ်ယောက် မုဒိမ်းကျင့်ခံရပြီး သေဆုံးသွားတာကြောင့် ဆန္ဒပြပွဲတွေဖြစ်နေတဲ့သတင်း၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုကြောင့် မလေးရှား စားအုန်းဆီတင်ပို့မှုနဲ့ စားအုန်းဆီထွက်ကုန်တွေကို ပိတ်ပင်ဖို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက စီစဉ်နေတဲ့သတင်း၊ ကာရစ်ဘီယံပင်လယ်ထဲ လှေနဲ့မျောနေတဲ့ ဟေတီ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချနေထိုင်သူ (၉၄) ဦးကို ကိုလံဘီယာငါးဖမ်းလှေတစ်စီးက ကယ်တင်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ကူဝိတ်နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်နေသူ စော်ဘွား Sheikh Sabah Al Ahmad Al Sabah အသက် ၉၁ နှစ် ကွယ်လွန်သွားတဲ့သတင်း၊ ဂရိနိုင်ငံကိုလာရောက်တဲ့ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မိုက်ခ်ပွန်ပီယို ကို  Thessaloniki  မြို့မှာ လူပေါင်း ထောင့်ငါးရာကျော်လောက်ဟာ စုဝေးဆန္ဒပြခဲ့ကြတဲ့သတင်း၊ သမ္မတကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြတဲ့သူ ၅၀၀ ကို ဘယ်လာရုစ်အာဏာပိုင်တွေက ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားတဲ့သတင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံ တက္ကဆက်ပြည်နယ်မှာ အသက်ခြောက်နှစ်အရွယ် ကလေးတစ်ယောက် ဦးနှောက်စားပိုးဝင်ပြီး သေဆုံးခဲ့ရလို့ မြို့ရှစ်မြို့မှာ ရေသုံးစွဲခွင့် ပိတ်ပင်လိုက်တဲ့သတင်း၊ တရုတ်စစ်အင်အား အလျင်အမြန်ခေတ်မီတိုးတက်လာမှုနှင့် မြောက်ကိုရီးယားခြိမ်းခြောက်မှုများကြောင့် ဂျပန်စစ်အသုံးစရိတ်ကို ၈ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြှင့်တောင်းခဲ့တဲ့ သတင်းတွေက  အဆိုပါသတင်းတွေအောက်မှာ စိတ်ဝင်စားမှုအတန်အသင့်နည်းခဲ့ပါတယ်။

ဒီသတင်းတွေထဲကနေ အဦးဆုံး တစ်ရက်ထက်တစ်ရက် ပိုပြင်းထန်လာတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်သတင်းတွေကို အရင်ဆုံးသုံးသပ်တင်ဆက်ချင်ပါတယ်။

ထရမ့်အထိ ကူးစက်ပြလိုက်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်

ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာ ၂၈ ရက် မနက်မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူအရေအတွက် တစ်သန်းကျော်ပြီလို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအထွဲ့ကရော၊ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်ကပါ ကမ္ဘာကိုသတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ ကူးစက်ရောဂါစတင်ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလကနေဆိုရင် ၁၀ ကျော် ၁၁ လအတွင်း တစ်နှစ်တာမရှိတရှိအချိန်မှာ ကမ္ဘာ့လူသား ဆယ်သိန်းကျော်ရဲ့အသက်ကို နုတ်ယူခဲ့တာဘဲဖြစ်လို့ ဝမ်းနည်းစရာဖြစ်ရပ်ပါဘဲ။ဒါကြောင့်လဲ မချိမဆံ့ခံစားနေရတဲ့ သမိုင်းမှတ်တိုင်တစ်ခုကို ရောက်ရှိနေပြီလို့ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ် ဂူတာရက်စ် က ဝမ်းနည်းစွာပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ဂျွန်ဟော့ကင်းတက္ကသိုလ် ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင် သေဆုံးသူအများစုက အမေရိကန်နိုင်ငံကဖြစ်ပြီး သေဆုံးသူနှစ်သိန်းကျော်နဲ့ ပထမနေရာမှာရှိပြီး ဘရာဇီးနိုင်ငံက တစ်သိန်းခွဲနဲ့ ဒုတိယလိုက်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံကလည်း သေဆုံးသူ တစ်သိန်းဝန်းကျင်နဲ့ တတိယအများဆုံးဖြစ်ကာ ကမ္ဘာအနှံ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူ ၃၃.၅ သန်းကျော်ရှိနေပြီ ဆိုပါတယ်။

လတ်တလောမှာ ကူးစက်မှုက ကမ္ဘာအနှံ့မှာ ပြန်လည်ပြင်းထန်လာနေပါတယ်။အထူးသဖြင့် မကြာမီမှာ ဥရောပရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ဆောင်းရာသီ ရောက်လာမှာဖြစ်သလို ရောဂါကူးစက်မှုက ယခုထက်ပိုပြင်းထန်လာမှာကို ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက စိုးရိမ်နေကြတာပါ။
ယခုရက်ပိုင်းမှာဘဲ ဗိုင်းရပ်စ်ပထမလှိုင်းတုန်းက အထိနာခဲ့တဲ့ စပိန်၊ အီတလီတို့မှာ ကူးစက်ကပ်ရောဂါ ပြန်လည်ဖြစ်ပွားနူန်းက မြင့်တက်လာနေတဲ့အတွက် အာဏာပိုင်တွေက ကြိုတင်ပြင်ဆင်နေတာတွေရှိပါတယ်။စပိန်မှာဆိုရင် မြို့တော်မက်ဒရစ်မှာ လော့ခ်ဒေါင်းပြန်ချရဖို့ လုပ်နေရတာရှိပါတယ်။

စပိန်မှာသတ်မှတ်ထားတဲ့ အချိုးအစားအရ လူတစ်သိန်းမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူအရေအတွက်က ၅၀၀ ဦးရှိလျှင်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက်ထက်ပိုရင် လော့ခ်ဒေါင်းချသင့်တယ်ဆိုတဲ့အတွက် လက်ရှိမှာ လူတစ်သိန်းကို ၇၅၀ ကျော်နေတဲ့အတွက် လောခ်ဒေါင်းချဖို့ အားချင်းပြင်ဆင်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။စပိန်တင်မကပါဘူး။ပြင်သစ်မှာလည်း ကူးစက်မှုပြင်းထန်လာတဲ့အတွက် အများပြည်သူသွားလာမှုများတဲ့နေရာတွေကို ပိတ်ခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။နယ်သာလန်မှာဆိုရင် ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းကို ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် နိုင်ငံသားတိုင်း နှာခေါင်းစည်းတပ်ဖို့အပါအဝင် ကျယ်ပြန်တဲ့အစီအစဉ်တွေကို ချမှတ်လာတာကို တွေ့လာရပါတယ်။ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ကျော့ပြန်ကူးစက်မှုမှာ ယခင်တွေ့ရှိရတဲ့ပိုးထက် ဆယ်ဆမက မြန်ဆန်စွာကူးစက်ပြီး တွေ့ရှိရမှုမှာလည်း မထင်မှတ်စွာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်တွေ့ရတဲ့အတွက် ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေ အခက်တွေ့နေရပါတယ်။ယခုထိ ပိုးရဲ့သဘောသဘာ၀ကို စေ့စပ်ခြုံငုံပြီး တိတိကျကျမသိရသေးတာက ကမ္ဘာအတွက်ပြဿနာပါ။ဗြိတိန်မှာဆိုရင် တက္ကသိုလ်ပေါင်း ၄၀ မှာ ပိုးတွေ့လူနာရှိနေတာကို တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။အခုချိန်မှာ နိုင်ငံတိုင်းမှာ ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းက မြင့်တက်နေတဲ့အတွက် ကူးစက်ရောဂါ ရှိ၊ မရှိကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ဖို့က အရမ်းကိုအရေးပါနေပါတယ်။ဒီအတွက် WHO ကနေ ဆေးစစ်ကိရိယာတွေ သန်း ၁၂၀ ကို ဝင်ငွေအလယ်အလတ်နဲ့ ဝင်ငွေနည်းပါးတဲ့ နိုင်ငံတွေကို ပေးမယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ခဲ့တာကိုလည်းတွေ့ရပါတယ်။အဆိုပါစစ်ဆေးမှုအသစ်က ကိုဗစ် ၁၉ ပိုး ရှိ၊ မရှိကို မိနစ်ပိုင်းအတွင်းသိနိုင်တယ် ဆိုပါတယ်။

ဗိုင်းရပ်နဲ့စ်ပတ်သက်လာရင် ကြောက်စရာအချက်အလက်တစ်ခုက ကူးစက်ခံရမှန်းမသိတဲ့ ပြဿနာပါ။စက်တင်ဘာ ၃၀ ရက်က အိန္ဒိယ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအေဂျင်စီက ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံသား သန်း ၆၀ လောက် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံထားရဖွယ်ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ဒါဟာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က တရားဝင်လက်ခံထားတဲ့ ၁၃ သန်းကျော် ၁၄ သန်းနီးပါးနဲ့ဆို ၆ ဆလောက် များပါတယ်။တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုရင် မတွက်ချက်ဝံ့လောက်အောင်ပါဘဲ။ဒီလိုကူးစက်မှုက များနေပြီဆိုရင် ဘယ်လိုနောက်ဆက်တွဲ ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေရှိမလဲ ဆိုတာကလည်း အရေးတကြီးတွက်ချက်ရမယ့် ပြဿနာပါဘဲ။တောင်ကိုရီးယားဘက်ကထုတ်ပြန်တဲ့ လေ့လာချက်တစ်ခုမှာတော့ ကူးစက်ရောဂါကနေ ပြန်လည်သက်သာလာသူ ၁၀ ဦးအနက် ၉ ဦးမှာ မောပမ်းနွမ်းနယ်မှု၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နောက်ဆက်တွဲထိခိုက်မှု၊ အနံ့ပျောက်ဆုံးမှု၊ အရသာပျောက်ဆုံးမှုတွေ ကြုံရတယ်ဆိုပြီး လေ့လာမှုကိုဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။တစ်ဘက်မှာလည်း ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းဖြစ်ပွားမှုမှာ ကူးစက်မှုများလာတာ  ကျောင်းတွေပြန်ဖွင့်ခဲ့လာတာတွေကြောင့်လားဆိုတဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေရှိပါတယ်။ယခုချိန်မှာ ကိုဗစ်စတင်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ တရုတ်မှာ ကျောင်းတွေဖွင့်နေသလို ဥရောပနဲ့ နယူးဇီလန်မှာလည်း ကျောင်းဖွင့်တာတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ဒါ့ပေမယ့် ဂျီနီဗာအခြေစိုက် လွတ်လပ်တဲ့ပညာရေးအဖွဲအစည်းဖြစ်တဲ့ Insights for Education (IfE) က ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ လေ့လာချက်တစ်ရပ်မှာတော့ လော့ခ်ဒေါင်းချပြီးနောက် ပြန်ဖွင့်တဲ့အခါ ကျောင်းများကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြန်ဖွင့်ခြင်း၊ အားလပ်ရက်ခရီးထွက်ခြင်းတွေနဲ့ ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါ ကူးစက်တာ အဆက်အစပ်မရှိဘူးဆိုပါတယ်။

လက်ရှိ ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းမှာ ကူးစက်မှုမြင့်တက်နေပြီး ကမ္ဘာ့ဒုတိယကူးစက်မှုအမြင့်ဆုံးဖြစ်နေတဲ့ အိန္ဒိယကတော့  ဆိုးရွားစွာထိခိုက်နေတဲ့ စီးပွားရေးကို ကယ်တင်ဖို့ဆိုပြီး ကျောင်းတွေ၊ ရုပ်ရှင်ရုံတွေ၊ ရေကူးကန်တွေကို ပြန်ဖွင့်ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ရထားတွေ၊ မြေအောက်ရထားတွေ၊ ပြည်တွင်းလေကြောင်းလိုင်းတွေ၊ စျေးများနဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေကို ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ ပြန်ဖွင့်ခွင့်ပြုခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ကူးစက်ကပ်ရောဂါဖြစ်နေတာ တစ်နှစ်နီးပါးရှိလာတာနဲ့အတူ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုက ကြီးကြီးမားမားရှိလာပါတယ်။
ဒီအတွက် အလုပ်အကိုင်ဆုံးရှုံးရတာတွေ၊ နေရေးစားရေး ကဗြောင်းကပြန်ဖြစ်တာတွေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးရဲ့ စနစ်တကျဖွဲ့တည်မှုကပျောက်ခဲ့သလို တချို့နိုင်ငံတွေမှာ ဗိုင်းရပ်‌စ်ကြောင့် အစိုးရနဲ့ ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေရဲ့ ထိန်းချုပ်မှုကို လက်မခံနိုင်တော့ဘဲ ဆန္ဒပြတာတွေ၊ အကြမ်းဖက်တာတွေအထိ သည်းခံစိတ်ကုန်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ကြာရှည်လာရင် အာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ ဒီအခြေအနေကိုထိန်းနိုင်ဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။သာမန်အားဖြင့် လူတွေကိုပိတ်လှောင်ထားတဲ့ လော့ခ်ဒေါင်းချတာက လက်ခံနိုင်စရာရှိတယ်ဆိုပေမယ့် ကာကလကန့်သတ်ချက်မရှိတဲ့အခါ၊ စားဝတ်နေရေးအတွက် ပြည့်စုံမှုမရှိတဲ့အခါတွေမှာ ဒါဟာ အလုပ်ဖြစ်တဲ့စီမံမှုမဟုတ်သလို အစိုးရတွေအနေနဲ့လည်း သန်းရာနဲ့ချီတဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့စားဝတ်နေရေးကို ထမ်းပိုးထားဖို့မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတာကို လက်ခံထားတဲ့အတွက် အချို့နိုင်ငံတွေ အထူးသဖြင့် နော်ဝေဆိုရင် ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်တာတွေ၊ အမေရိကန်လို တားလိုမရတဲ့လှိုင်းကို မတားဘဲ တစ်ကိုယ်ရည်ခံနိုင်ရည်ကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ပြုစုပျိုးထောင်တဲ့ပုံစံနဲ့ သွားဖို့ပြင်ဆင်လာကြတာ၊ ပြင်ဆင်နေကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။

နိုင်ငံအားလုံးအနေနဲ့ အစိုးရပြုတ်ကျတဲ့အထိဖြစ်စေတဲ့ စီးပွားရေးကျဆင်းမှုဖြစ်လာမှာကို စိုးရိမ်နေကျပါတယ်။ဒီအတွက် ကာကွယ်ဆေးပေါ်လည်း ၂၀၂၂ အထိ သွားနိုင်တဲ့ ကူးစက်ကပ်ရောဂါကို ဘယ်လိုရင်ဆိုင်ကြမလဲဆိုတာ အားလုံးတွက်ချက်နေရတဲ့ အချိန်ပါဘဲ။ပြီးခဲ့တဲ့ ကုလညီလာခံမှာ အိန္ဒိယဝန်ကြီးချူပ် မိုဒီ က ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေအတွက် ကိုဗစ် ၁၉ ကာကွယ်ဆေး အတည်ပြုချက်ရတာနဲ့ ကမ္ဘာကိုအလုံအလောက်ဖြန့်ဖို့ အသင့်လို့ဆိုထားပေမယ့် လက်ရှိအချိန်မှာ ကိုဗစ် ၁၉ က ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းအင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်သမ္မတထိ ကူးစက်နေတဲ့အထိ အတားအဆီးမရှိ ပြင်းထန်နေတာကို တွေ့နေရပါတယ်။လူတွေက ကာကွယ်ဆေးပေါ်ထွက်လာရင် ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဖြစ်တဲ့ ဒီကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကပ်ရောဂါ အဆုံးသတ်သွားမယ်လို့ ယူဆထားပေမယ့် ကမ္ဘာ့ထိပ်သီးသိပ္ပံပညာရှင်တွေကိုယ်တိုင်က ကာကွယ်ဆေးပေါ်လာခဲ့ရင်တောင် လာမည့်နွေဦးရာသီအထိ လူအများ ယခင်လိုနေထိုင်လို့ရတဲ့ ပုံမှန်အနေအထားကို ရောက်လာဦးမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ပြောထားပါတယ်။ဒီအတွက် ဗိုင်းရပ်စ်က ဘယ်အချိန်ထိရှိမလဲဆိုတာကို မသိနိုင်တဲ့အတွက် လော့ခ်ဒေါင်းချတာက အဖြေတစ်ခုမဟုတ်တော့ပါဘူး။ဒါထက် လူတွေက ဗိုင်းရပ်နဲ့စ်အတူ ယှဉ်တွဲနေထိုင်ရမယ့် နေထိုင်မှုပုံစံသစ်ကို  အသားကျအောင်လုပ်နိုင်တဲ့ နိုင်ငံက လျင်လျင်မြန်မြန်ဘဲ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ကျန်းမာရေးမှာ နာလန်ထူလာဖို့ များနေပါတယ်။

ဒီအတွက် နိုင်ငံတွေ လမ်းဆုံလမ်းခွကိုရောက်နေပါပြီ။ဘာကအမှန်ဆုံးလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရတော့မှာပါ။

အာမေးနီးယား-အဇာဘိုင်ဂျန် စစ်ပွဲသစ်

ဒီနှစ်နိုင်ငံစလုံးက ယခင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲချိန်မှာ ခွဲထွက်လာတဲ့နိုင်ငံတွေဖြစ်ပြီး အဲဒီကတည်းက အဇာဘိုင်ဂျန်ထဲမှာပါသွားတဲ့ အာမေးနီးယားလူမျိုးတွေနေထိုင်တဲ့ နာဂေါ်နိုကာရာဘက်ဒေသအတွက် နှစ်နိုင်ငံ မကြာခဏဆိုသလို အငြင်းပွားနေကြရာမှာ ဒီဒေသနဲ့ပတ်သက်ပြီး ၁၉၈၈ နဲ့ ၁၉၉၄ အတွင်း စစ်ပွဲတစ်ခုကိုဆင်နွှဲခဲ့ပါတယ်။အာမေးနီးယားက ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တွေဖြစ်ပြီး အဇာဘိုင်ဂျန်က မွတ်ဆလင်ဘာသာဝင်တွေနေထိုင်ရာ နိုင်ငံတစ်ခုပါ။ ၁၉၉၀ မှာ အဆိုပါဒေသက  ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုးကွယ်တဲ့ အာမေးနီးယားလူမျိုး ခွဲထွက်ရေးသမားတွေက အဇာဘိုင်ဂျန်ကနေခွဲထွက်ပြီး  နာဂေါ်နိုကာရာဘက်ဒေသ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ရာမှာ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်ပြီး လူပေါင်းသုံးသောင်းခန့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ပါတယ်။ဒါပေမယ့် နာဂေါ်နိုကာရာဘက် လွတ်လပ်ရေးကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေက အသိအမှတ်မပြုဘဲ အိမ်နီးချင်း အာမေးနီးယားနိုင်ငံတစ်ခုတည်းကသာ အသိအမှတ်ပြုခဲ့တာပါ။အဲဒီကတည်းက ပြင်သစ်၊ အမေရိကန်၊ ရုရှားတို့က ကြားဝင်ပြီး Minsk Group အဖြစ် ကြားဝင်ပြီး ၁၉၉၄ မှာ အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်ရအောင် ချုပ်ဆိုခဲ့ပေမယ့် ဆွေးနွေးမှုတွေရပ်တန်ခဲ့သလို မကြာသေးတဲ့ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်က ပြိုလဲကျခဲ့တာပါ။

ယခုတစ်ကျော့ပြန်တိုက်ပွဲတွေက စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်က စခဲ့တာပါ။ကော့ကေးဆပ်ဒေသဖြစ်တဲ့ အဆိုပါဒေသမှာ မကြာခဏဆိုသလို အဇာဘိုင်ဂျန်တပ်တွေ၊ အာမေးနီးယားတပ်တွေ၊ ခွဲထွက်သူတွေကြား တိုက်ခိုက်မှုတွေဖြစ်လာခဲ့ရာမှာ ယခုတနင်္ဂနွေမှာဖြစ်ခဲ့တာ အပြင်းထန်ဆုံးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက် ပြည်သူတွေလုံခြုံမှုဆိုပြီး အဆိုပါဒေသကို ထိုးစစ်ဆင်နွှဲခဲ့ရာမှာ တိုက်ပွဲတွေကပြင်းထန်လာပြီး ခေတ်မီစစ်လက်နက်တွေ သုံးစွဲမှုတွေအထိရှိလာခဲ့သလို ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံတွေပါ စစ်ထဲပါလာခဲ့ပါတယ်။
အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်က တူရကီအပါအဝင် မွတ်စလင်နိုင်ငံတွေဘက်က ပါဝင်လာခဲ့သလို တူရကီကိုဖြတ်ကျော်ပြီး ဆီးရီးယား ဂျီဟတ်စစ်သွေးကြွတွေပါ အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်ကနေ ပါဝင်လာခဲ့တဲ့အတွက် စစ်ပွဲဟာ ရှည်ကြာမယ့်အခြေအနေ ဖြစ်လာပါတယ်။အာမေးနီးယားဘက် အဇာဘိုင်ဂျန်ပိုင် တာတာမြို့အထိ ပစ်ခတ်သလို အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်ကလည်း အာမေးနီးယားဘက်ကို ပစ်ခတ်လို့ နှစ်ဘက်စလုံးမှာ အရပ်သားတွေ သေဆုံးမှုတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ယခုချိန်ထိ စစ်ပွဲကြောင့် နှစ်ဘက်စလုံးမှာ သေဆုံးသူ တစ်ရာ့သုံးဆယ်ကျော်နေသလို စစ်ပွဲအရှိန်ကလည်း ဆက်လက်မြင့်တက်နေခဲ့ပါတယ်။အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်ရော အာမေးနီးယားဘက်မှာ နိုင်ငံသားတွေက စစ်ပွဲကိုဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ဖို့ စာရင်းတွေသွင်းနေသလို အာမေးနီးယားဘက်ကလည်း ဂျီဟတ်စစ်သွေးကြွတွေ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာဒေသမှာ အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်ကနေ လာဖြန့်ချထားတာရှိနေလို့ အမျိုးသမီးတွေကိုယ်တိုင် စစ်ပွဲထဲဝင်တိုက်ဖို့  စာရင်းသွင်းတာထိ စစ်ပွဲရှိန်က ပိုပြင်းထန်လာပါတယ်။

ရုရှားကတော့ ဒီစစ်ပွဲမှာ ပါဝင်ပတ်သက်နေတဲ့ တူရကီကို သတိပေးခဲ့ပေမယ့် အာမေးနီးယား တိုက်လေယာဉ်တစ်စင်းကို တူရကီ F 16 တိုက်လေယာဉ်က ပစ်ချခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုပစ်ချခံရလို့ အာမေးနီးယားလေယာဉ်မှူး သေဆုံးခဲ့တဲ့အတွက် တူရကီကို အာမေးနီးယားဘက်က ကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။ပြင်သစ်ကလည်း တူရကီဘက်နေဝင်လာတဲ့ စစ်သွေးကြွတွေ‌ နာဂေါ်နိုကာရာဘက်ဒေသမှာ တပ်ဖြန့်ချထားတဲ့အတွက်ကြောင့် ဒေသအခြေအနေ ဆိုးရွားနိုင်တယ်ဆိုပြီး တူရကီကို အပြစ်တင်ခဲ့ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီက ဂျာမနီနဲ့ ပြင်သစ် တောင်းဆိုချက်အရ  အရေးပေါ်တံခါးပိတ်ဆွေးနွေးပွဲကို အင်္ဂါနေ့ကပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ရုရှားက အပစ်အခတ် ချက်ချင်းရပ်စဲရန်နှင့် မဟာရန်ဘက်အကြား ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရန် တိုက်တွန်းခဲ့သလို အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မိုက်ခ်ပွန်ပီယိုကလည်း တိုက်ခိုက်မှုများအဆုံးသတ်ရန်နှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများကို တတ်နိုင်သမျှ မြန်မြန်လုပ်ဆောင်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။ရုရှား ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိပုဂ္ဂိုလ် ဒီမီထရီပက်စ်ကော့ဗ် က တိုက်ပွဲများပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားနေတဲ့ ဒေသတွင်း အဇာဘိုင်ဂျန်ဘက်ကို စစ်ကူပေးပို့ခဲ့တဲ့ တူရကီကို သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဥရောပသမဂ္ဂက အင်အားကြီးနိုင်ငံများအနေဖြင့် တိုက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမပြုရန် သတိပေးခဲ့ပါတယ်။

ယခုနောက်ပိုင်းကာလတွေမှာ တူရကီအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာအရေးတွေမှာ အတော်လေးဝင်ရောက်စွက်ဖက်လာသလို ယခင်အော်တိုမန်အင်ပါယာမျိုး ပြန်လည်ထူထောင်ဖို့ကြိုးစားရာမှာ ယခု ဂျီဟတ်စစ်သွေးကြွတွေကို အသုံးချလာတာအထိ ဖြစ်လာတဲ့အထိ အတော်လေးသတိထားစရာပါဘဲ။ဥရောပမှာ ဂရိ၊ ဆိုက်ပရပ်စ်နဲ့ ပင်လယ်ပြင်ပိုင်နက်ကိစ္စ၊ ဆီးရီးယားနဲ့ အီရတ်မှာ နယ်မြေကျူးကျော်မှုတွေ၊ OIC မှာ နေရာယူလာတာတွေနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းကနေ အမေရိကန်ထွက်သွားတဲ့နေရာကို စစ်လိုလားတဲ့ တူရကီက အလျင်အမြန်နေရာယူလာတာတွေက မအေးချမ်းတဲ့ ကမ္ဘာအတွက် သတိထားစရာတွေပါ။ဒီ အာမေးနီးယားစစ်ပွဲက ယခုအခါ မပြီးစီးမယ့် ဒေသတွင်းစစ်ပွဲအသွင် ဆောင်လာမှာဖြစ်လာသလို ဘာသာရေးဘက်ပါ နွယ်လာမှာဖြစ်တဲ့အတွက် ရုရှားအနေနဲ့ သူ့နိုင်ငံအတွင်းက အစ္စလာမ်စစ်သွေးကြွတွေအတွက် ခြေကုပ်ရစေမယ့် တူရကီရဲ့ ယခုလိုအခင်းအကျင်းသစ်ချခင်းမှုကို လက်ခံပေးမလား၊ ဘယ်လိုရှင်းလင်းမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။  

ထရမ့်အတွက် ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ထိုးပွဲနှစ်ခု

အောက်တိုဘာ ၂ ရက်နေ့မှာ အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့် ကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရကြောင်း သတင်းတွေထွက်လာခဲ့ပါတယ်။ဒီအရင် ၎င်းရဲ့ လက်ထောက်အရာရှိ ဟုတ်ပ်ဟစ်ခ် ရောဂါကူးစက်ခံထားရတဲ့သတင်းတွေ ထွက်လာအပြီးမှာ ၎င်းတို့ဇနီးမောင်နှံမှာပါ ကူးစက်ခံရတာကိုတွေ့ရှိခဲ့တာပါ။ထရမ့်အတွက် ဒါဟာထိတ်လန့်စရာတစ်ခုပါဘဲ။ဒီမတိုင်မခင် အခမ်းအနားတွေ မဲဆွယ်ပွဲတွေမှာ mask မတပ်ဘဲ မဲဆွယ်ခဲ့သလို ဗိုင်းရပ်စ်ကို ဆဲရေးတိုင်းထွာတာတွေနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကို စည်းကမ်းတကျနေခြင်းနဲ့ တိုက်ထုတ်ရမယ်ဆိုတာတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ရှေးရိုးစွဲတွေရဲ့ စံပြခေါင်းဆောင်အနေနဲ့ ဒီလိုကူးစက်ခံရတာ အတော်လေးကို ထရမ့်အတွက် ထိခိုက်မှုတွေဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။မကြာသေးခင်ကဘဲ ထရမ့်နဲ့ ဒီမိုကရက်တစ်တွေဘက်က ဘိုင်ဒင်နဲ့ နှစ်ဦးတည်း တိုက်ရိုက်စကားရည်လု မဲဆွယ်ခဲ့ပါသေးတယ်။

အဲဒီ မိနစ် ၉၀ ကြာ စကားစစ်ထိုးပွဲမှာ ထရမ့် က ဘိုင်ဒင် ကို ဆွပေးရန်ကြိုးစားပြီး ဒီမိုကရက်များက နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲကို လိမ်လည်ရန်ကြိုးစားနေတယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့ပါတယ်။ဒီပွဲက အတော်လေးကို သရုပ်ပျက်ခဲ့ပါတယ်။ပွဲကိုထိန်းချုပ်ဖို့ စကားစစ်ထိုးပွဲတင်ဆက်သူ ခရစ် ၀ဲလေ့စ်ကိုယ်တိုင် ထရမ့် ကို မထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။ဒီစကားစစ်ထိုးပွဲက အမေရိကန်သမ္မတလောင်းတွေ ရွေးကောက်ပွဲအကြို စကားစစ်ထိုးပွဲမှာ သမိုင်းဝင်တစ်ယောက်ကို တစ်ယောက် အပုပ်ချပွဲဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ယခုရွေးကောက်ပွဲမှာ လက်ရှိသမ္မတ ထရမ့်အနေနဲ့ အမေရိကန်အများစုရဲ့ မနှစ်သက်မှုကို စစ်တမ်းတွေအရ ရထားပါတယ်။ဒါကြောင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုနှင့် လူမျိုးရေးမတရားမှုများကြောင့် လူကြိုက်နူန်းကျဆင်းနေပြီး ဒီမိုကရက်တစ်တွေ အခြေအနေသာနေတဲ့ ယခုရွေးကောက်ပွဲမှာ မည်သို့မဲပေးမည်ကို မဆုံးဖြတ်ရသေးတဲ့  မဲဆန္ဒရှင်အနည်းငယ်ရဲ့စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေဖို့ ယခုစကားစစ်ထိုးပွဲမှာ ထရမ့်အနေနဲ့ ပြိုင်ဘက် ဘိုင်ဒင် ကို အကြီးအကျယ်ရှုတ်ချတာ၊ လှောင်ပြောင်တာ သိပ်တော့ဆန်းတဲ့ကိစ္စတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ဒါပေမယ့် စကားစစ်ထိုးပွဲမှာ ဘိုင်ဒင် ကို အလှည့်မပေးဘဲ စကားပြောရန် အလှည့်ပေးရန် တောင်းဆိုမှုကို မသိကျိုးကျွံပြုတာက အတော်လေးကို ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက်ကိစ္စပါဘဲ။  

ဘိုင်ဒင်အနေနဲ့ ထရမ့် ကို ကျန်းမာရေးကိစ္စတွေမှာ စီမံမှုညံ့ဖျင်းတဲ့အတွက် လူလိမ်ဆိုတာကိုသုံးခဲ့သလို ထရမ့်ကလည်း ဘိုင်ဒင် ကို တရုတ်ပြည်ကိုပိတ်ပင်ရန်အတွက် သူလုပ်သလို မလုပ်ရဲခဲ့ပဲ သွေးမရှိဘဲ ကြောက်နေတယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
စကားစစ်ထိုးပွဲတလျှောက်လုံး ထရမ့် က ကြားဖြတ်ပြောနေလို့ ဘိုင်ဒင် က “ခင်များပါးစပ်ပိတ်ထားစမ်းပါ။တော်တော် သမ္မတမပီသတာပဲ” လို့ ငေါက်ခဲ့တဲ့အထိ သရုပ်ပျက်ခဲ့ပါတယ်။ဒီအခြေအနေကြောင့် နောက်တစ်ကြိမ်စကားစစ်ထိုးပွဲမှာ စည်းမျည်းတွေကို ထရမ့်ကြောင့် ပြောင်းရဖို့အထိ ဖြစ်လာခဲ့ရပါတယ်။ဒီလိုအခြေအနေမှာ ထရမ့်မှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရကြောင်း သတင်းတွေထွက်လာတာဖြစ်ပါတယ်။

ထရမ့် ဗိုင်းရပ်စ်ထိတဲ့သတင်းက ခေါင်းမာမာနဲ့ နိုင်ငံအတွင်း ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူတိုးလာသည့်အပေါ် အာရုံမစိုက်ဘဲ နိုင်ငံစီးပွားရေး ပြန်လည်နိုးဆွရန် အားထုတ်မှုများအပေါ် အာရုံစိုက်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့နေတဲ့ ထရမ့်အတွက် ထိုးနှက်ချက်ပါဘဲ။ဒါဟာ ကပ်ရောဂါ၏ အဆိုးဝါးဆုံးအခြေအနေက နောက်မှာကျန်နေခဲ့ပြီဆိုပြီး အမေရိကန်ပြည်သူများကို သိမ်းသွင်းစည်းရုံးရန် အသည်းအသန်ကြိုးပမ်းနေခဲ့သော သမ္မတတစ်ဦးအတွက် အဓိကထိုးနှက်ချက်တစ်ခုလည်း ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။အထူးသဖြင့် လာမည့်ရက်သတ္တပတ် ၄ ပတ်အတွင်း ရွေးကောက်ပွဲအတွက် အလုပ်များနေတဲ့ အသက် ၇၄ နှစ်ရှိတဲ့ ထရမ့်အတွက် ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ပြင်းထန်သည့် ထပ်တိုးရောဂါသစ်များ ကြုံရနိုင်မည့်အန္တရာယ် မြင့်မားစေလျက်ရှိနေပါတယ်။ထရမ့်အတွက် ဒီလိုအချိန်မှာ ကိုဗစ်ကူးစက်ခံရတာ သူ့အတွက် အတော်လေးကို အန္တရာယ်များသလို ကျန်သေးတဲ့ စကားစစ်ထိုးပွဲနှစ်ကြိမ်က ကွာရန်တင်းဝင်ရတဲ့ရက်ထဲ ဝင်သွားနိုင်တဲ့အတွက် အလဟဿဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ အနေအထားပါဘဲ။ထရမ့်အတွက် ပြီးဆုံးသလောက် အနေအထားပါဘဲ။ဒါဟာ အားလုံးမြင်ချင်တဲ့ အနေအထားတော့မဟုတ်ပါဘူး။

ဒီအတွက် ထရမ့် ဘယ်လိုနည်းနဲ့ဖောက်ထွက်လာမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

မင်းထက်
အောက်တိုဘာ - ၃

( Zawgyi )

ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္း သတင္းေတြထဲမွာ စိတ္ဝင္စားစရာအေကာင္းဆုံးက ဗိုင္းရပ္စ္သတင္းေတြနဲ႔ အေမရိကန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲသတင္းေတြ၊ အာေမးနီးယားနဲ႔ အဇာဘိုင္ဂ်န္ စစ္ပြဲသတင္းေတြပါဘဲ။သတင္း ၃ ခုစလုံးက စိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာေနာက္ခံေတြနဲ႔မို႔ ႏိုင္ငံတကာအေရးမွာ သတိျပဳဂ႐ုစိုက္စရာျဖစ္ခဲ့ၿပီး ကမာၻ႔အနာဂတ္ကို သက္ေရာက္ႏိုင္တဲ့အထိျဖစ္ေနလို႔ ႏိုင္ငံတကာက အေလးထားေစာင့္ၾကည့္ရတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈကလည္း ျမင့္မားလာသလို အေမရိကန္သမၼတ ေ႐ြးေကာက္ပြဲကလည္း အႀကိတ္အနယ္ပါ။စစ္ပြဲသစ္ကလည္း အေသအေပ်ာက္ႀကီးလာသလို ေနတိုးနဲ႔ ႐ုရွားပါ ပါဝင္လာႏိုင္တဲ့အထိ စစ္က်ယ္ျပန႔္လာႏိုင္တဲ့ အေနအထားပါ။

ဒီလိုအေနအထား‌ေတြေၾကာင့္ ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းေတြျဖစ္တဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ မုဒိမ္းက်င့္ခံရၿပီး ေသဆုံးသြားတာေၾကာင့္ ဆႏၵျပပြဲေတြျဖစ္ေနတဲ့သတင္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေၾကာင့္ မေလးရွား စားအုန္းဆီတင္ပို႔မႈနဲ႔ စားအုန္းဆီထြက္ကုန္ေတြကို ပိတ္ပင္ဖို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက စီစဥ္ေနတဲ့သတင္း၊ ကာရစ္ဘီယံပင္လယ္ထဲ ေလွနဲ႔ေမ်ာေနတဲ့ ေဟတီ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်ေနထိုင္သူ (၉၄) ဦးကို ကိုလံဘီယာငါးဖမ္းေလွတစ္စီးက ကယ္တင္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ကူဝိတ္ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူ ေစာ္ဘြား Sheikh Sabah Al Ahmad Al Sabah အသက္ ၉၁ ႏွစ္ ကြယ္လြန္သြားတဲ့သတင္း၊ ဂရိႏိုင္ငံကိုလာေရာက္တဲ့ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး မိုက္ခ္ပြန္ပီယို ကို  Thessaloniki  ၿမိဳ႕မွာ လူေပါင္း ေထာင့္ငါးရာေက်ာ္ေလာက္ဟာ စုေဝးဆႏၵျပခဲ့ၾကတဲ့သတင္း၊ သမၼတကို ဆန႔္က်င္ဆႏၵျပတဲ့သူ ၅၀၀ ကို ဘယ္လာ႐ုစ္အာဏာပိုင္ေတြက ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားတဲ့သတင္း၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ တကၠဆက္ျပည္နယ္မွာ အသက္ေျခာက္ႏွစ္အ႐ြယ္ ကေလးတစ္ေယာက္ ဦးေႏွာက္စားပိုးဝင္ၿပီး ေသဆုံးခဲ့ရလို႔ ၿမိဳ႕ရွစ္ၿမိဳ႕မွာ ေရသုံးစြဲခြင့္ ပိတ္ပင္လိုက္တဲ့သတင္း၊ တ႐ုတ္စစ္အင္အား အလ်င္အျမန္ေခတ္မီတိုးတက္လာမႈႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယားၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားေၾကာင့္ ဂ်ပန္စစ္အသုံးစရိတ္ကို ၈ ဒသမ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ တိုးျမႇင့္ေတာင္းခဲ့တဲ့ သတင္းေတြက  အဆိုပါသတင္းေတြေအာက္မွာ စိတ္ဝင္စားမႈအတန္အသင့္နည္းခဲ့ပါတယ္။

ဒီသတင္းေတြထဲကေန အဦးဆုံး တစ္ရက္ထက္တစ္ရက္ ပိုျပင္းထန္လာတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္သတင္းေတြကို အရင္ဆုံးသုံးသပ္တင္ဆက္ခ်င္ပါတယ္။

ထရမ့္အထိ ကူးစက္ျပလိုက္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္

ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာ ၂၈ ရက္ မနက္မွာ ကမာၻတစ္ဝန္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူအေရအတြက္ တစ္သန္းေက်ာ္ၿပီလို႔ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအထြဲ႕ကေရာ၊ ကုလအတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ကပါ ကမာၻကိုသတိေပးခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ကူးစက္ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလကေနဆိုရင္ ၁၀ ေက်ာ္ ၁၁ လအတြင္း တစ္ႏွစ္တာမရွိတရွိအခ်ိန္မွာ ကမာၻ႔လူသား ဆယ္သိန္းေက်ာ္ရဲ႕အသက္ကို ႏုတ္ယူခဲ့တာဘဲျဖစ္လို႔ ဝမ္းနည္းစရာျဖစ္ရပ္ပါဘဲ။ဒါေၾကာင့္လဲ မခ်ိမဆံ့ခံစားေနရတဲ့ သမိုင္းမွတ္တိုင္တစ္ခုကို ေရာက္ရွိေနၿပီလို႔ ကုလအတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ ဂူတာရက္စ္ က ဝမ္းနည္းစြာေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ဂြၽန္ေဟာ့ကင္းတကၠသိုလ္ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရဆိုရင္ ေသဆုံးသူအမ်ားစုက အေမရိကန္ႏိုင္ငံကျဖစ္ၿပီး ေသဆုံးသူႏွစ္သိန္းေက်ာ္နဲ႔ ပထမေနရာမွာရွိၿပီး ဘရာဇီးႏိုင္ငံက တစ္သိန္းခြဲနဲ႔ ဒုတိယလိုက္ၿပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံကလည္း ေသဆုံးသူ တစ္သိန္းဝန္းက်င္နဲ႔ တတိယအမ်ားဆုံးျဖစ္ကာ ကမာၻအႏွံ႔ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူ ၃၃.၅ သန္းေက်ာ္ရွိေနၿပီ ဆိုပါတယ္။

လတ္တေလာမွာ ကူးစက္မႈက ကမာၻအႏွံ႔မွာ ျပန္လည္ျပင္းထန္လာေနပါတယ္။အထူးသျဖင့္ မၾကာမီမွာ ဥေရာပရဲ႕ ျပင္းထန္တဲ့ေဆာင္းရာသီ ေရာက္လာမွာျဖစ္သလို ေရာဂါကူးစက္မႈက ယခုထက္ပိုျပင္းထန္လာမွာကို က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြက စိုးရိမ္ေနၾကတာပါ။
ယခုရက္ပိုင္းမွာဘဲ ဗိုင္းရပ္စ္ပထမလႈိင္းတုန္းက အထိနာခဲ့တဲ့ စပိန္၊ အီတလီတို႔မွာ ကူးစက္ကပ္ေရာဂါ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားႏူန္းက ျမင့္တက္လာေနတဲ့အတြက္ အာဏာပိုင္ေတြက ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေနတာေတြရွိပါတယ္။စပိန္မွာဆိုရင္ ၿမိဳ႕ေတာ္မက္ဒရစ္မွာ ေလာ့ခ္ေဒါင္းျပန္ခ်ရဖို႔ လုပ္ေနရတာရွိပါတယ္။

စပိန္မွာသတ္မွတ္ထားတဲ့ အခ်ိဳးအစားအရ လူတစ္သိန္းမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရသူအေရအတြက္က ၅၀၀ ဦးရွိလွ်င္ဆိုတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ထက္ပိုရင္ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်သင့္တယ္ဆိုတဲ့အတြက္ လက္ရွိမွာ လူတစ္သိန္းကို ၇၅၀ ေက်ာ္ေနတဲ့အတြက္ ေလာခ္ေဒါင္းခ်ဖို႔ အားခ်င္းျပင္ဆင္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။စပိန္တင္မကပါဘူး။ျပင္သစ္မွာလည္း ကူးစက္မႈျပင္းထန္လာတဲ့အတြက္ အမ်ားျပည္သူသြားလာမႈမ်ားတဲ့ေနရာေတြကို ပိတ္ခဲ့တာေတြ႕ရပါတယ္။နယ္သာလန္မွာဆိုရင္ ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံသားတိုင္း ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဖို႔အပါအဝင္ က်ယ္ျပန္တဲ့အစီအစဥ္ေတြကို ခ်မွတ္လာတာကို ေတြ႕လာရပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္တစ္ေက်ာ့ျပန္ကူးစက္မႈမွာ ယခင္ေတြ႕ရွိရတဲ့ပိုးထက္ ဆယ္ဆမက ျမန္ဆန္စြာကူးစက္ၿပီး ေတြ႕ရွိရမႈမွာလည္း မထင္မွတ္စြာ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ေတြ႕ရတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြ အခက္ေတြ႕ေနရပါတယ္။ယခုထိ ပိုးရဲ႕သေဘာသဘာ၀ကို ေစ့စပ္ၿခဳံငုံၿပီး တိတိက်က်မသိရေသးတာက ကမာၻအတြက္ျပႆနာပါ။ၿဗိတိန္မွာဆိုရင္ တကၠသိုလ္ေပါင္း ၄၀ မွာ ပိုးေတြ႕လူနာရွိေနတာကို ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။အခုခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းက ျမင့္တက္ေနတဲ့အတြက္ ကူးစက္ေရာဂါ ရွိ၊ မရွိကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔က အရမ္းကိုအေရးပါေနပါတယ္။ဒီအတြက္ WHO ကေန ေဆးစစ္ကိရိယာေတြ သန္း ၁၂၀ ကို ဝင္ေငြအလယ္အလတ္နဲ႔ ဝင္ေငြနည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ေပးမယ္ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ခဲ့တာကိုလည္းေတြ႕ရပါတယ္။အဆိုပါစစ္ေဆးမႈအသစ္က ကိုဗစ္ ၁၉ ပိုး ရွိ၊ မရွိကို မိနစ္ပိုင္းအတြင္းသိႏိုင္တယ္ ဆိုပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္နဲ႔စ္ပတ္သက္လာရင္ ေၾကာက္စရာအခ်က္အလက္တစ္ခုက ကူးစက္ခံရမွန္းမသိတဲ့ ျပႆနာပါ။စက္တင္ဘာ ၃၀ ရက္က အိႏၵိယ ကမာၻ႔ကပ္ေရာဂါေအဂ်င္စီက ထုတ္ျပန္ခ်က္တစ္ခုကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ရာမွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသား သန္း ၆၀ ေလာက္ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံထားရဖြယ္ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ဒါဟာ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က တရားဝင္လက္ခံထားတဲ့ ၁၃ သန္းေက်ာ္ ၁၄ သန္းနီးပါးနဲ႔ဆို ၆ ဆေလာက္ မ်ားပါတယ္။တစ္ကမာၻလုံးဆိုရင္ မတြက္ခ်က္ဝံ့ေလာက္ေအာင္ပါဘဲ။ဒီလိုကူးစက္မႈက မ်ားေနၿပီဆိုရင္ ဘယ္လိုေနာက္ဆက္တြဲ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြရွိမလဲ ဆိုတာကလည္း အေရးတႀကီးတြက္ခ်က္ရမယ့္ ျပႆနာပါဘဲ။ေတာင္ကိုရီးယားဘက္ကထုတ္ျပန္တဲ့ ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါကေန ျပန္လည္သက္သာလာသူ ၁၀ ဦးအနက္ ၉ ဦးမွာ ေမာပမ္းႏြမ္းနယ္မႈ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေနာက္ဆက္တြဲထိခိုက္မႈ၊ အနံ႔ေပ်ာက္ဆုံးမႈ၊ အရသာေပ်ာက္ဆုံးမႈေတြ ႀကဳံရတယ္ဆိုၿပီး ေလ့လာမႈကိုေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။တစ္ဘက္မွာလည္း ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းျဖစ္ပြားမႈမွာ ကူးစက္မႈမ်ားလာတာ  ေက်ာင္းေတြျပန္ဖြင့္ခဲ့လာတာေတြေၾကာင့္လားဆိုတဲ့ သုံးသပ္ခ်က္ေတြရွိပါတယ္။ယခုခ်ိန္မွာ ကိုဗစ္စတင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္မွာ ေက်ာင္းေတြဖြင့္ေနသလို ဥေရာပနဲ႔ နယူးဇီလန္မွာလည္း ေက်ာင္းဖြင့္တာေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ဒါ့ေပမယ့္ ဂ်ီနီဗာအေျခစိုက္ လြတ္လပ္တဲ့ပညာေရးအဖြဲအစည္းျဖစ္တဲ့ Insights for Education (IfE) က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ေလ့လာခ်က္တစ္ရပ္မွာေတာ့ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်ၿပီးေနာက္ ျပန္ဖြင့္တဲ့အခါ ေက်ာင္းမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန္႔ ျပန္ဖြင့္ျခင္း၊ အားလပ္ရက္ခရီးထြက္ျခင္းေတြနဲ႔ ကိုဗစ္ ၁၉ ေရာဂါ ကူးစက္တာ အဆက္အစပ္မရွိဘူးဆိုပါတယ္။

လက္ရွိ ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းမွာ ကူးစက္မႈျမင့္တက္ေနၿပီး ကမာၻ႔ဒုတိယကူးစက္မႈအျမင့္ဆုံးျဖစ္ေနတဲ့ အိႏၵိယကေတာ့  ဆိုး႐ြားစြာထိခိုက္ေနတဲ့ စီးပြားေရးကို ကယ္တင္ဖို႔ဆိုၿပီး ေက်ာင္းေတြ၊ ႐ုပ္ရွင္႐ုံေတြ၊ ေရကူးကန္ေတြကို ျပန္ဖြင့္ခြင့္ျပဳခဲ့ၿပီး ရထားေတြ၊ ေျမေအာက္ရထားေတြ၊ ျပည္တြင္းေလေၾကာင္းလိုင္းေတြ၊ ေစ်းမ်ားနဲ႔ စားေသာက္ဆိုင္ေတြကို ကန႔္သတ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ျပန္ဖြင့္ခြင့္ျပဳခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ကူးစက္ကပ္ေရာဂါျဖစ္ေနတာ တစ္ႏွစ္နီးပါးရွိလာတာနဲ႔အတူ ထိခိုက္ဆုံးရႈံးမႈက ႀကီးႀကီးမားမားရွိလာပါတယ္။
ဒီအတြက္ အလုပ္အကိုင္ဆုံးရႈံးရတာေတြ၊ ေနေရးစားေရး ကေျဗာင္းကျပန္ျဖစ္တာေတြနဲ႔ ကမာၻတစ္ခုလုံးရဲ႕ စနစ္တက်ဖြဲ႕တည္မႈကေပ်ာက္ခဲ့သလို တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဗိုင္းရပ္‌စ္ေၾကာင့္ အစိုးရနဲ႔ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈကို လက္မခံႏိုင္ေတာ့ဘဲ ဆႏၵျပတာေတြ၊ အၾကမ္းဖက္တာေတြအထိ သည္းခံစိတ္ကုန္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ၾကာရွည္လာရင္ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ဒီအေျခအေနကိုထိန္းႏိုင္ဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။သာမန္အားျဖင့္ လူေတြကိုပိတ္ေလွာင္ထားတဲ့ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တာက လက္ခံႏိုင္စရာရွိတယ္ဆိုေပမယ့္ ကာကလကန႔္သတ္ခ်က္မရွိတဲ့အခါ၊ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ ျပည့္စုံမႈမရွိတဲ့အခါေတြမွာ ဒါဟာ အလုပ္ျဖစ္တဲ့စီမံမႈမဟုတ္သလို အစိုးရေတြအေနနဲ႔လည္း သန္းရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ ျပည္သူေတြရဲ႕စားဝတ္ေနေရးကို ထမ္းပိုးထားဖို႔မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာကို လက္ခံထားတဲ့အတြက္ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြ အထူးသျဖင့္ ေနာ္ေဝဆိုရင္ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္တာေတြ၊ အေမရိကန္လို တားလိုမရတဲ့လႈိင္းကို မတားဘဲ တစ္ကိုယ္ရည္ခံႏိုင္ရည္ကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္တဲ့ပုံစံနဲ႔ သြားဖို႔ျပင္ဆင္လာၾကတာ၊ ျပင္ဆင္ေနၾကတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ႏိုင္ငံအားလုံးအေနနဲ႔ အစိုးရျပဳတ္က်တဲ့အထိျဖစ္ေစတဲ့ စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈျဖစ္လာမွာကို စိုးရိမ္ေနက်ပါတယ္။ဒီအတြက္ ကာကြယ္ေဆးေပၚလည္း ၂၀၂၂ အထိ သြားႏိုင္တဲ့ ကူးစက္ကပ္ေရာဂါကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္ၾကမလဲဆိုတာ အားလုံးတြက္ခ်က္ေနရတဲ့ အခ်ိန္ပါဘဲ။ၿပီးခဲ့တဲ့ ကုလညီလာခံမွာ အိႏၵိယဝန္ႀကီးခ်ဴပ္ မိုဒီ က ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ကိုဗစ္ ၁၉ ကာကြယ္ေဆး အတည္ျပဳခ်က္ရတာနဲ႔ ကမာၻကိုအလုံအေလာက္ျဖန႔္ဖို႔ အသင့္လို႔ဆိုထားေပမယ့္ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ ကိုဗစ္ ၁၉ က ကမာၻ႔ထိပ္တန္းအင္အားႀကီးႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္သမၼတထိ ကူးစက္ေနတဲ့အထိ အတားအဆီးမရွိ ျပင္းထန္ေနတာကို ေတြ႕ေနရပါတယ္။လူေတြက ကာကြယ္ေဆးေပၚထြက္လာရင္ ကမာၻ႔ကပ္ေရာဂါျဖစ္တဲ့ ဒီကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကပ္ေရာဂါ အဆုံးသတ္သြားမယ္လို႔ ယူဆထားေပမယ့္ ကမာၻ႔ထိပ္သီးသိပၸံပညာရွင္ေတြကိုယ္တိုင္က ကာကြယ္ေဆးေပၚလာခဲ့ရင္ေတာင္ လာမည့္ေႏြဦးရာသီအထိ လူအမ်ား ယခင္လိုေနထိုင္လို႔ရတဲ့ ပုံမွန္အေနအထားကို ေရာက္လာဦးမွာမဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာထားပါတယ္။ဒီအတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္က ဘယ္အခ်ိန္ထိရွိမလဲဆိုတာကို မသိႏိုင္တဲ့အတြက္ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တာက အေျဖတစ္ခုမဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ဒါထက္ လူေတြက ဗိုင္းရပ္နဲ႔စ္အတူ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ရမယ့္ ေနထိုင္မႈပုံစံသစ္ကို  အသားက်ေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံက လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ဘဲ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ က်န္းမာေရးမွာ နာလန္ထူလာဖို႔ မ်ားေနပါတယ္။

ဒီအတြက္ ႏိုင္ငံေတြ လမ္းဆုံလမ္းခြကိုေရာက္ေနပါၿပီ။ဘာကအမွန္ဆုံးလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာပါ။

အာေမးနီးယား-အဇာဘိုင္ဂ်န္ စစ္ပြဲသစ္

ဒီႏွစ္ႏိုင္ငံစလုံးက ယခင္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုၿပိဳကြဲခ်ိန္မွာ ခြဲထြက္လာတဲ့ႏိုင္ငံေတြျဖစ္ၿပီး အဲဒီကတည္းက အဇာဘိုင္ဂ်န္ထဲမွာပါသြားတဲ့ အာေမးနီးယားလူမ်ိဳးေတြေနထိုင္တဲ့ နာေဂၚႏိုကာရာဘက္ေဒသအတြက္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ မၾကာခဏဆိုသလို အျငင္းပြားေနၾကရာမွာ ဒီေဒသနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၈၈ နဲ႔ ၁၉၉၄ အတြင္း စစ္ပြဲတစ္ခုကိုဆင္ႏႊဲခဲ့ပါတယ္။အာေမးနီးယားက ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ေတြျဖစ္ၿပီး အဇာဘိုင္ဂ်န္က မြတ္ဆလင္ဘာသာဝင္ေတြေနထိုင္ရာ ႏိုင္ငံတစ္ခုပါ။ ၁၉၉၀ မွာ အဆိုပါေဒသက  ခရစ္ယာန္ဘာသာကိုးကြယ္တဲ့ အာေမးနီးယားလူမ်ိဳး ခြဲထြက္ေရးသမားေတြက အဇာဘိုင္ဂ်န္ကေနခြဲထြက္ၿပီး  နာေဂၚႏိုကာရာဘက္ေဒသ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာခဲ့ရာမွာ တိုက္ပြဲေတြျဖစ္ၿပီး လူေပါင္းသုံးေသာင္းခန႔္ အသက္ဆုံးရႈံးခဲ့ပါတယ္။ဒါေပမယ့္ နာေဂၚႏိုကာရာဘက္ လြတ္လပ္ေရးကို ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေတြက အသိအမွတ္မျပဳဘဲ အိမ္နီးခ်င္း အာေမးနီးယားႏိုင္ငံတစ္ခုတည္းကသာ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့တာပါ။အဲဒီကတည္းက ျပင္သစ္၊ အေမရိကန္၊ ႐ုရွားတို႔က ၾကားဝင္ၿပီး Minsk Group အျဖစ္ ၾကားဝင္ၿပီး ၁၉၉၄ မွာ အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္ရေအာင္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ေပမယ့္ ေဆြးေႏြးမႈေတြရပ္တန္ခဲ့သလို မၾကာေသးတဲ့ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူညီခ်က္က ၿပိဳလဲက်ခဲ့တာပါ။

ယခုတစ္ေက်ာ့ျပန္တိုက္ပြဲေတြက စက္တင္ဘာ ၂၇ ရက္က စခဲ့တာပါ။ေကာ့ေကးဆပ္ေဒသျဖစ္တဲ့ အဆိုပါေဒသမွာ မၾကာခဏဆိုသလို အဇာဘိုင္ဂ်န္တပ္ေတြ၊ အာေမးနီးယားတပ္ေတြ၊ ခြဲထြက္သူေတြၾကား တိုက္ခိုက္မႈေတြျဖစ္လာခဲ့ရာမွာ ယခုတနဂၤေႏြမွာျဖစ္ခဲ့တာ အျပင္းထန္ဆုံးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ ျပည္သူေတြလုံၿခဳံမႈဆိုၿပီး အဆိုပါေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္ႏႊဲခဲ့ရာမွာ တိုက္ပြဲေတြကျပင္းထန္လာၿပီး ေခတ္မီစစ္လက္နက္ေတြ သုံးစြဲမႈေတြအထိရွိလာခဲ့သလို ပတ္ဝန္းက်င္ႏိုင္ငံေတြပါ စစ္ထဲပါလာခဲ့ပါတယ္။
အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္က တူရကီအပါအဝင္ မြတ္စလင္ႏိုင္ငံေတြဘက္က ပါဝင္လာခဲ့သလို တူရကီကိုျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ဆီးရီးယား ဂ်ီဟတ္စစ္ေသြးႂကြေတြပါ အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ကေန ပါဝင္လာခဲ့တဲ့အတြက္ စစ္ပြဲဟာ ရွည္ၾကာမယ့္အေျခအေန ျဖစ္လာပါတယ္။အာေမးနီးယားဘက္ အဇာဘိုင္ဂ်န္ပိုင္ တာတာၿမိဳ႕အထိ ပစ္ခတ္သလို အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ကလည္း အာေမးနီးယားဘက္ကို ပစ္ခတ္လို႔ ႏွစ္ဘက္စလုံးမွာ အရပ္သားေတြ ေသဆုံးမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ယခုခ်ိန္ထိ စစ္ပြဲေၾကာင့္ ႏွစ္ဘက္စလုံးမွာ ေသဆုံးသူ တစ္ရာ့သုံးဆယ္ေက်ာ္ေနသလို စစ္ပြဲအရွိန္ကလည္း ဆက္လက္ျမင့္တက္ေနခဲ့ပါတယ္။အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ေရာ အာေမးနီးယားဘက္မွာ ႏိုင္ငံသားေတြက စစ္ပြဲကိုဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ဖို႔ စာရင္းေတြသြင္းေနသလို အာေမးနီးယားဘက္ကလည္း ဂ်ီဟတ္စစ္ေသြးႂကြေတြ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာေဒသမွာ အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ကေန လာျဖန္႔ခ်ထားတာရွိေနလို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြကိုယ္တိုင္ စစ္ပြဲထဲဝင္တိုက္ဖို႔  စာရင္းသြင္းတာထိ စစ္ပြဲရွိန္က ပိုျပင္းထန္လာပါတယ္။

႐ုရွားကေတာ့ ဒီစစ္ပြဲမွာ ပါဝင္ပတ္သက္ေနတဲ့ တူရကီကို သတိေပးခဲ့ေပမယ့္ အာေမးနီးယား တိုက္ေလယာဥ္တစ္စင္းကို တူရကီ F 16 တိုက္ေလယာဥ္က ပစ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုပစ္ခ်ခံရလို႔ အာေမးနီးယားေလယာဥ္မႉး ေသဆုံးခဲ့တဲ့အတြက္ တူရကီကို အာေမးနီးယားဘက္က ကန႔္ကြက္ခဲ့ပါတယ္။ျပင္သစ္ကလည္း တူရကီဘက္ေနဝင္လာတဲ့ စစ္ေသြးႂကြေတြ‌ နာေဂၚႏိုကာရာဘက္ေဒသမွာ တပ္ျဖန္႔ခ်ထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေဒသအေျခအေန ဆိုး႐ြားႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး တူရကီကို အျပစ္တင္ခဲ့ပါတယ္။
ကုလသမဂၢလုံၿခဳံေရးေကာင္စီက ဂ်ာမနီနဲ႔ ျပင္သစ္ ေတာင္းဆိုခ်က္အရ  အေရးေပၚတံခါးပိတ္ေဆြးေႏြးပြဲကို အဂၤါေန႔ကျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။႐ုရွားက အပစ္အခတ္ ခ်က္ခ်င္းရပ္စဲရန္ႏွင့္ မဟာရန္ဘက္အၾကား ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းရန္ တိုက္တြန္းခဲ့သလို အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး မိုက္ခ္ပြန္ပီယိုကလည္း တိုက္ခိုက္မႈမ်ားအဆုံးသတ္ရန္ႏွင့္ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈမ်ားကို တတ္ႏိုင္သမွ် ျမန္ျမန္လုပ္ေဆာင္ရန္ တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။႐ုရွား ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိပုဂၢိဳလ္ ဒီမီထရီပက္စ္ေကာ့ဗ္ က တိုက္ပြဲမ်ားျပင္းထန္စြာျဖစ္ပြားေနတဲ့ ေဒသတြင္း အဇာဘိုင္ဂ်န္ဘက္ကို စစ္ကူေပးပို႔ခဲ့တဲ့ တူရကီကို သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ဥေရာပသမဂၢက အင္အားႀကီးႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ တိုက္ပြဲတြင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမျပဳရန္ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။

ယခုေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ တူရကီအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာအေရးေတြမွာ အေတာ္ေလးဝင္ေရာက္စြက္ဖက္လာသလို ယခင္ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာမ်ိဳး ျပန္လည္ထူေထာင္ဖို႔ႀကိဳးစားရာမွာ ယခု ဂ်ီဟတ္စစ္ေသြးႂကြေတြကို အသုံးခ်လာတာအထိ ျဖစ္လာတဲ့အထိ အေတာ္ေလးသတိထားစရာပါဘဲ။ဥေရာပမွာ ဂရိ၊ ဆိုက္ပရပ္စ္နဲ႔ ပင္လယ္ျပင္ပိုင္နက္ကိစၥ၊ ဆီးရီးယားနဲ႔ အီရတ္မွာ နယ္ေျမက်ဴးေက်ာ္မႈေတြ၊ OIC မွာ ေနရာယူလာတာေတြနဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကေန အေမရိကန္ထြက္သြားတဲ့ေနရာကို စစ္လိုလားတဲ့ တူရကီက အလ်င္အျမန္ေနရာယူလာတာေတြက မေအးခ်မ္းတဲ့ ကမာၻအတြက္ သတိထားစရာေတြပါ။ဒီ အာေမးနီးယားစစ္ပြဲက ယခုအခါ မၿပီးစီးမယ့္ ေဒသတြင္းစစ္ပြဲအသြင္ ေဆာင္လာမွာျဖစ္လာသလို ဘာသာေရးဘက္ပါ ႏြယ္လာမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ႐ုရွားအေနနဲ႔ သူ႔ႏိုင္ငံအတြင္းက အစၥလာမ္စစ္ေသြးႂကြေတြအတြက္ ေျခကုပ္ရေစမယ့္ တူရကီရဲ႕ ယခုလိုအခင္းအက်င္းသစ္ခ်ခင္းမႈကို လက္ခံေပးမလား၊ ဘယ္လိုရွင္းလင္းမလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။  

ထရမ့္အတြက္ ျပင္းထန္တဲ့ စစ္ထိုးပြဲႏွစ္ခု

ေအာက္တိုဘာ ၂ ရက္ေန႔မွာ အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္ ကို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရေၾကာင္း သတင္းေတြထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ဒီအရင္ ၎ရဲ႕ လက္ေထာက္အရာရွိ ဟုတ္ပ္ဟစ္ခ္ ေရာဂါကူးစက္ခံထားရတဲ့သတင္းေတြ ထြက္လာအၿပီးမွာ ၎တို႔ဇနီးေမာင္ႏွံမွာပါ ကူးစက္ခံရတာကိုေတြ႕ရွိခဲ့တာပါ။ထရမ့္အတြက္ ဒါဟာထိတ္လန႔္စရာတစ္ခုပါဘဲ။ဒီမတိုင္မခင္ အခမ္းအနားေတြ မဲဆြယ္ပြဲေတြမွာ mask မတပ္ဘဲ မဲဆြယ္ခဲ့သလို ဗိုင္းရပ္စ္ကို ဆဲေရးတိုင္းထြာတာေတြနဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ကို စည္းကမ္းတက်ေနျခင္းနဲ႔ တိုက္ထုတ္ရမယ္ဆိုတာေတြကို ဆန႔္က်င္တဲ့ ေရွး႐ိုးစြဲေတြရဲ႕ စံျပေခါင္းေဆာင္အေနနဲ႔ ဒီလိုကူးစက္ခံရတာ အေတာ္ေလးကို ထရမ့္အတြက္ ထိခိုက္မႈေတြျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။မၾကာေသးခင္ကဘဲ ထရမ့္နဲ႔ ဒီမိုကရက္တစ္ေတြဘက္က ဘိုင္ဒင္နဲ႔ ႏွစ္ဦးတည္း တိုက္႐ိုက္စကားရည္လု မဲဆြယ္ခဲ့ပါေသးတယ္။

အဲဒီ မိနစ္ ၉၀ ၾကာ စကားစစ္ထိုးပြဲမွာ ထရမ့္ က ဘိုင္ဒင္ ကို ဆြေပးရန္ႀကိဳးစားၿပီး ဒီမိုကရက္မ်ားက ႏိုဝင္ဘာေ႐ြးေကာက္ပြဲကို လိမ္လည္ရန္ႀကိဳးစားေနတယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့ပါတယ္။ဒီပြဲက အေတာ္ေလးကို သ႐ုပ္ပ်က္ခဲ့ပါတယ္။ပြဲကိုထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ စကားစစ္ထိုးပြဲတင္ဆက္သူ ခရစ္ ၀ဲေလ့စ္ကိုယ္တိုင္ ထရမ့္ ကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ဒီစကားစစ္ထိုးပြဲက အေမရိကန္သမၼတေလာင္းေတြ ေ႐ြးေကာက္ပြဲအႀကိဳ စကားစစ္ထိုးပြဲမွာ သမိုင္းဝင္တစ္ေယာက္ကို တစ္ေယာက္ အပုပ္ခ်ပြဲျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ယခုေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ လက္ရွိသမၼတ ထရမ့္အေနနဲ႔ အေမရိကန္အမ်ားစုရဲ႕ မႏွစ္သက္မႈကို စစ္တမ္းေတြအရ ရထားပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈႏွင့္ လူမ်ိဳးေရးမတရားမႈမ်ားေၾကာင့္ လူႀကိဳက္ႏူန္းက်ဆင္းေနၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ေတြ အေျခအေနသာေနတဲ့ ယခုေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ မည္သို႔မဲေပးမည္ကို မဆုံးျဖတ္ရေသးတဲ့  မဲဆႏၵရွင္အနည္းငယ္ရဲ႕စိတ္ကို ေျပာင္းလဲေစဖို႔ ယခုစကားစစ္ထိုးပြဲမွာ ထရမ့္အေနနဲ႔ ၿပိဳင္ဘက္ ဘိုင္ဒင္ ကို အႀကီးအက်ယ္ရႈတ္ခ်တာ၊ ေလွာင္ေျပာင္တာ သိပ္ေတာ့ဆန္းတဲ့ကိစၥေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ဒါေပမယ့္ စကားစစ္ထိုးပြဲမွာ ဘိုင္ဒင္ ကို အလွည့္မေပးဘဲ စကားေျပာရန္ အလွည့္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုမႈကို မသိက်ိဳးကြၽံျပဳတာက အေတာ္ေလးကို ႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ကိစၥပါဘဲ။  

ဘိုင္ဒင္အေနနဲ႔ ထရမ့္ ကို က်န္းမာေရးကိစၥေတြမွာ စီမံမႈညံ့ဖ်င္းတဲ့အတြက္ လူလိမ္ဆိုတာကိုသုံးခဲ့သလို ထရမ့္ကလည္း ဘိုင္ဒင္ ကို တ႐ုတ္ျပည္ကိုပိတ္ပင္ရန္အတြက္ သူလုပ္သလို မလုပ္ရဲခဲ့ပဲ ေသြးမရွိဘဲ ေၾကာက္ေနတယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
စကားစစ္ထိုးပြဲတေလွ်ာက္လုံး ထရမ့္ က ၾကားျဖတ္ေျပာေနလို႔ ဘိုင္ဒင္ က “ခင္မ်ားပါးစပ္ပိတ္ထားစမ္းပါ။ေတာ္ေတာ္ သမၼတမပီသတာပဲ” လို႔ ေငါက္ခဲ့တဲ့အထိ သ႐ုပ္ပ်က္ခဲ့ပါတယ္။ဒီအေျခအေနေၾကာင့္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္စကားစစ္ထိုးပြဲမွာ စည္းမ်ည္းေတြကို ထရမ့္ေၾကာင့္ ေျပာင္းရဖို႔အထိ ျဖစ္လာခဲ့ရပါတယ္။ဒီလိုအေျခအေနမွာ ထရမ့္မွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရေၾကာင္း သတင္းေတြထြက္လာတာျဖစ္ပါတယ္။

ထရမ့္ ဗိုင္းရပ္စ္ထိတဲ့သတင္းက ေခါင္းမာမာနဲ႔ ႏိုင္ငံအတြင္း ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူတိုးလာသည့္အေပၚ အာ႐ုံမစိုက္ဘဲ ႏိုင္ငံစီးပြားေရး ျပန္လည္ႏိုးဆြရန္ အားထုတ္မႈမ်ားအေပၚ အာ႐ုံစိုက္ရန္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေနတဲ့ ထရမ့္အတြက္ ထိုးႏွက္ခ်က္ပါဘဲ။ဒါဟာ ကပ္ေရာဂါ၏ အဆိုးဝါးဆုံးအေျခအေနက ေနာက္မွာက်န္ေနခဲ့ၿပီဆိုၿပီး အေမရိကန္ျပည္သူမ်ားကို သိမ္းသြင္းစည္း႐ုံးရန္ အသည္းအသန္ႀကိဳးပမ္းေနခဲ့ေသာ သမၼတတစ္ဦးအတြက္ အဓိကထိုးႏွက္ခ်က္တစ္ခုလည္း ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။အထူးသျဖင့္ လာမည့္ရက္သတၱပတ္ ၄ ပတ္အတြင္း ေ႐ြးေကာက္ပြဲအတြက္ အလုပ္မ်ားေနတဲ့ အသက္ ၇၄ ႏွစ္ရွိတဲ့ ထရမ့္အတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျပင္းထန္သည့္ ထပ္တိုးေရာဂါသစ္မ်ား ႀကဳံရႏိုင္မည့္အႏၲရာယ္ ျမင့္မားေစလ်က္ရွိေနပါတယ္။ထရမ့္အတြက္ ဒီလိုအခ်ိန္မွာ ကိုဗစ္ကူးစက္ခံရတာ သူ႔အတြက္ အေတာ္ေလးကို အႏၲရာယ္မ်ားသလို က်န္ေသးတဲ့ စကားစစ္ထိုးပြဲႏွစ္ႀကိမ္က ကြာရန္တင္းဝင္ရတဲ့ရက္ထဲ ဝင္သြားႏိုင္တဲ့အတြက္ အလဟႆျဖစ္သြားႏိုင္တဲ့ အေနအထားပါဘဲ။ထရမ့္အတြက္ ၿပီးဆုံးသေလာက္ အေနအထားပါဘဲ။ဒါဟာ အားလုံးျမင္ခ်င္တဲ့ အေနအထားေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။

ဒီအတြက္ ထရမ့္ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ေဖာက္ထြက္လာမလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

မင္းထက္
ေအာက္တိုဘာ - ၃