【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 ထရမ့်အလွန် အမေရိကန်ဆိုတာ ဖြစ်လာနိုင်ပါ့မလား

ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်းတွေထဲမှာ သတိပြုမိစရာဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းသုံးပုဒ်ရှိခဲ့ပါတယ်။ဗိုင်းရပ်စ်ဆိုင်ရာ နောက်ဆုံးသတင်းဖြစ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်က ဖုန်းလိုမျက်နှာပြင်မှာ ၂၈ ရက်ထိ ရှင်သန်တယ်ဆိုတဲ့ နောက်ဆုံးတွေ့ရှိမှုသတင်းနဲ့ အမေရိကန်သမ္မတရွေးကောက်ပွဲ သတင်းတွေဘဲဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုစိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတွေကြောင့် သာမန်ထက်ပိုပြီး အာရုံစိုက်စရာလိုခဲ့တဲ့ လက်ဘနွန်မှာ လောင်စာတင်ကား မီးလောင်ပေါက်ကွဲလို့ ၄ ဦးသေဆုံးပြီး ၂၀ ဦးဒဏ်ရာရရှိခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းတွင် မိုးသည်းထန်စွာရွာသွန်းမှုကြောင့် ၁၇ ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့ပြီး ၁၃ ဦးမှာ ပျောက်ဆုံးနေတဲ့သတင်း၊ လူဝီစီးယားနားပြည်နယ်မှာ ဟာရီကိန်းမုန်တိုင်း ဒယ်လ်တာ ဝင်ရောက်လို့ အိမ်ထောင်စုငါးသိန်းနီးပါး ဓာတ်အားပြတ်တောက်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ အာလ်ဆန်မြို့  အထပ်မြင့်အဆောက်အအုံ မီးလောင်လို့ လူ ၈၈ ဦးအထိ ဆေးရုံရောက်ရတဲ့သတင်း၊ အယ်လ်ဂျီးရီးယား အနောက်မြောက်ပိုင်းမှာ ဓာတ်ငွေ့ ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် ငါးဦးသေဆုံးခဲ့ပြီး ၁၆ ဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တဲ့သတင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံ ချာဂိုချန်ဂါဆိုပြည်နယ်မှာ ခရီးသည်တင်ဘတ်စ်ကားနဲ့ ရထားတိုက်မိပြီး လူ ၁၇ ဦးသေဆုံးကာ  လူဒါဇင်နှင့်ချီ ဒဏ်ရာရခဲ့တဲ့သတင်းတွေလို စစ်ပွဲသတင်းတွေ၊ သဘာ၀ဘေးသတင်းတွေက စိတ်ဝင်စားမှုဘေးကို ရောက်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုသတင်းတွေထဲက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး နောက်ဆုံးတွေ့ရှိမှုသတင်းကို ပထမဆုံးတင်ပြချင်ပါတယ်။

မာယာများနေတဲ့ ကိုဗစ်နဲ့ ကာကွယ်ဆေး

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က ယခုအခါမှာ ဒုတိယလှိုင်းအဖြစ် ကမ္ဘာအနှံ့မှာ ပြင်းထန်စွာပြန်လည်ဖြစ်ပေါ်လာပါတယ်။ဂျာမနီ၊ ချက်၊ အီတလီ၊ ပိုလန် အပါအဝင် ဥရောပနိုင်ငံအတော်များများမှာ ပိုးတွေ့လူနာ စံချိန်သစ်တင်များလာနေတဲ့အတွက် ဥရောပတိုက်တစ်ခုလုံး ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းကို တားဆီးနိုင်ဖို့ ခက်ခဲလာနေပါတယ်။ပြင်သစ်မှာ မြို့တော်ပဲရစ်ကို ည ၉ နာရီနောက်ပိုင်း အပြင်မထွက်ဖို့ အမိန့်ထုတ်လိုက်သလို နွေရာသီတုန်းက ပြန်ဖွင့်ပေးခဲ့တဲ့ ကန့်သတ်မှုတွေကို အခုဆောင်းဦးရာသီမှာ ဥရောပနိုင်ငံအတော်များများက ပြန်လည်တင်းကျပ်လာနေပါတယ်။

ဥရောပမှာ ပိုးတွေ့လူနာက ယခင်ပထမလှိုင်းတုန်းကထက် ပိုများလာပါတယ်။ဂျာမနီဆိုရင် ပထမလှိုင်းအားအကောင်းဆုံးအချိန် မတ်လမှာ တစ်ရက်အတွင်း အမြင့်ဆုံးစံချိန်အဖြစ်တွေ့ခဲ့ရတဲ့ ၆၃၀၀ ဦးကို အောက်တိုဘာ ၁၅ ရက်မှာ ၆၆၃၈ ဦးနဲ့ ကူးစက်ခံရမှု စံချိန်ချိုးခဲ့ပါတယ်။ချက်သမ္မတနိုင်ငံဆိုရင်လည်း အဲဒီ အောက်တိုဘာ ၁၅ ရက် တစ်ရက်တည်းမှာ ပိုးတွေ့သူ ၉၅၄၄ ဦးထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ WHO က ဥရောပမှာ စိုးရိမ်ဖွယ်ရာအကောင်းဆုံးဖြစ်နေတဲ့ ချက်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ နယ်သာလန်၊ စပိန်၊ ပြင်သစ်နဲ့ ဗြိတိန်တို့ကို ကိုဗစ်ကာကွယ်ရေးအတွက် တင်းကျပ်တဲ့စည်းကမ်းချက်တွေ ထုတ်ပြန်ရာမှာ အလျှော့မပေးဖို့ တိုက်တွန်းရတဲ့အထိပါဘဲ။နယ်သာလန်မှာ ဘားတွေ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေကို ပိတ်ပစ်သလို ချက်နဲ့ မြောက်ပိုင်းအိုင်ယာလန်မှာ ကျောင်းတွေအားချင်းပိတ်လိုက်ပါတယ်။ထုတ်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းအချက်တွေအရဆိုရင် ဥရောပမှာ ပိုးကူးစက်ခံရသူအရေအတွက်က ၇ သန်းနီးပါးထိ ရှိလာနေပြီ။

လက်တင်အမေရိကနှင့် မြေထဲပင်လယ်တို့မှာ ကူးစက်ခံရသူ ၁၀ သန်းကျော်လာသလို အာရှဘက်မှာဆိုရင် အိန္ဒိယက ဆိုးဆိုးရွားရွားကူးစက်ခံရသူ ထိုးတက်နေပါတယ်။နေ့စဉ်ကူးစက်ခံရသူ လေးသောင်းကျော်ရှိနေပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ကူးစက်ခံရသူအရေအတွက် ၇ သန်းကျော်ထိ ရှိနေပါတယ်။ဒါဟာ ကူးစက်ခံရနူန်း ကျသွားတာပါ။ပြီးခဲ့တဲ့လကဆိုရင် တစ်ရက်ကို ကိုးသောင်းထိတွေ့ရှိနေတဲ့အတွက် ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ ကုသစောင့်ရှောက်ဖို့ အခက်အခဲဖြစ်ခဲ့ရတဲ့အထိပါဘဲ။ကမ္ဘာမှာ ကူးစက်ခံရမှုအမြင့်ဆုံးဖြစ်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်မှာ ကူးစက်ခံရနူန်းရော တွေ့ရှိမှုနူန်းပါ ကျဆင်းလာနေတာကို တွေ့ရပေမယ့် ရုရှားမှာတော့ ကူးစက်မှုနူန်းရော၊ သေဆုံးမှုနူန်းပါ မြင့်တက်လာတာကို တွေ့နေရပါတယ်။

ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာဆိုရင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တရုတ်နိုင်ငံက ချင်းဒေါင်မှာ ကူးစက်မှုကို ပြန်လည်တွေရှိရတဲ့အတွက် တရုတ်အာဏာပိုင်တွေက ၅ ရက်အတွင်း အဆိုပါမြို့မှာနေထိုင်သူ ၉ သန်းကို ပိုး ရှိ/မရှိ စစ်ဆေးဖို့ အားချင်းလုပ်ဆောင်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ပိုးတွေ့ရှိခဲ့တာက ဆေးရုံနဲ့ ဆေးရုံမိသားစုဝင်တစ်ဦးမှာဖြစ်လို့ နောက်ပိုင်းမှာ တရုတ်အာဏာပိုင်တွေက ချင်းဒေါင် ရင်ခေါင်း‌ရောဂါအထူးကုဆေးရုံကြီး ဥက္ကဋ္ဌနဲ့  ကျန်းမာရေးကော်မရှင် ညွှန်ကြားရေးမှူးကို အလုပ်ကနေထုတ်ခဲ့ပါတယ်။

နိုင်ငံအတော်များများအနေနဲ့ တကျော့ပြန်ဖြစ်ပွားလာနေတဲ့ ကိုဗစ်ကို ယိုင်လဲမတတ်ဖြစ်နေတဲ့ စီးပွားရေးကြောင့် ယခင်ပထမလှိုင်းတုန်းကလို တင်းတင်းကျပ်ထိန်းသိမ်းဖို့ ကိုင်တွယ်ရခက်နေပါတယ်။အထူးသဖြင့် ဗိုင်းရပ်စ်သဘောသဘာ၀ကလည်း မကြာခဏဆင့်ကဲပြောင်းလဲနေတဲ့အတွက် တွေ့ရှိမှုတွေ၊ ထုတ်ပြန်ချက်တွေကို  ခဏခဏပြောင်းနေရတာကလည်း လိုက်နာရတဲ့သူတွေအတွက် ခက်ခဲစေပါတယ်။ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲ ထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ Virology Journal ဆိုတဲ့ ဆေးဂျာနယ်မှာ ဩစတြေးလျအမျိုးသားသိပ္ပံအေဂျင်စီရဲ့ လေ့လာတွေ့ရှိချက်တစ်ခုကို ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ဒီဖော်ပြမှုထဲမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကိုဖြစ်စေသော ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်သည် အေးမြပြီး မှောင်မိုက်သည့်အခြေအနေများ၌ ငွေစက္ကူနှင့် ဖုန်းကဲ့သို့သော ပစ္စည်းများပေါ်တွင် ၂၈ ရက်အထိ ရှင်သန်နိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ဒီလိုဖော်ပြခဲ့တာ ဘဏ်တွေ၊ စတိုးဆိုင်တွေနဲ့ စတိုတွေ၊ အအေးခန်း အသားသိုလှောင်ခန်းတွေမှာ လုပ်ကိုင်နေတဲ့သူတွေအတွက် သတိပြုစရာပါ။ဒါ့အပြင် ယခင်ကသိရှိထားတဲ့ ၁၄ ရက်ထက်စာရင် နှစ်ဆပိုများနေတဲ့အတွက် ဒီတွေ့ရှိချက်က ရောဂါကင်းစင်တယ်ဆိုတဲ့ နိုင်ငံနဲ့ တချို့နေရာတွေမှာ ရောဂါတွေကပြန်ဖြစ်နေရတဲ့အချက်ကို ဒီတွေ့ရှိမှုက အထောက်အကူပြုမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဘယ်လိုဘဲဖြစ်ဖြစ် အနာရှိရင် ဆေးရှိရမယ်ဆိုသလိုဘဲ သေဆုံးမှုနူန်းမြင့်မားပြီး ကူးစက်မှုအရေအတွက် ၃၈ သန်းကျော်၊ သေဆုံးသူ တစ်သန်းကျော်လာတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ကာကွယ်ဖို့ ကုသဆေးရော၊ ကာကွယ်ဆေးရော မြန်နိုင်သမျှ မြန်မြန်ရဖို့လိုနေတဲ့အတွက် ဆေးထုတ်လုပ်တဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေက အားထုတ်နေကြပါတယ်။
အစောပိုင်းက အမေရိကန်သမ္မတက နိုဝင်ဘာ ၃ ရက် အမေရိကန်ရွေးကောက်ပွဲအမီ ကာကွယ်ဆေးဖြန့်မယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့တာရှိပေမယ့်  အလားအလာကောင်းတွေထွက်ပေါ်နေတဲ့ အက်စထရာဇန်နက်ကာကုမ္ပဏီက စမ်းသပ်နေတဲ့ ကာကွယ်ဆေးဟာ စမ်းသပ်ခံသူတစ်ယောက် အကြောင်းမဲ့နာမကျန်းဖြစ်ခဲ့လို့ ပြီးခဲ့တဲ့စက်တင်ဘာလက စမ်းသပ်မှုကို ခေတ္တရပ်ဆိုင်းခဲ့ရပါတယ်။ယခု အောက်တိုဘာ ၁၂ ရက်မှာလည်း နောက်ထပ်အလားအလာကောင်းနေတဲ့ ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်နေတဲ့ ဆေးကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Johnson & Johnson ကုမ္ပဏီက သူ့ရဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေး စမ်းသပ်ခံသူတစ်ဦးဟာ အကြောင်းမဲ့နာမကျန်းဖြစ်ခဲ့လို့ ကာကွယ်ဆေးစမ်းသပ်မှုကို ယာယီရပ်ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုပြဿနာတွေရှိပေမယ့် ရုရှားနဲ့ တရုတ်ဘက်က ထုတ်တဲ့ဆေးတွေကတော့ မကြာမီမှာ စျေးကွက်ထဲရောက်ဖို့အတွက် အတည်ပြုချက်တွေရနေပါပြီ။

ရုရှားဆိုရင် သူ့ရဲ့ ဒုတိယမြောက် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးဖြစ်တဲ့ EpiVacCorona ကို အောက်တိုဘာ ၁၄ ရက်မှာဘဲ အတည်ပြုပေးခဲ့ပါတယ်။တရုတ်နိုင်ငံဆိုရင် ဆီနိုဗက်ကထုတ်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်ဆေးကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် နှစ်ဆန်းပိုင်းမှာ ထုတ်လုပ်ဖို့ အသင့်ဖြစ်နေပြီဆိုပြီး ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာ စတုတ္ထအပတ်ထဲက ကြေညာခဲ့တာပါ။

နိုင်ငံတကာအနေနဲ့တော့‌ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးက အသိအမှတ်ပြုတဲ့ ကျပ်တည်းစွာ စစ်ဆေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ရှိတဲ့ အမေရိကန် FDA အသိအမှတ်ပြု ကိုရိုနာကာကွယ်ဆေးတွေကိုသာ စိတ်ချတဲ့ပုံပေါ်ပါတယ်။ဆေးစမ်းသူ လေးငါးခြောက်သောင်းမှာ တစ်ဦးလောက် ဆိုးကျိုးပေါ်ရင် စမ်းသပ်မှုကို အားချင်းရပ်ဆိုင်းတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန် အောက်စဖို့ဒ်ထုတ်တွေ ဆေးတွေက လူလေးငါးဆယ်စမ်းပြီး ခွင့်ပြုခဲ့တဲ့ ဆေးအချို့အပေါ် စိတ်ချခြင်းမရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ဆေးတွေကို အတည်ပြုထားတဲ့ ရုရှားဆိုရင် သူ့နိုင်ငံမှာ ကူးစက်မှု၊ သေဆုံးမှု တက်နေပေမယ့် ဒီအတည်ပြုထားတဲ့ဆေးတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်သုံးစွဲနေတာကို မတွေ့ရသေးပါဘူး။

ဒါပေမယ့် အမေရိကန် FDA အတည်ပြုချက်မရသေးတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံမှ Pfizer Inc နှင့် ဂျာမနီနိုင်ငံမှ BioNTech ကုမ္ပဏီထံမှ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးတွေကတော့ နိုင်ငံတကာက ကြိုတင်မှာယူမှုတွေ စာချုပ်ချုပ်ဆိုမှုတွေရှိနေတာ တွေ့ရပါတယ်။ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာဘဲ နယူးဇီလန်အစိုးရက ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးအလုံးရေ ၁ ဒသမ ၅ သန်း ဝယ်ယူဖို့ အဆိုပါကုမ္ပဏီတွေနဲ့ သဘောတူစာချုပ်လက်မှတ်ထိုးခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ဒီဆေးတွေကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ပထမသုံးလအတွင်း ပို့ပေးရမှာပါ။

အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့် ကို ကုသပေးခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆေး Remdesivir ဆိုရင် မူရင်းဆေးပိုင်ရှင် Gilead Sciences ကုမ္ပဏီနဲ့ သဘောတူညီချက်ယူပြီး အိန္ဒိယနဲ့ ပါကစ္စတန်ကနေ အရှိန်မြှင့်ထုတ်လုပ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။

နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူကို ဖော်ထုတ်ကုသဖို့နဲ့ ကာကွယ်ဖို့အတွက် သူနည်းသူဟန်နဲ့ ကြိုးစားနေတာကိုတွေ့ရပါတယ်။အစာအိမ်ရောဂါကုဆေး RBC ကို တိရစ္ဆာန်တွေနဲ့ စမ်းသပ်ကြည့်ရာမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို တိုက်ဖျက်နိုင်တဲ့အလားအလာရှိတာကို ဟောင်ကောင်ဆေးပညာရှင်တွေက တွေ့ရှိခဲ့သလို အမေရိကန်သုတေသီတွေက လေဆိပ်တွေနဲ့ ကျောင်းတွေလိုမျိုး အများပြည်သူဆိုင်ရာနေရာတွေမှာ ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲ COVID-19 ရောဂါပိုး ကူးစက်ခံထားရသူတွေကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ဖို့  အနံ့ခံခွေးတွေကို လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးနေတာလည်း ရှိနေပါတယ်။

ဒီတစ်ပတ်ထဲမှာ ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ သတင်းတစ်ခုကတော့ WHO ကနေ ကမကထပြုတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေဆီ COVID-19 ကာကွယ်ဆေး ဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်ဖို့ အာမခံထားတဲ့ သဘောတူညီချက်ထဲ ကာကွယ်ဆေး ၃-၄ မျိုးလောက် တွေ့ရှိထားတယ်ဆိုတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံ ပါဝင်လာတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ COVAX ဆိုတဲ့ ဒီသဘောတူညီချက်ဟာ ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်နိုင်ပြီဆိုတာနဲ့ ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေပါရရှိဖို့  ကတိကဝတ်ပြုထားတာဖြစ်ပြီး ဆေးဝါးကုမ္ပဏီတွေကနေထုတ်လုပ်တဲ့ အောင်မြင်တဲ့ကာကွယ်ဆေးကို ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေက အကန့်အသတ်နဲ့ဖြန့်ဖြူးမှာကို တားမြစ်ဖို့ပါ။အနာဂတ်ကာကွယ်ဆေးကို ဝင်ငွေနည်းနဲ့ အလယ်အလတ်ဝင်ငွေရှိ နိုင်ငံ ၉၂ နိုင်ငံကို ဖြန့်ဝေပေးဖို့ ရည်ရွယ်ထားပြီး ရန်ပုံငွေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ဘီလျံ လျာထားတာမှာ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၂ ဘီလျံ ထောက်ပံ့မယ်လို့ အောက်တိုဘာ ၁၄ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါဟာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံက လူဦးရေတစ်ဘီလျံကို ကာကွယ်ဆေးရရှိဖို့ လာမည့်နှစ် ဇွန်လအထိသုံးစွဲပေးမယ့် အသုံးစရိတ်ဘီလျံ ၁၆၀ ထဲကနေ သုံးမှာလို့ဆိုပါတယ်။အသက်တွေ သန်းနဲ့ချီပြီးဆုံးရှုံးကာ  စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေပြိုလဲ ဒေါ်လာဘီလျံပေါင်းရာနဲ့ချီကာ ဆုံးရှုံးစေခဲ့တဲ‌ ကိုဗစ်ကိုရပ်တန့်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးကိုစောင့်ခဲ့ရသလို ကာကွယ်ဆေးထွက်လာရင်လည်း ရဖို့မသေချာသေးတဲ့အတွက် စိတ်မောစရာအခြေအနေပါ။သေပျောက်နူန်းတွေ၊ ကူးစက်နူန်းတွေကြောင့် ကာကွယ်ဆေးအရေးတကြီးလိုနေတဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက် ကာကွယ်ဆေးရဖို့ ဘာတွေမတန်တဆပေးရဦးမလဲဆိုတာ စိတ်ဝင်စားစရာပါ။ကာကွယ်ဆေးပေါ်ရင် ကိုဗစ်ကအပြီးသတ်ပြီလား၊ ဒါမှမဟုတ် တခြားကပ်ရောဂါတွေလို ခေတ္တအရိပ်ဖျောက်ပြီး ငုပ်သွားတာမျိုးဖြစ်နေမလားဆိုတာ ဆက်စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

ထရမ့်အလွန် အမေရိကန် ဖြစ်လာနိုင်ပါ့မလား

ပြီးခဲ့တဲ့ စနေနေ့က ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ဟာ  အိမ်ဖြူတော် လသာဆောင်ကနေ ရာနဲ့ချီတဲ့ ထောက်ခံသူတွေကို မိန့်ခွန်းပြောပြီး  ရုတ်တရက်ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရတဲ့ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲခရီးကို ပြန်စခဲ့ပါတယ်။ဒီပြောကြားချက်ထဲမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကို အနိုင်ရတော့မယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း၊ အစွမ်းထက်တဲ့ ကုသမှုနဲ့ ဆေးဝါးတွေကို ထုတ်လုပ်နေတဲ့အ‌ကြောင်း၊ ကာကွယ်ဆေးကလည်း အရမ်းကိုမြန်တဲ့ စံချိန်တင်အမြန်နှုန်းနဲ့ ထွက်လာတော့မှာဖြစ်တဲ့အကြောင်းပြောပြီး  မဲဆွယ်ခဲ့ပါတယ်။သမ္မတ ထရမ့်ဟာ မိန့်ခွန်းပြောဖို့ လမ်းလျှောက်လာချိန်မှာ နှာခေါင်းစည်းဝတ်ဆင်ထားပေမယ့် မိန့်ခွန်းပြောချိန်မှာ ဖြုတ်လိုက်လို့ ဝေဖန်မှုတွေထွက်လာခဲ့ပါတယ်။

အဆိုးအကောင်းတွေများနေတဲ့ ထရမ့်ရဲ့ ၅ နှစ်သက်တမ်းမှာ အမေရိကန်ရဲ့ အနေအထားက အိုဘားမားလက်ထက်နဲ့ ပြောင်းပြန်နီးပါးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။အိုဘားမားလက်ထက် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တဲ့ နိုင်ငံသားတိုင်းအတွက် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုဥပဒေကို ထရမ့်လက်ထက်မှာ ပယ်ဖျက်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က ကပ်ရောဂါဖြစ်လာပြီး အမေရိကန်ပြည်သူ နှစ်သိန်းကျော်ထိသေဆုံးလာခဲ့တဲ့အခါ ထရမ့်ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုက ဝေဖန်စရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် တရုတ်အပေါ် တင်းကျပ်တဲ့ ကုန်သွယ်ရေးအခွန်အခတွေ ကောက်ခံတာ၊ အရေးယူမှုတွေပြုလုပ်ပြီး ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းရှင်တွေကို အကာအကွယ်ပေးခဲ့တာတွေက ရေရှည်မှာ တရုတ်လုပ်ငန်းတွေထက် အမေရိကန်ရဲ့ အလုပ်လက်မဲ့ရာခိုင်နူန်းကို တိုးလာစေခဲ့လို့ ပြိုင်ဘက်ဖြစ်သူ ဒီမိုကရက်တစ်ခေါင်းဆောင် ဘိုင်ဒင်အတွက် ထရမ့်အပေါ် ထိုးနှက်စရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။အထူးသဖြင့် ထရမ့်လက်ထက် ကမ္ဘာ့ပါဝါအားပြိုင်ရာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းကနေ အမေရိကန်ထွက်ခွာပြီး တရုတ်ရှိရာ တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှာ အားပြိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ပါဝါက တက်လာသယောင်ရှိပေမယ့် တစ်ကယ်တော့ ထိုးကျခဲ့တာကို ကမ္ဘာ့အရေးတွေမှာ မဲခွဲဆုံးဖြတ်ခဲ့တာတွေကိုကြည့်ရင် သိနိုင်မယ့်အနေအထားပါ။ထရမ့်အနေနဲ့ သူ့လက်ထက်မှာ ကာလတာရှည် မဟာမိတ်တွေဖြစ်တဲ့ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ စတဲ့ ဥရောပနိုင်ငံတွေနဲ့ အစေးမကပ်ခဲ့သလို၊ နိုင်ငံအတွင်းမှာလည်း ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ လူနည်းစုရေးရာတွေမှာ ပြဿနာတက်ခဲ့တဲ့အတွက် ပြည်တွင်းမှာ လူကြိုက်နည်းလာခဲ့ပါတယ်။

၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အကြိုစစ်တမ်းတွေမှာ ပြိုင်ဘက် ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတလောင်း ဘိုင်ဒင် ကို ဂဏန်းနှစ်လုံးစာ အကျောရခဲ့ပါတယ်။ထရမ့်နဲ့ ဘိုင်ဒင်တို့ ပထမဦးဆုံးအကြိမ် စကားစစ်ထိုးပွဲမှာတော့ Rasmussen ကုမ္ပဏီက ကောက်ယူခဲ့သော နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ လူထုစစ်တမ်းအရ ထရမ့် ကို ထောက်ခံသူ ၄၀ ရာခိုင်နူန်းနှင့် ဂျိုးဘိုင် ဒင် ကို ထောက်ခံသူ ၅၂ ရာခိုင်နူန်းရှိကာ ဘိုင်ဒင်က  ၁၂ ရာခိုင်နူန်း အသာစီးရထားခဲ့ပါတယ်။စစ်တမ်းတွေအရဆိုရင် အဓိကအဆုံးအဖြတ်ပြည်နယ်တွေဖြစ်တဲ့ ဖလော်ရီဒါ၊ မီချီဂန်၊ ပန်ဆယ်ဗေးနီးယားနှင့် ဝစ္စကိုဆင်တွေမှာလည်း ဘိုင်ဒင် က အနိုင်ရနိုင်ခြေများနေတယ် ဆိုပါတယ်။

ထရမ့်အတွက် ဒီလိုနိုင်ခြေမကောင်းတဲ့ အခြေအနေမှာ ကိုဗစ် ၁၉ ကူးစက်ခံရတာ ကောင်းတာလည်းရှိသလို မကောင်းတာလည်းရှိခဲ့ပါတယ်။အရှိန်တင်နေတဲ့ မဲဆွယ်ပွဲတွေ အရှိန်တန့်ခဲ့ရသလို ဒီဗိုင်းရပ်စ်အပေါ် အထင်သေးခဲ့တဲ့သူအတွက် ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ဆိုးဝါးကြောင်းပါ ဝန်ခံလိုက်ရသလို ဖြစ်ခဲ့တာပါဘဲ။
ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရပြီး ၉ ရက်အကြာမှာ ပြန်လည် လူမြင်ကွင်းရှေ့ပြန်ထွက်လာခဲ့တဲ့ ထရမ့် က အိမ်ဖြူတော် လသာဆောင်တစ်ခုကနေ ထွက်လာစဉ် နှာခေါင်းစည်းကိုဆွဲဖယ်ပြီး “မဲဆန္ဒရှင်တွေ များများလာပြီး မဲပေးကြပါ၊ ကျုပ် ခင်ဗျားတို့ကိုချစ်ပါတယ်” လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

ထရမ့်အနေနဲ့ တစ်ကယ်ဘဲ မဲဆန္ဒရှင်တွေ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ လာရောက်မဲပေးနိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင် သူအနိုင်ရနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ထားခဲ့တာပါ။ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြိုင်ဘက် ဟီလာရီ ကလင်တန် က အကြိုစစ်တမ်းတွေမှာ အသာရခဲ့ပေမယ့် တစ်ကယ်မဲပေးတဲ့အခါ ဟီလာရီ ကို ထောက်ခံတဲ့သူတွေက မဲလာပေးဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့တဲ့‌အတွက် မဲကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ လာရောက်မဲပေးတဲ့ ထရမ့်ဘက်က မမျှော်လင့်ဘဲ အနိုင်ရခဲ့တာပါ။ယခုလဲ ဒီလိုမဲပေးသူတွေ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ လာရောက်မဲပေးနိုင်ရင် သူပြန်အနိုင်ရနိုင်တယ်လို့ယူဆပြီး နိုဝင်ဘာ ၃ ရက်မတိုင်မီ ကာကွယ်ဆေးရနိုင်ရမယ်ဆိုပြီး ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးဖော်ထုတ်နေတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို ဖိအားပေးနေတာဖြစ်ပါတယ်။

ထရမ့်ဘက်က ဒီလိုဖြစ်နေပေမယ်‌ ထရမ့် ပြန်လည်ရွေးကောက်မခံရစေလိုတဲ့ဘက်ကလည်း တစ်ကယ်ကို တက်ညီလက်ညီပါဘဲ။အဓိကအဆုံးအဖြစ်ဖြစ်လာဖွယ်ရှိတဲ့ ကာကွယ်ဆေးကိစ္စမှာ သက်ဆိုင်ရာကုမ္ပဏီကြီးတွေဖြစ်တဲ့ Pfizer Inc နှင့် Astan စတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေက ထုတ်နေတဲ့ဆေးတွေက အတော်လေးကိုနီးစပ်နေပေမယ့် FDA ကနေ သတ်မှတ်ထားတဲ့ အချိန်ကာလအတွင်း ဆေးသုံးစွဲသူတွေမှာ ဆိုးကျိုးမပေါ်မှ ဆေးကို အများပြည်သူကို သုံးစွဲခွင့်ပေးတဲ့အတွက် ဒီလိုသာ သမာရိုးကျအတိုင်းလုပ်မယ်ဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲကို မီနိုင်စရာမရှိတဲ့အတွက် အထူးခွင့်ပြုချက်နဲ့ သုံးစွဲခွင့်ပြုဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် ဝေဖန်မှုတွေ၊ ကုမ္ပဏီတွေဘက်က အားချင်းဆေးစမ်းသပ်သူတွေမှာ ပြဿနာတွေပေါ်လို့ ရပ်ထားရတာတွေဖြစ်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။

ထရမ့်အတွက် ဒီရွေးကောက်ပွဲဲမှာ ပြန်အရွေးကောက်မခံရရင်၊ ပြန်ရွေးကောက်ခံရရင် ကမ္ဘာ့အရေးတွေမှာ ဘာတွေဖြစ်လာနိုင်သလဲဆိုတာ နိုင်ငံတကာမှာ သုံးသပ်တွက်ချက်မှုတွေရှိသလို နိုင်ငံတကာ အထူးသဖြင့်  အမေရိကန်နဲ့ ရန်ဘက်ဖြစ်နေတဲ့ တရုတ်၊ ရုရှား၊ မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ အီရန် စတဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက်လည်း စိတ်ဝင်စားစရာပါဘဲ။

ဘိုင်ဒင်အနေနဲ့ ထရမ့် ကို ထိုးနှက်ဖို့ မဲဆွယ်ရာမှာ အဓိကအားဖြင့် ထရမ့်ရဲ့ အဓိကထောက်ခံသူတွေဖြစ်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေကို အဓိကပစ်မှတ်ထားပြီး မဲဆွယ်ခဲ့သလို အများစုဖြစ်တဲ့ အလုပ်သမားလူတန်းစားများထက် သန်းကြွယ်သူဌေးများ၏ အကျိုးအတွက်သာ အဓိကထားသည့် စီးပွားရေးစီမံခန့်ခွဲမှုကို ပုံဖော်နေတယ်ဆိုပြီး စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။ဘိုင်ဒင် ပြောသလို လက်ရှိအမေရိကန်အစိုးရရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးမူဝါဒက အလုပ်မဖြစ်ခဲ့ဘူးလားဆိုတာ မေးစရာပါ။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြိုင်ဘက် ဟီလာရီ ကလင်တန် ကို အသာရစေခဲ့တဲ့  သမ္မတ ထရမ့်ရဲ့ အခွန်နှင့် နိုင်ငံခြားကုန်သွယ်မှုမူဝါဒဟာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါမဖြစ်မီ အမေရိကန်စီးပွားရေး ပြန်လည်တိုးတက်အောင် များစွာအထောက်အပံ့ပြုခဲ့တာကို တွေ့ရတဲ့အတွက် ထရမ့်အနေနဲ့ ကိုဗစ်သာမဖြစ်ခဲ့ရင် နောက်လာမည့်သက်တမ်းဟာ သူ့အတွက်သေချာနေတဲ့ သဘောပါဘဲ။

ထရမ့်သာ ပြန်အရွေးခံခဲ့ရရင် ကမ္ဘာအတွက် သိပ်ပြီးကောင်းတဲ့ အလားအလာမဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆနေပေမယ့် တစ်ကယ်တော့ ထရမ့်လက်ထက် နိုင်ငံတကာမှာ အမေရိကန်ရဲ့အခန်းကဏ္ဍပျောက်ခဲ့သလို အီရန်၊ တူရကီလို အစွန်းရောက်နိုင်ငံတွေက ကမ္ဘာ့အရေးနဲ့ ဒေသတွင်းမှာ ပြန်လည်ခေါင်းထောင်လာနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် ထရမ့်သာ ပြန်ရွေးကောက်ခံခဲ့ရရင် အမေရိကန်နဲ့ မတည့်တဲ့နိုင်ငံတွေနဲ့ အာဏာရှင်နိုင်ငံတွေအတွက် ပိုနေမြဲ ကျားနေမြဲ ခြေခင်းလက်ခင်းသာတဲ့ အနေအထားပါဘဲ။ထူးပြီးရင်ဆိုင်ရဖွယ်မရှိသလို သင်္ကြန်အမြှောက်သာသာ ခြိမ်းခြောက်ချက်တွေကို ယဉ်ပါးနေပြီးသား အနေအထားပါ။ထရမ့်အနေနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်မှာ စီးပွားရေးသာ အမြင်ကျယ်ခဲ့ပေမယ့် နိုင်ငံရေးစစ်ရေးမှာ ဒီမိုကရက်တစ်တွေလောက် ခန့်မှန်းရခက်တဲ့သူတွေ၊ သိမ်မွေ့ပြီး သဘောထားတင်းမာသူတွေ၊ အညှိရခက်သူတွေ မဟုတ်ပါဘူး။

ဒါပေမယ့်  သေပျောက်မှု သိန်းဂဏန်းအထိရှိခဲ့တဲ့ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါမှာ ထရမ့် ကိုင်တွယ်မှုအပေါ် နိုင်ငံတကာနဲ့ အမေရိကန်ပြည်တွင်းက ကျေနပ်မှုမရှိခဲ့ပါဘူး။နိုင်ငံတကာက ထင်ရှားတဲ့သူတွေထဲက အသက် ၁၇ နှစ်အရွယ် ဂရီတာသွန်းဘာ့ဂ်ျလို ရာသီဥတုတက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ နိုင်ငံတကာထင်ရှားတဲ့ ဟောလိ၀ုဒ်အနုပညာရှင်တွေကအစ ထရမ့် ကို မဲမပေးဖို့၊ အသက် ၁၇ နှစ်ရှိ ဂရီတာသွန်းဘာ့ဂ်ျ က အမေရိကန်ဆန္ဒမဲပေးသူများအနေဖြင့် ဂျိုးဘိုင်ဒင် ကို ရွေးချယ်ဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။အဓိကအားဖြင့် ထရမ့် ကို တင်း တင်းမာမာဆန့်ကျင်သူတွေက ပညာတတ်တွေ၊ ပညာရှင်တွေပါပြီး လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးအရ ခွဲခြားဆက်ဆံသူတွေ ဆန့်ကျင့်တဲ့အတွက် ထရမ့်အလွန် အမေရိကန်ကို အရင်လို ကမ္ဘာ့အရေးတွေမှာ တာဝန်ယူမှုရှိတဲ့ အိုဘာမားလက်ထက်လို ပြန်တည်ဆောက်ချင်တဲ့သဘောကို တွေ့ရပါတယ်။

သတိထားမိတဲ့ အချက်က ထရမ့် ကို ထောက်ခံသူအများစုက ပြည်တွင်းက လုပ်ငန်းရှင်ကြီးတွေနဲ့ စစ်လိုလားတဲ့ တက်ကြွတဲ့လူတွေပါ။တည်ငြိမ်မှုကို လိုလားတဲ့သူတွေ နည်းပါတယ်။အမေရိကန်အနေနဲ့ တည်ငြိမ်တဲ့ အထိုင်တစ်ခုအပေါ်မှာနေရတာ သိပ်အကြာကြီးကြိုက်တဲ့သူတွေ မဟုတ်ပါဘူး။သူတို့ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေအရဆိုရင် ရီပတ်ဘလီကင်တွေက ငွေရှာသူတွေဖြစ်ပြီး ဒီမိုကရက်တစ်တွေက ငွေဖြုန်းသူတွေပါ။ယခုအချိန်မှာ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးက ယခုအခါမှာ ကပ်ရောဂါကြောင့် ပြန်လည်ရုန်းထဖို့လိုနေတဲ့အချိန်မှာ အစဉ်အလာအရ အလုပ်သမားတွေကို အလုပ်အာမခံချက်ပေးနိုင်တဲ့ အစိုးရတွေသာ အနိုင်ရတတ်တဲ့ အစဉ်အလာရှိတဲ့အတွက်  ရှေ့လာမည့် ၅ နှစ်သက်တမ်းမှာ ထရမ့်အလွန် အမေရိကန်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ပါ့မလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုသတင်းတွေအပြင် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ်အဖွဲ့ WFP ကို နိုဘယ်လ်ဆု ချီးမြှင့်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ပါကစ္စတန် ဆက်သွယ်ရေးအာဏာပိုင်တွေက သိက္ခာမဲ့ပြီး၊ အမြင်မတော်တဲ့ ဗီဒီယိုတွေတင်လို့ ဆန့်ကျင်တဲ့ တိုင်ကြားမှုတွေကို ရရှိခဲ့ပြီးနောက် TikTok ကို ပါကစ္စတန်မှာ ပိတ်ပင်လိုက်တဲ့သတင်း၊ အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟု ရာထူးကနုတ်ထွက်ပေးဖို့ နိုင်ငံတလွှားမှာ စနေနေ့က လူသောင်းနဲ့ချီ ဆန္ဒပြတောင်းဆိုခဲ့ကြတဲ့သတင်း၊ ကာဂျစ်စတန်မှာ ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲတွေကနေတစ်ဆင့် အကြမ်းဖက်မှုတွေဖြစ်လို့ နိုင်ငံတစ်ဝန်း အရေးပေါ်အခြေအနေ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဒုက္ခသည်အရေးကို မကျေနပ်သည့် လူအုပ်ကြီးသည် ဩစတြေးလျ တက္ကသိုလ်တစ်ခုသို့ သွားရောက်လည်ပတ်သည့် ဩစတြေးလျဝန်ကြီးချုပ် စကော့မော်ရစ်ဆန်၏ ကားကို မင်နီဖြင့် ဖျန်းပက်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဗီယက်နမ်ကမ်းရိုးတန်းကို အပူပိုင်းမုန်တိုင်း Nangka (နန်းကာ) ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်ခဲ့လို့ ဗီယက်နမ်နဲ့ ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံမှာ ရေကြီးရေလျှံပြီး အနည်းဆုံး လူ ၄၀ ဦးခန့် သေဆုံးခဲ့တဲ့ သတင်းတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ယခုရက်သတ္တပတ် နိုင်ငံတကာသတင်းသုံးသပ်ချက်ကို တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။

မင်းထက်
အောက်တိုဘာ - ၁၆

( Zawgyi )

ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္း ႏိုင္ငံတကာသတင္းေတြထဲမွာ သတိျပဳမိစရာျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းသုံးပုဒ္ရွိခဲ့ပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္ဆိုင္ရာ ေနာက္ဆုံးသတင္းျဖစ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္က ဖုန္းလိုမ်က္ႏွာျပင္မွာ ၂၈ ရက္ထိ ရွင္သန္တယ္ဆိုတဲ့ ေနာက္ဆုံးေတြ႕ရွိမႈသတင္းနဲ႔ အေမရိကန္သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲ သတင္းေတြဘဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုစိတ္ဝင္စားစရာ သတင္းေတြေၾကာင့္ သာမန္ထက္ပိုၿပီး အာ႐ုံစိုက္စရာလိုခဲ့တဲ့ လက္ဘႏြန္မွာ ေလာင္စာတင္ကား မီးေလာင္ေပါက္ကြဲလို႔ ၄ ဦးေသဆုံးၿပီး ၂၀ ဦးဒဏ္ရာရရွိခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းတြင္ မိုးသည္းထန္စြာ႐ြာသြန္းမႈေၾကာင့္ ၁၇ ဦးထက္မနည္း ေသဆုံးခဲ့ၿပီး ၁၃ ဦးမွာ ေပ်ာက္ဆုံးေနတဲ့သတင္း၊ လူဝီစီးယားနားျပည္နယ္မွာ ဟာရီကိန္းမုန္တိုင္း ဒယ္လ္တာ ဝင္ေရာက္လို႔ အိမ္ေထာင္စုငါးသိန္းနီးပါး ဓာတ္အားျပတ္ေတာက္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ အာလ္ဆန္ၿမိဳ႕  အထပ္ျမင့္အေဆာက္အအုံ မီးေလာင္လို႔ လူ ၈၈ ဦးအထိ ေဆး႐ုံေရာက္ရတဲ့သတင္း၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ဓာတ္ေငြ႕ ေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ ငါးဦးေသဆုံးခဲ့ၿပီး ၁၆ ဦး ဒဏ္ရာရရွိခဲ့တဲ့သတင္း၊ ထိုင္းႏိုင္ငံ ခ်ာဂိုခ်န္ဂါဆိုျပည္နယ္မွာ ခရီးသည္တင္ဘတ္စ္ကားနဲ႔ ရထားတိုက္မိၿပီး လူ ၁၇ ဦးေသဆုံးကာ  လူဒါဇင္ႏွင့္ခ်ီ ဒဏ္ရာရခဲ့တဲ့သတင္းေတြလို စစ္ပြဲသတင္းေတြ၊ သဘာ၀ေဘးသတင္းေတြက စိတ္ဝင္စားမႈေဘးကို ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုသတင္းေတြထဲက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေနာက္ဆုံးေတြ႕ရွိမႈသတင္းကို ပထမဆုံးတင္ျပခ်င္ပါတယ္။

မာယာမ်ားေနတဲ့ ကိုဗစ္နဲ႔ ကာကြယ္ေဆး

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က ယခုအခါမွာ ဒုတိယလႈိင္းအျဖစ္ ကမာၻအႏွံ႔မွာ ျပင္းထန္စြာျပန္လည္ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ဂ်ာမနီ၊ ခ်က္၊ အီတလီ၊ ပိုလန္ အပါအဝင္ ဥေရာပႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိုးေတြ႕လူနာ စံခ်ိန္သစ္တင္မ်ားလာေနတဲ့အတြက္ ဥေရာပတိုက္တစ္ခုလုံး ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းကို တားဆီးႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲလာေနပါတယ္။ျပင္သစ္မွာ ၿမိဳ႕ေတာ္ပဲရစ္ကို ည ၉ နာရီေနာက္ပိုင္း အျပင္မထြက္ဖို႔ အမိန႔္ထုတ္လိုက္သလို ေႏြရာသီတုန္းက ျပန္ဖြင့္ေပးခဲ့တဲ့ ကန႔္သတ္မႈေတြကို အခုေဆာင္းဦးရာသီမွာ ဥေရာပႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားက ျပန္လည္တင္းက်ပ္လာေနပါတယ္။

ဥေရာပမွာ ပိုးေတြ႕လူနာက ယခင္ပထမလႈိင္းတုန္းကထက္ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ဂ်ာမနီဆိုရင္ ပထမလႈိင္းအားအေကာင္းဆုံးအခ်ိန္ မတ္လမွာ တစ္ရက္အတြင္း အျမင့္ဆုံးစံခ်ိန္အျဖစ္ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့ ၆၃၀၀ ဦးကို ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္မွာ ၆၆၃၈ ဦးနဲ႔ ကူးစက္ခံရမႈ စံခ်ိန္ခ်ိဳးခဲ့ပါတယ္။ခ်က္သမၼတႏိုင္ငံဆိုရင္လည္း အဲဒီ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ တစ္ရက္တည္းမွာ ပိုးေတြ႕သူ ၉၅၄၄ ဦးထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။ WHO က ဥေရာပမွာ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာအေကာင္းဆုံးျဖစ္ေနတဲ့ ခ်က္၊ ဘယ္လ္ဂ်ီယံ၊ နယ္သာလန္၊ စပိန္၊ ျပင္သစ္နဲ႔ ၿဗိတိန္တို႔ကို ကိုဗစ္ကာကြယ္ေရးအတြက္ တင္းက်ပ္တဲ့စည္းကမ္းခ်က္ေတြ ထုတ္ျပန္ရာမွာ အေလွ်ာ့မေပးဖို႔ တိုက္တြန္းရတဲ့အထိပါဘဲ။နယ္သာလန္မွာ ဘားေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြကို ပိတ္ပစ္သလို ခ်က္နဲ႔ ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္မွာ ေက်ာင္းေတြအားခ်င္းပိတ္လိုက္ပါတယ္။ထုတ္တဲ့ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္ေတြအရဆိုရင္ ဥေရာပမွာ ပိုးကူးစက္ခံရသူအေရအတြက္က ၇ သန္းနီးပါးထိ ရွိလာေနၿပီ။

လက္တင္အေမရိကႏွင့္ ေျမထဲပင္လယ္တို႔မွာ ကူးစက္ခံရသူ ၁၀ သန္းေက်ာ္လာသလို အာရွဘက္မွာဆိုရင္ အိႏၵိယက ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြားကူးစက္ခံရသူ ထိုးတက္ေနပါတယ္။ေန႔စဥ္ကူးစက္ခံရသူ ေလးေသာင္းေက်ာ္ရွိေနၿပီး တစ္ႏိုင္ငံလုံးမွာ ကူးစက္ခံရသူအေရအတြက္ ၇ သန္းေက်ာ္ထိ ရွိေနပါတယ္။ဒါဟာ ကူးစက္ခံရႏူန္း က်သြားတာပါ။ၿပီးခဲ့တဲ့လကဆိုရင္ တစ္ရက္ကို ကိုးေသာင္းထိေတြ႕ရွိေနတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ကုသေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္ခဲ့ရတဲ့အထိပါဘဲ။ကမာၻမွာ ကူးစက္ခံရမႈအျမင့္ဆုံးျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္မွာ ကူးစက္ခံရႏူန္းေရာ ေတြ႕ရွိမႈႏူန္းပါ က်ဆင္းလာေနတာကို ေတြ႕ရေပမယ့္ ႐ုရွားမွာေတာ့ ကူးစက္မႈႏူန္းေရာ၊ ေသဆုံးမႈႏူန္းပါ ျမင့္တက္လာတာကို ေတြ႕ေနရပါတယ္။

ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာဆိုရင္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ခ်င္းေဒါင္မွာ ကူးစက္မႈကို ျပန္လည္ေတြရွိရတဲ့အတြက္ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြက ၅ ရက္အတြင္း အဆိုပါၿမိဳ႕မွာေနထိုင္သူ ၉ သန္းကို ပိုး ရွိ/မရွိ စစ္ေဆးဖို႔ အားခ်င္းလုပ္ေဆာင္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ပိုးေတြ႕ရွိခဲ့တာက ေဆး႐ုံနဲ႔ ေဆး႐ုံမိသားစုဝင္တစ္ဦးမွာျဖစ္လို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြက ခ်င္းေဒါင္ ရင္ေခါင္း‌ေရာဂါအထူးကုေဆး႐ုံႀကီး ဥကၠ႒နဲ႔  က်န္းမာေရးေကာ္မရွင္ ၫႊန္ၾကားေရးမႉးကို အလုပ္ကေနထုတ္ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားအေနနဲ႔ တေက်ာ့ျပန္ျဖစ္ပြားလာေနတဲ့ ကိုဗစ္ကို ယိုင္လဲမတတ္ျဖစ္ေနတဲ့ စီးပြားေရးေၾကာင့္ ယခင္ပထမလႈိင္းတုန္းကလို တင္းတင္းက်ပ္ထိန္းသိမ္းဖို႔ ကိုင္တြယ္ရခက္ေနပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္သေဘာသဘာ၀ကလည္း မၾကာခဏဆင့္ကဲေျပာင္းလဲေနတဲ့အတြက္ ေတြ႕ရွိမႈေတြ၊ ထုတ္ျပန္ခ်က္ေတြကို  ခဏခဏေျပာင္းေနရတာကလည္း လိုက္နာရတဲ့သူေတြအတြက္ ခက္ခဲေစပါတယ္။ယခုရက္သတၱပတ္ထဲ ထုတ္ေဝခဲ့တဲ့ Virology Journal ဆိုတဲ့ ေဆးဂ်ာနယ္မွာ ဩစေၾတးလ်အမ်ိဳးသားသိပၸံေအဂ်င္စီရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္တစ္ခုကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ဒီေဖာ္ျပမႈထဲမွာ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါကိုျဖစ္ေစေသာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္သည္ ေအးျမၿပီး ေမွာင္မိုက္သည့္အေျခအေနမ်ား၌ ေငြစကၠဴႏွင့္ ဖုန္းကဲ့သို႔ေသာ ပစၥည္းမ်ားေပၚတြင္ ၂၈ ရက္အထိ ရွင္သန္ႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ဒီလိုေဖာ္ျပခဲ့တာ ဘဏ္ေတြ၊ စတိုးဆိုင္ေတြနဲ႔ စတိုေတြ၊ အေအးခန္း အသားသိုေလွာင္ခန္းေတြမွာ လုပ္ကိုင္ေနတဲ့သူေတြအတြက္ သတိျပဳစရာပါ။ဒါ့အျပင္ ယခင္ကသိရွိထားတဲ့ ၁၄ ရက္ထက္စာရင္ ႏွစ္ဆပိုမ်ားေနတဲ့အတြက္ ဒီေတြ႕ရွိခ်က္က ေရာဂါကင္းစင္တယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံနဲ႔ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ေရာဂါေတြကျပန္ျဖစ္ေနရတဲ့အခ်က္ကို ဒီေတြ႕ရွိမႈက အေထာက္အကူျပဳမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ဘယ္လိုဘဲျဖစ္ျဖစ္ အနာရွိရင္ ေဆးရွိရမယ္ဆိုသလိုဘဲ ေသဆုံးမႈႏူန္းျမင့္မားၿပီး ကူးစက္မႈအေရအတြက္ ၃၈ သန္းေက်ာ္၊ ေသဆုံးသူ တစ္သန္းေက်ာ္လာတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ကာကြယ္ဖို႔ ကုသေဆးေရာ၊ ကာကြယ္ေဆးေရာ ျမန္ႏိုင္သမွ် ျမန္ျမန္ရဖို႔လိုေနတဲ့အတြက္ ေဆးထုတ္လုပ္တဲ့ ကုမၸဏီႀကီးေတြက အားထုတ္ေနၾကပါတယ္။
အေစာပိုင္းက အေမရိကန္သမၼတက ႏိုဝင္ဘာ ၃ ရက္ အေမရိကန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲအမီ ကာကြယ္ေဆးျဖန႔္မယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့တာရွိေပမယ့္  အလားအလာေကာင္းေတြထြက္ေပၚေနတဲ့ အက္စထရာဇန္နက္ကာကုမၸဏီက စမ္းသပ္ေနတဲ့ ကာကြယ္ေဆးဟာ စမ္းသပ္ခံသူတစ္ေယာက္ အေၾကာင္းမဲ့နာမက်န္းျဖစ္ခဲ့လို႔ ၿပီးခဲ့တဲ့စက္တင္ဘာလက စမ္းသပ္မႈကို ေခတၱရပ္ဆိုင္းခဲ့ရပါတယ္။ယခု ေအာက္တိုဘာ ၁၂ ရက္မွာလည္း ေနာက္ထပ္အလားအလာေကာင္းေနတဲ့ ကာကြယ္ေဆးထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ေဆးကုမၸဏီျဖစ္တဲ့ Johnson & Johnson ကုမၸဏီက သူ႔ရဲ႕ ကိုဗစ္-၁၉ ကာကြယ္ေဆး စမ္းသပ္ခံသူတစ္ဦးဟာ အေၾကာင္းမဲ့နာမက်န္းျဖစ္ခဲ့လို႔ ကာကြယ္ေဆးစမ္းသပ္မႈကို ယာယီရပ္ဆိုင္းခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုျပႆနာေတြရွိေပမယ့္ ႐ုရွားနဲ႔ တ႐ုတ္ဘက္က ထုတ္တဲ့ေဆးေတြကေတာ့ မၾကာမီမွာ ေစ်းကြက္ထဲေရာက္ဖို႔အတြက္ အတည္ျပဳခ်က္ေတြရေနပါၿပီ။

႐ုရွားဆိုရင္ သူ႔ရဲ႕ ဒုတိယေျမာက္ ကိုဗစ္-၁၉ ကပ္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးျဖစ္တဲ့ EpiVacCorona ကို ေအာက္တိုဘာ ၁၄ ရက္မွာဘဲ အတည္ျပဳေပးခဲ့ပါတယ္။တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဆိုရင္ ဆီႏိုဗက္ကထုတ္တဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေဆးကို ၂၀၂၁ ခုႏွစ္ ႏွစ္ဆန္းပိုင္းမွာ ထုတ္လုပ္ဖို႔ အသင့္ျဖစ္ေနၿပီဆိုၿပီး ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာ စတုတၳအပတ္ထဲက ေၾကညာခဲ့တာပါ။

ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ေတာ့‌ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးက အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ က်ပ္တည္းစြာ စစ္ေဆးတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ရွိတဲ့ အေမရိကန္ FDA အသိအမွတ္ျပဳ ကို႐ိုနာကာကြယ္ေဆးေတြကိုသာ စိတ္ခ်တဲ့ပုံေပၚပါတယ္။ေဆးစမ္းသူ ေလးငါးေျခာက္ေသာင္းမွာ တစ္ဦးေလာက္ ဆိုးက်ိဳးေပၚရင္ စမ္းသပ္မႈကို အားခ်င္းရပ္ဆိုင္းတဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ ၿဗိတိန္ ေအာက္စဖို႔ဒ္ထုတ္ေတြ ေဆးေတြက လူေလးငါးဆယ္စမ္းၿပီး ခြင့္ျပဳခဲ့တဲ့ ေဆးအခ်ိဳ႕အေပၚ စိတ္ခ်ျခင္းမရွိတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ေဆးေတြကို အတည္ျပဳထားတဲ့ ႐ုရွားဆိုရင္ သူ႔ႏိုင္ငံမွာ ကူးစက္မႈ၊ ေသဆုံးမႈ တက္ေနေပမယ့္ ဒီအတည္ျပဳထားတဲ့ေဆးေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္သုံးစြဲေနတာကို မေတြ႕ရေသးပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ အေမရိကန္ FDA အတည္ျပဳခ်က္မရေသးတဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွ Pfizer Inc ႏွင့္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံမွ BioNTech ကုမၸဏီထံမွ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာက ႀကိဳတင္မွာယူမႈေတြ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုမႈေတြရွိေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာဘဲ နယူးဇီလန္အစိုးရက ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးအလုံးေရ ၁ ဒသမ ၅ သန္း ဝယ္ယူဖို႔ အဆိုပါကုမၸဏီေတြနဲ႔ သေဘာတူစာခ်ဳပ္လက္မွတ္ထိုးခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ဒီေဆးေတြကို ၂၀၂၁ ခုႏွစ္ ပထမသုံးလအတြင္း ပို႔ေပးရမွာပါ။

အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္ ကို ကုသေပးခဲ့တဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေဆး Remdesivir ဆိုရင္ မူရင္းေဆးပိုင္ရွင္ Gilead Sciences ကုမၸဏီနဲ႔ သေဘာတူညီခ်က္ယူၿပီး အိႏၵိယနဲ႔ ပါကစၥတန္ကေန အရွိန္ျမႇင့္ထုတ္လုပ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူကို ေဖာ္ထုတ္ကုသဖို႔နဲ႔ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ သူနည္းသူဟန္နဲ႔ ႀကိဳးစားေနတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။အစာအိမ္ေရာဂါကုေဆး RBC ကို တိရစာၦန္ေတြနဲ႔ စမ္းသပ္ၾကည့္ရာမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့အလားအလာရွိတာကို ေဟာင္ေကာင္ေဆးပညာရွင္ေတြက ေတြ႕ရွိခဲ့သလို အေမရိကန္သုေတသီေတြက ေလဆိပ္ေတြနဲ႔ ေက်ာင္းေတြလိုမ်ိဳး အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာေနရာေတြမွာ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ COVID-19 ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံထားရသူေတြကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ဖို႔  အနံ႔ခံေခြးေတြကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေနတာလည္း ရွိေနပါတယ္။

ဒီတစ္ပတ္ထဲမွာ ကိုဗစ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သတင္းတစ္ခုကေတာ့ WHO ကေန ကမကထျပဳတဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြဆီ COVID-19 ကာကြယ္ေဆး ျဖန႔္ျဖဴးေပးႏိုင္ဖို႔ အာမခံထားတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ထဲ ကာကြယ္ေဆး ၃-၄ မ်ိဳးေလာက္ ေတြ႕ရွိထားတယ္ဆိုတဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ပါဝင္လာတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ COVAX ဆိုတဲ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ဟာ ကာကြယ္ေဆးထုတ္လုပ္ႏိုင္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြပါရရွိဖို႔  ကတိကဝတ္ျပဳထားတာျဖစ္ၿပီး ေဆးဝါးကုမၸဏီေတြကေနထုတ္လုပ္တဲ့ ေအာင္ျမင္တဲ့ကာကြယ္ေဆးကို ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြက အကန႔္အသတ္နဲ႔ျဖန႔္ျဖဴးမွာကို တားျမစ္ဖို႔ပါ။အနာဂတ္ကာကြယ္ေဆးကို ဝင္ေငြနည္းနဲ႔ အလယ္အလတ္ဝင္ေငြရွိ ႏိုင္ငံ ၉၂ ႏိုင္ငံကို ျဖန႔္ေဝေပးဖို႔ ရည္႐ြယ္ထားၿပီး ရန္ပုံေငြ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂ ဘီလ်ံ လ်ာထားတာမွာ ကမာၻ႔ဘဏ္က အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၂ ဘီလ်ံ ေထာက္ပံ့မယ္လို႔ ေအာက္တိုဘာ ၁၄ ရက္မွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

ဒါဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံက လူဦးေရတစ္ဘီလ်ံကို ကာကြယ္ေဆးရရွိဖို႔ လာမည့္ႏွစ္ ဇြန္လအထိသုံးစြဲေပးမယ့္ အသုံးစရိတ္ဘီလ်ံ ၁၆၀ ထဲကေန သုံးမွာလို႔ဆိုပါတယ္။အသက္ေတြ သန္းနဲ႔ခ်ီၿပီးဆုံးရႈံးကာ  စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြၿပိဳလဲ ေဒၚလာဘီလ်ံေပါင္းရာနဲ႔ခ်ီကာ ဆုံးရႈံးေစခဲ့တဲ‌ ကိုဗစ္ကိုရပ္တန႔္ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးကိုေစာင့္ခဲ့ရသလို ကာကြယ္ေဆးထြက္လာရင္လည္း ရဖို႔မေသခ်ာေသးတဲ့အတြက္ စိတ္ေမာစရာအေျခအေနပါ။ေသေပ်ာက္ႏူန္းေတြ၊ ကူးစက္ႏူန္းေတြေၾကာင့္ ကာကြယ္ေဆးအေရးတႀကီးလိုေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ကာကြယ္ေဆးရဖို႔ ဘာေတြမတန္တဆေပးရဦးမလဲဆိုတာ စိတ္ဝင္စားစရာပါ။ကာကြယ္ေဆးေပၚရင္ ကိုဗစ္ကအၿပီးသတ္ၿပီလား၊ ဒါမွမဟုတ္ တျခားကပ္ေရာဂါေတြလို ေခတၱအရိပ္ေဖ်ာက္ၿပီး ငုပ္သြားတာမ်ိဳးျဖစ္ေနမလားဆိုတာ ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

ထရမ့္အလြန္ အေမရိကန္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါ့မလား

ၿပီးခဲ့တဲ့ စေနေန႔က ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံခဲ့ရတဲ့ အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္ဟာ  အိမ္ျဖဴေတာ္ လသာေဆာင္ကေန ရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ ေထာက္ခံသူေတြကို မိန႔္ခြန္းေျပာၿပီး  ႐ုတ္တရက္ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရတဲ့ သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲခရီးကို ျပန္စခဲ့ပါတယ္။ဒီေျပာၾကားခ်က္ထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကို အႏိုင္ရေတာ့မယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း၊ အစြမ္းထက္တဲ့ ကုသမႈနဲ႔ ေဆးဝါးေတြကို ထုတ္လုပ္ေနတဲ့အ‌ေၾကာင္း၊ ကာကြယ္ေဆးကလည္း အရမ္းကိုျမန္တဲ့ စံခ်ိန္တင္အျမန္ႏႈန္းနဲ႔ ထြက္လာေတာ့မွာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းေျပာၿပီး  မဲဆြယ္ခဲ့ပါတယ္။သမၼတ ထရမ့္ဟာ မိန႔္ခြန္းေျပာဖို႔ လမ္းေလွ်ာက္လာခ်ိန္မွာ ႏွာေခါင္းစည္းဝတ္ဆင္ထားေပမယ့္ မိန႔္ခြန္းေျပာခ်ိန္မွာ ျဖဳတ္လိုက္လို႔ ေဝဖန္မႈေတြထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

အဆိုးအေကာင္းေတြမ်ားေနတဲ့ ထရမ့္ရဲ႕ ၅ ႏွစ္သက္တမ္းမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ အေနအထားက အိုဘားမားလက္ထက္နဲ႔ ေျပာင္းျပန္နီးပါးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။အိုဘားမားလက္ထက္ ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံသားတိုင္းအတြက္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈဥပေဒကို ထရမ့္လက္ထက္မွာ ပယ္ဖ်က္ခဲ့ၿပီးေနာက္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က ကပ္ေရာဂါျဖစ္လာၿပီး အေမရိကန္ျပည္သူ ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ထိေသဆုံးလာခဲ့တဲ့အခါ ထရမ့္ရဲ႕ စီမံခန႔္ခြဲမႈက ေဝဖန္စရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ တ႐ုတ္အေပၚ တင္းက်ပ္တဲ့ ကုန္သြယ္ေရးအခြန္အခေတြ ေကာက္ခံတာ၊ အေရးယူမႈေတြျပဳလုပ္ၿပီး ျပည္တြင္းလုပ္ငန္းရွင္ေတြကို အကာအကြယ္ေပးခဲ့တာေတြက ေရရွည္မွာ တ႐ုတ္လုပ္ငန္းေတြထက္ အေမရိကန္ရဲ႕ အလုပ္လက္မဲ့ရာခိုင္ႏူန္းကို တိုးလာေစခဲ့လို႔ ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္သူ ဒီမိုကရက္တစ္ေခါင္းေဆာင္ ဘိုင္ဒင္အတြက္ ထရမ့္အေပၚ ထိုးႏွက္စရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ထရမ့္လက္ထက္ ကမာၻ႔ပါဝါအားၿပိဳင္ရာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကေန အေမရိကန္ထြက္ခြာၿပီး တ႐ုတ္ရွိရာ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္မွာ အားၿပိဳင္ခဲ့တဲ့အတြက္ အေမရိကန္ရဲ႕ပါဝါက တက္လာသေယာင္ရွိေပမယ့္ တစ္ကယ္ေတာ့ ထိုးက်ခဲ့တာကို ကမာၻ႔အေရးေတြမွာ မဲခြဲဆုံးျဖတ္ခဲ့တာေတြကိုၾကည့္ရင္ သိႏိုင္မယ့္အေနအထားပါ။ထရမ့္အေနနဲ႔ သူ႔လက္ထက္မွာ ကာလတာရွည္ မဟာမိတ္ေတြျဖစ္တဲ့ ၿဗိတိန္၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီ စတဲ့ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြနဲ႔ အေစးမကပ္ခဲ့သလို၊ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာလည္း ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ လူနည္းစုေရးရာေတြမွာ ျပႆနာတက္ခဲ့တဲ့အတြက္ ျပည္တြင္းမွာ လူႀကိဳက္နည္းလာခဲ့ပါတယ္။

၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ အႀကိဳစစ္တမ္းေတြမွာ ၿပိဳင္ဘက္ ဒီမိုကရက္တစ္သမၼတေလာင္း ဘိုင္ဒင္ ကို ဂဏန္းႏွစ္လုံးစာ အေက်ာရခဲ့ပါတယ္။ထရမ့္နဲ႔ ဘိုင္ဒင္တို႔ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္ စကားစစ္ထိုးပြဲမွာေတာ့ Rasmussen ကုမၸဏီက ေကာက္ယူခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ လူထုစစ္တမ္းအရ ထရမ့္ ကို ေထာက္ခံသူ ၄၀ ရာခိုင္ႏူန္းႏွင့္ ဂ်ိဳးဘိုင္ ဒင္ ကို ေထာက္ခံသူ ၅၂ ရာခိုင္ႏူန္းရွိကာ ဘိုင္ဒင္က  ၁၂ ရာခိုင္ႏူန္း အသာစီးရထားခဲ့ပါတယ္။စစ္တမ္းေတြအရဆိုရင္ အဓိကအဆုံးအျဖတ္ျပည္နယ္ေတြျဖစ္တဲ့ ဖေလာ္ရီဒါ၊ မီခ်ီဂန္၊ ပန္ဆယ္ေဗးနီးယားႏွင့္ ဝစၥကိုဆင္ေတြမွာလည္း ဘိုင္ဒင္ က အႏိုင္ရႏိုင္ေျခမ်ားေနတယ္ ဆိုပါတယ္။

ထရမ့္အတြက္ ဒီလိုႏိုင္ေျခမေကာင္းတဲ့ အေျခအေနမွာ ကိုဗစ္ ၁၉ ကူးစက္ခံရတာ ေကာင္းတာလည္းရွိသလို မေကာင္းတာလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။အရွိန္တင္ေနတဲ့ မဲဆြယ္ပြဲေတြ အရွိန္တန႔္ခဲ့ရသလို ဒီဗိုင္းရပ္စ္အေပၚ အထင္ေသးခဲ့တဲ့သူအတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ဆိုးဝါးေၾကာင္းပါ ဝန္ခံလိုက္ရသလို ျဖစ္ခဲ့တာပါဘဲ။
ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရၿပီး ၉ ရက္အၾကာမွာ ျပန္လည္ လူျမင္ကြင္းေရွ႕ျပန္ထြက္လာခဲ့တဲ့ ထရမ့္ က အိမ္ျဖဴေတာ္ လသာေဆာင္တစ္ခုကေန ထြက္လာစဥ္ ႏွာေခါင္းစည္းကိုဆြဲဖယ္ၿပီး “မဲဆႏၵရွင္ေတြ မ်ားမ်ားလာၿပီး မဲေပးၾကပါ၊ က်ဳပ္ ခင္ဗ်ားတို႔ကိုခ်စ္ပါတယ္” လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

ထရမ့္အေနနဲ႔ တစ္ကယ္ဘဲ မဲဆႏၵရွင္ေတြ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် လာေရာက္မဲေပးႏိုင္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ သူအႏိုင္ရႏိုင္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားခဲ့တာပါ။ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ၿပိဳင္ဘက္ ဟီလာရီ ကလင္တန္ က အႀကိဳစစ္တမ္းေတြမွာ အသာရခဲ့ေပမယ့္ တစ္ကယ္မဲေပးတဲ့အခါ ဟီလာရီ ကို ေထာက္ခံတဲ့သူေတြက မဲလာေပးဖို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့တဲ့‌အတြက္ မဲကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် လာေရာက္မဲေပးတဲ့ ထရမ့္ဘက္က မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အႏိုင္ရခဲ့တာပါ။ယခုလဲ ဒီလိုမဲေပးသူေတြ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် လာေရာက္မဲေပးႏိုင္ရင္ သူျပန္အႏိုင္ရႏိုင္တယ္လို႔ယူဆၿပီး ႏိုဝင္ဘာ ၃ ရက္မတိုင္မီ ကာကြယ္ေဆးရႏိုင္ရမယ္ဆိုၿပီး ကိုဗစ္ကာကြယ္ေဆးေဖာ္ထုတ္ေနတဲ့ ကုမၸဏီေတြကို ဖိအားေပးေနတာျဖစ္ပါတယ္။

ထရမ့္ဘက္က ဒီလိုျဖစ္ေနေပမယ္‌ ထရမ့္ ျပန္လည္ေ႐ြးေကာက္မခံရေစလိုတဲ့ဘက္ကလည္း တစ္ကယ္ကို တက္ညီလက္ညီပါဘဲ။အဓိကအဆုံးအျဖစ္ျဖစ္လာဖြယ္ရွိတဲ့ ကာကြယ္ေဆးကိစၥမွာ သက္ဆိုင္ရာကုမၸဏီႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ Pfizer Inc ႏွင့္ Astan စတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ထုတ္ေနတဲ့ေဆးေတြက အေတာ္ေလးကိုနီးစပ္ေနေပမယ့္ FDA ကေန သတ္မွတ္ထားတဲ့ အခ်ိန္ကာလအတြင္း ေဆးသုံးစြဲသူေတြမွာ ဆိုးက်ိဳးမေပၚမွ ေဆးကို အမ်ားျပည္သူကို သုံးစြဲခြင့္ေပးတဲ့အတြက္ ဒီလိုသာ သမာ႐ိုးက်အတိုင္းလုပ္မယ္ဆိုရင္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲကို မီႏိုင္စရာမရွိတဲ့အတြက္ အထူးခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ သုံးစြဲခြင့္ျပဳဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ ေဝဖန္မႈေတြ၊ ကုမၸဏီေတြဘက္က အားခ်င္းေဆးစမ္းသပ္သူေတြမွာ ျပႆနာေတြေပၚလို႔ ရပ္ထားရတာေတြျဖစ္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ထရမ့္အတြက္ ဒီေ႐ြးေကာက္ပြဲဲမွာ ျပန္အေ႐ြးေကာက္မခံရရင္၊ ျပန္ေ႐ြးေကာက္ခံရရင္ ကမာၻ႔အေရးေတြမွာ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္သလဲဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာမွာ သုံးသပ္တြက္ခ်က္မႈေတြရွိသလို ႏိုင္ငံတကာ အထူးသျဖင့္  အေမရိကန္နဲ႔ ရန္ဘက္ျဖစ္ေနတဲ့ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွား၊ ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ႔ အီရန္ စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအတြက္လည္း စိတ္ဝင္စားစရာပါဘဲ။

ဘိုင္ဒင္အေနနဲ႔ ထရမ့္ ကို ထိုးႏွက္ဖို႔ မဲဆြယ္ရာမွာ အဓိကအားျဖင့္ ထရမ့္ရဲ႕ အဓိကေထာက္ခံသူေတြျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြကို အဓိကပစ္မွတ္ထားၿပီး မဲဆြယ္ခဲ့သလို အမ်ားစုျဖစ္တဲ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားမ်ားထက္ သန္းႂကြယ္သူေဌးမ်ား၏ အက်ိဳးအတြက္သာ အဓိကထားသည့္ စီးပြားေရးစီမံခန႔္ခြဲမႈကို ပုံေဖာ္ေနတယ္ဆိုၿပီး စြပ္စြဲခဲ့ပါတယ္။ဘိုင္ဒင္ ေျပာသလို လက္ရွိအေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ ဘ႑ာေရးမူဝါဒက အလုပ္မျဖစ္ခဲ့ဘူးလားဆိုတာ ေမးစရာပါ။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ၿပိဳင္ဘက္ ဟီလာရီ ကလင္တန္ ကို အသာရေစခဲ့တဲ့  သမၼတ ထရမ့္ရဲ႕ အခြန္ႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားကုန္သြယ္မႈမူဝါဒဟာ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါမျဖစ္မီ အေမရိကန္စီးပြားေရး ျပန္လည္တိုးတက္ေအာင္ မ်ားစြာအေထာက္အပံ့ျပဳခဲ့တာကို ေတြ႕ရတဲ့အတြက္ ထရမ့္အေနနဲ႔ ကိုဗစ္သာမျဖစ္ခဲ့ရင္ ေနာက္လာမည့္သက္တမ္းဟာ သူ႔အတြက္ေသခ်ာေနတဲ့ သေဘာပါဘဲ။

ထရမ့္သာ ျပန္အေ႐ြးခံခဲ့ရရင္ ကမာၻအတြက္ သိပ္ၿပီးေကာင္းတဲ့ အလားအလာမဟုတ္ဘူးလို႔ ယူဆေနေပမယ့္ တစ္ကယ္ေတာ့ ထရမ့္လက္ထက္ ႏိုင္ငံတကာမွာ အေမရိကန္ရဲ႕အခန္းက႑ေပ်ာက္ခဲ့သလို အီရန္၊ တူရကီလို အစြန္းေရာက္ႏိုင္ငံေတြက ကမာၻ႔အေရးနဲ႔ ေဒသတြင္းမွာ ျပန္လည္ေခါင္းေထာင္လာႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ထရမ့္သာ ျပန္ေ႐ြးေကာက္ခံခဲ့ရရင္ အေမရိကန္နဲ႔ မတည့္တဲ့ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ပိုေနၿမဲ က်ားေနၿမဲ ေျခခင္းလက္ခင္းသာတဲ့ အေနအထားပါဘဲ။ထူးၿပီးရင္ဆိုင္ရဖြယ္မရွိသလို သၾကၤန္အေျမႇာက္သာသာ ၿခိမ္းေျခာက္ခ်က္ေတြကို ယဥ္ပါးေနၿပီးသား အေနအထားပါ။ထရမ့္အေနနဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္မွာ စီးပြားေရးသာ အျမင္က်ယ္ခဲ့ေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးစစ္ေရးမွာ ဒီမိုကရက္တစ္ေတြေလာက္ ခန႔္မွန္းရခက္တဲ့သူေတြ၊ သိမ္ေမြ႕ၿပီး သေဘာထားတင္းမာသူေတြ၊ အညႇိရခက္သူေတြ မဟုတ္ပါဘူး။

ဒါေပမယ့္  ေသေပ်ာက္မႈ သိန္းဂဏန္းအထိရွိခဲ့တဲ့ ကိုဗစ္ကပ္ေရာဂါမွာ ထရမ့္ ကိုင္တြယ္မႈအေပၚ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္တြင္းက ေက်နပ္မႈမရွိခဲ့ပါဘူး။ႏိုင္ငံတကာက ထင္ရွားတဲ့သူေတြထဲက အသက္ ၁၇ ႏွစ္အ႐ြယ္ ဂရီတာသြန္းဘာ့ဂ္်လို ရာသီဥတုတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြ ႏိုင္ငံတကာထင္ရွားတဲ့ ေဟာလိ၀ုဒ္အႏုပညာရွင္ေတြကအစ ထရမ့္ ကို မဲမေပးဖို႔၊ အသက္ ၁၇ ႏွစ္ရွိ ဂရီတာသြန္းဘာ့ဂ္် က အေမရိကန္ဆႏၵမဲေပးသူမ်ားအေနျဖင့္ ဂ်ိဳးဘိုင္ဒင္ ကို ေ႐ြးခ်ယ္ဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။အဓိကအားျဖင့္ ထရမ့္ ကို တင္း တင္းမာမာဆန႔္က်င္သူေတြက ပညာတတ္ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြပါၿပီး လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရးအရ ခြဲျခားဆက္ဆံသူေတြ ဆန႔္က်င့္တဲ့အတြက္ ထရမ့္အလြန္ အေမရိကန္ကို အရင္လို ကမာၻ႔အေရးေတြမွာ တာဝန္ယူမႈရွိတဲ့ အိုဘာမားလက္ထက္လို ျပန္တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့သေဘာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

သတိထားမိတဲ့ အခ်က္က ထရမ့္ ကို ေထာက္ခံသူအမ်ားစုက ျပည္တြင္းက လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြနဲ႔ စစ္လိုလားတဲ့ တက္ႂကြတဲ့လူေတြပါ။တည္ၿငိမ္မႈကို လိုလားတဲ့သူေတြ နည္းပါတယ္။အေမရိကန္အေနနဲ႔ တည္ၿငိမ္တဲ့ အထိုင္တစ္ခုအေပၚမွာေနရတာ သိပ္အၾကာႀကီးႀကိဳက္တဲ့သူေတြ မဟုတ္ပါဘူး။သူတို႔ျပ႒ာန္းခ်က္ေတြအရဆိုရင္ ရီပတ္ဘလီကင္ေတြက ေငြရွာသူေတြျဖစ္ၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ေတြက ေငြျဖဳန္းသူေတြပါ။ယခုအခ်ိန္မွာ ကမာၻ႔စီးပြားေရးက ယခုအခါမွာ ကပ္ေရာဂါေၾကာင့္ ျပန္လည္႐ုန္းထဖို႔လိုေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အစဥ္အလာအရ အလုပ္သမားေတြကို အလုပ္အာမခံခ်က္ေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရေတြသာ အႏိုင္ရတတ္တဲ့ အစဥ္အလာရွိတဲ့အတြက္  ေရွ႕လာမည့္ ၅ ႏွစ္သက္တမ္းမွာ ထရမ့္အလြန္ အေမရိကန္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုသတင္းေတြအျပင္ ကမာၻ႔စားနပ္ရိကၡာအစီအစဥ္အဖြဲ႕ WFP ကို ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ပါကစၥတန္ ဆက္သြယ္ေရးအာဏာပိုင္ေတြက သိကၡာမဲ့ၿပီး၊ အျမင္မေတာ္တဲ့ ဗီဒီယိုေတြတင္လို႔ ဆန႔္က်င္တဲ့ တိုင္ၾကားမႈေတြကို ရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ TikTok ကို ပါကစၥတန္မွာ ပိတ္ပင္လိုက္တဲ့သတင္း၊ အစၥေရးဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနတန္ယာဟု ရာထူးကႏုတ္ထြက္ေပးဖို႔ ႏိုင္ငံတလႊားမွာ စေနေန႔က လူေသာင္းနဲ႔ခ်ီ ဆႏၵျပေတာင္းဆိုခဲ့ၾကတဲ့သတင္း၊ ကာဂ်စ္စတန္မွာ ပါလီမန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲေတြကေနတစ္ဆင့္ အၾကမ္းဖက္မႈေတြျဖစ္လို႔ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း အေရးေပၚအေျခအေန ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဒုကၡသည္အေရးကို မေက်နပ္သည့္ လူအုပ္ႀကီးသည္ ဩစေၾတးလ် တကၠသိုလ္တစ္ခုသို႔ သြားေရာက္လည္ပတ္သည့္ ဩစေၾတးလ်ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ စေကာ့ေမာ္ရစ္ဆန္၏ ကားကို မင္နီျဖင့္ ဖ်န္းပက္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဗီယက္နမ္ကမ္း႐ိုးတန္းကို အပူပိုင္းမုန္တိုင္း Nangka (နန္းကာ) ဝင္ေရာက္တိုက္ခတ္ခဲ့လို႔ ဗီယက္နမ္နဲ႔ ကေမာၻဒီယားႏိုင္ငံမွာ ေရႀကီးေရလွ်ံၿပီး အနည္းဆုံး လူ ၄၀ ဦးခန႔္ ေသဆုံးခဲ့တဲ့ သတင္းေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း ယခုရက္သတၱပတ္ ႏိုင္ငံတကာသတင္းသုံးသပ္ခ်က္ကို တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

မင္းထက္
ေအာက္တိုဘာ - ၁၆