【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကမ္ဘာကိုပတ်မွှေနေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်

【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကမ္ဘာကိုပတ်မွှေနေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်

ပြီးခဲ့တဲ့ရက်သတ္တပတ်က စတင်ဖြစ်ပွားရာ တရုတ်နိုင်ငံမှာ အခြေအနေကောင်းတွေပြနေခဲ့တဲ့ ကိုဗက် - ၁၉ လို့ ခေါ်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ယခုရက်သတ္တပတ်မှာတော့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း မြန်မာအပါအဝင် ၈ နိုင်ငံကလွဲပြီး နိုင်ငံအားလုံးကို ကူးစက်သွားခဲ့ပါပြီ။ဒီလိုကူးစက်ခဲ့တဲ့အတွက် ယခုရက်သတ္တပတ် နိုင်ငံတကာသတင်း မျက်နှာဖုံးတွေမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးရတဲ့သတင်းတွေ၊ စီးပွားရေးပြိုလဲမှုတွေ၊ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေ မိခင်နိုင်ငံကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်ပြန်ကြလို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြိုလဲကုန်တာတွေ စတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့သတင်းတွေ နေရာယူခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုသတင်းတွေအပြင် ယခုရက်ထဲမှာ မြောက်ကိုရီးယားက ဂျပန်ပင်လယ်ပြင်ထဲ ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်တဲ့သတင်းတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ဗျာများနေချိန်မှာ ရုရှားက သမ္မတပူတင် ဆက်အာဏာယူနိုင်စေဖို့ အခြေခံဥပဒေကို ပြင်ဆင်နိုင်လိုက်တဲ့ သတင်းတွေကလည်း ယခုရက်သတ္တပတ်ရဲ့ ထိပ်တန်းစိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတွေဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

အထိနာတဲ့ စီးပွားရေး

တရုတ်-အမေရိကန် ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲကြောင့် ခပ်ယဲ့ယဲ့ရှိနေတဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် မြို့တွေကို Lockdown ချရတဲ့အခါ လုံး၀နီးပါးရပ်ဆိုင်းသွားရတဲ့ အခြေအနေအထိ ရောက်ခဲ့ပါတယ်။နိုင်ငံတိုင်းမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ထိန်းချုပ်ဖို့ အိမ်တွေကနေ လူတွေမထွက်ဖို့ တားမြစ်ပြီး ကျန်းမာရေးအရ စောင့်ကြည့်မှုတွေလုပ်ရတဲ့အတွက် သာမန်အရောင်းအဝယ်ဆိုပေမယ့် အရေးပါတဲ့ စားသောက်ကုန်နဲ့ လူသုံးကုန်လုပ်ငန်းတွေ၊ ရောင်းချတဲ့လုပ်ငန်းတွေ ရပ်တန်ခဲ့ရပါတယ်။

နိုင်ငံတကာရုပ်သံမှာ ထုတ်လွှင့်ချက်တစ်ခုမှာတော့ ထိပ်တန်းစီးပွားရေးပညာရှင်များက ယခုအခြေအနေက ကမ္ဘာ့ဘဏ္ဍာရေးစျေးကွက်အတွက် ၁၉၂၉ နောက်ပိုင်း အဆိုးဝါးဆုံးအကျပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်နေရတာလို့ သုံးသပ်တာတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် အစုရှယ်ယာစျေးတွေ အတက်အကျပြင်းထန်နေသလို တချို့ရှယ်ယာတွေကို ပေါက်စျေးထက်ပိုပေးတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေပေါ်ပေါက်နေတဲ့အတွက် စျေးကွက်အကျပ်အတည်းက မကြုံစဖူးအခြေအနေဖြစ်နေပါတယ်။

အမေရိကန်မှာ လျှို့ဝှက်အစီရင်ခံစာတွေကို ဖတ်ရှုခွင့်ရတဲ့သူ အနည်းငယ်ထဲပါဝင်တဲ့ လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူနဲ့ လွှတ်တော်အမတ်အချို့က သူတို့ပိုင်တဲ့ ရှယ်ယာတွေကို ထုတ်ရောင်းတာတွေ လုပ်နေတဲ့အတွက် ရှယ်ယာစျေးကွက်မှာ အလုံးအရင်းနဲ့ထုတ်ရောင်းမှာကို စိုးရိမ်ရတဲ့အခြေအနေ တွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းနိုင်ငံတွေမှာ စီးပွားရေးပျက်ကပ် ဆိုက်လာနိုင်တဲ့အန္တရာယ်ကို ကြုံနေရပြီး  ကမ္ဘာ့ဂျီဒီပီဖွံ့ဖြိုးနှုန်း ခန့်မှန်းမှုတွေကို ပြင်ဆင်လာနေရပါတယ်။ပြင်ဆင်ချက်တွေအရ အမေရိကန်၏ ဂျီဒီပီဟာ ခန့် မှန်းထားတာထက် ၀ ဒသမ ၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ ယူရိုတွင် ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဂျပန်တွင် ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း တရုတ်တွင် ဖွံ့ဖြိုးနှုန်းက ၆ ဒသမ ၁ မှ ၃ ဒသမ ၉ သို့ နှေးကွေးကျဆင်းနိုင်ကြောင်း ခန့်မှန်းထားတာကို တွေ့ရပါ တယ်။ကမ္ဘာ့ဂျီဒီပီဖွံ့ဖြိုးနှုန်းကို ၀ ဒသမ ၇ ရာခိုင်နှုန်း ခန့်မှန်းခဲ့လို့ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားပျက်ကပ် (global recession) အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးနှုန်း ၂ ဒသမ ၀ အောက်မှာ ရှိနေလို့ ဒါဟာ ကမ္ဘာအတွက် ကြီးမားတဲ့ပြဿနာကြီးပါ။

လတ်တလောမှာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများအပြား အားထားနေရတဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းက ပြိုလဲခဲ့ရပြီးဖြစ်သလို ဒါနဲ့ဆက်စပ်တဲ့ လေကြောင်းလိုင်းတွေပါ တစ်နွယ်ငင်တစ်စင်ပါဆိုသလို ဆက်တိုက်ပြိုမလဲလာဖို့ အစိုးရတွေက အခွန်အခတွေ၊ ထောက်ပံ့မှုတွေ၊ ဘဏ်တိုးနှုန်းလျှော့ချတာတွေ၊ အခြားသက်သာခွင့်တွေ၊ အလွန်နည်းတဲ့အတိုးနှုန်းနဲ့ ပြန်ဆပ်ချိန် ကာလကြာရှည်တဲ့ ချေးငွေတွေနဲ့ ကျားကန်ပေးဖို့လုပ်နေတာတွေကို တွေ့ရပါတယ်။လေကြောင်းလိုင်းမှ မကပါဘူး။နေ့စဉ်လည်ပတ်နေတဲ့ စားသောက်ကုန်လုပ်ငန်းတွေလည်း ပြိုလဲနေပြီဖြစ်သလို အခြေခံစားကုန်တွေ အလဟဿမဖြစ်ဖို့ ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးကို အစိုးရက ဝင်ရောက်ကိုင်တွယ်ရတာတွေလည်း ရှိလာခဲ့ပါတယ်။

နယ်သာလန်လို နိုင်ငံမှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကို ကျူးလစ်၊ နှင်းဆီ၊ ဂန္ဓမာနဲ့ အခြားပန်းတွေ တင်ပို့ရတဲ့ရာသီဖြစ်နေပေမယ့် ယခုလို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်နေလို့ ပန်းအဝယ်ထိုးကျသွားတဲ့အတွက် စိုက်ပျိုးထားတဲ့ သန်းပေါင်းများစွာသောပန်းတွေကို ပန်းစိုက်ပျိုးသူတွေက နေ့စဉ်ဖျက်ဆီးနေရပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂကတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ကမ္ဘာတဝန်း လူပေါင်း ၂၄ သန်းကျော် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့  မတ်လ ၁၈ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ဒါ့အပြင် ၂၀၂၀ နှစ်ကုန်မတိုင်မီ ကမ္ဘာတဝန်း အလုပ်သမားများ ဝင်ငွေဆုံးရှုံးနိုင်မှုတန်ဖိုး ဒေါ်လာ ၈၆၀ ဘီလျံနဲ့ ၃ ဒသမ ၄ ထရီလျံအကြား ရှိနိုင်တယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

လက်ရှိမှာ အိမ်နီးချင်းထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူဦးရေ ၄၁၀ ကျော်အထိ ရှိသွားခဲ့လို့ မြို့တော်ဘန်ကောက်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် မတ်လ ၂၂ ရက်ကနေ ဧပြီ ၁၂ ရက်အထိ ရှော့ပင်းမောလ်တွေကို ၂၂ ရက်ကြာ ပိတ်ထားမယ်လို့ ထုတ်ပြန်ထားရပါပြီ။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် လူသုံးကုန်ပစ္စည်းတွေ ပြတ်လပ်မှုဒဏ်ကို မခံနိုင်လို့ အမေရိကန်မှာဆိုရင် သာမန်အိမ်သာသုံးစက္ကူတွေ ပြတ်လပ်လို့ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံထဲအထိ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ပြီး အမေရိကန်ပြည်သူတွေ ဝင်ဝယ်နေရတဲ့အထိပါဘဲ။အာရှတစ်လွှားမှာလည်း Lockdown သတင်းတုတွေကြောင့် မျက်နှာဖုံးတွေ၊ အခြေခံစားသောက်ကုန်တွေ အလုအယက်ဝယ်ယူမှုတွေ မကြာခဏဖြစ်နေတဲ့အတွက် ဘာတွေထပ်ဖြစ်လာဦးမလဲ၊ သက်ဆိုင်ရာအစိုးရတွေအနေနဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေမပေါ်ခင်  ဒီအခြေအနေကို နိုင်နင်းအောင် ကိုင်တွယ်နိုင်ပါ့မလား၊ ဒီအခြေအနေကနေ နိုင်ငံတကာမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေထိ ကူးစက်ဖြစ်ပွားလာမလားဆိုတာ ဆက်စောင့်ကြည့်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကျော့ကွင်းက တရုတ်လွတ်မလား

၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာနောက်ဆုံးအပတ်မှာ သူ့နိုင်ငံထဲ ထူးဆန်းတဲ့ အဖျားရောဂါဆန်းတစ်ခု ဖြစ်နေတယ်လို့ ကမ္ဘာကိုကြေညာပြီးနောက် ဆက်တိုက်ဆိုသလို လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးအစီအမံတွေကို လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ တရုတ်အာဏာပိုင်တွေကြောင့် ရောဂါဖြစ်ပွားပြီး နှစ်လအကြာမှာ ကာကွယ်ကုသဆေးကို မဖော်ထုတ်နိုင်သေးပေမယ့်  ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို အောင်မြင်စွာထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။

တရုတ်ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေက မတ်လ ၁၉ ရက်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် (COVID-19) ကူးစက်မှုဖြစ်စဉ်အသစ် ပြည်တွင်းမှာမတွေ့ရတော့ဘူးလို့ ပထမဆုံးအကြိမ် ကြေညာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ နှစ်လကျော်အတွင်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အရေး တိုက်ဖျက်နေသည့် တရုတ်အာဏာပိုင်များ၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများအတွက် အဓိကကျသော မှတ်တိုင်တစ်ခု ဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။ဗိုင်းရပ်စ် ပထမဆုံးစတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် တရုတ်အလယ်ပိုင်း ဝူဟန်မှာလည်း ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုဖြစ်စဉ်အသစ် မတွေ့ရှိတော့ပေမယ့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုက လူတွေရဲ့ တိကျစွာမလိုက်နာမှုကြောင့် အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကူးစက်ပြန့်ပွားနေခဲ့သလို သေဆုံးနှုန်းကလည်း ကြောက်ခမန်းလိလိ တိုးနေပါတယ်။

တရုတ်နိုင်ငံမှာ နှစ်လကျော်အတွင်း ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံထားရသူဦးရေ ၈၁,၀၀၀ နီးပါး ရှိခဲ့ရာမှာ သေဆုံးသူ ၃,၂၄၅ ဦးရှိခဲ့ပြီး လက်ရှိမှာ ၇,၂၆၃ ဦးသာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် နေထိုင်မကောင်းဖြစ်နေဆဲပါ။ဒါပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံကို ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာတဲ့သူတွေမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရမှုက ရှိနေဆဲပါ။ဒီအတွက်လည်း တရုတ်ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေက ဘေကျင်းအပါအဝင် ဒေသအချို့မှာ နိုင်ငံတကာက လာရောက်သူတွေကို ၁၄ ရက်ကြာ ရောဂါခြေချုပ်အဖြစ် ထားရှိလျက်ရှိနေပါတယ်။မတ်လ ၂၀ ရက်မှာလည်း ဒုတိယမြောက်နေ့အဖြစ် တရုတ်နိုင်ငံထဲမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကင်းစင်တာကို ထုတ်ပြန်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ဒါ့အပြင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူဦးရေဟာလည်း နှေးကွေးကျဆင်းလျက်ရှိနေပြီး မတ်၂၀ ရက်မှာ  ကိုရိုနာကြောင့် သေဆုံးသူသုံးဦးသာရှိတယ်လို့ တရုတ်အမျိုးသားကျန်းမာရေးကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့ မြို့၁၁ မြို့ကို ပြင်ပနဲ့ အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်ပြီး ထိန်းချုပ်စဉ်က နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေနဲ့ အနောက်နိုင်ငံတွေက ပြင်းထန်တဲ့ဝေဖန်မှုတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့် ယခုအချိန်အခါမှာ  ဒီလိုလုပ်တာဟာ ကူးစက်ရောဂါကို ထိန်းချုပ်ရာမှာ ဘယ်လောက်ထိတာသွားပြီး ထိရောက်သလဲဆိုတာကိုသိလို့ တခြားကူးစက်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုနှုန်း ဆိုးရွားနေတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာတောင် ကျင့်သုံးနေရပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ဒီလို Lockdown ချတာဟာ ဒီမိုကရေစီကိုကျင့်သုံးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ရှေ့တန်းတင်တဲ့ နိုင်ငံတွေမှာတော့ အခက်ခဲတွေကြုံနေရပါတယ်။တရုတ်နိုင်ငံကတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အရေးမှာ တုံ့ပြန်မှုတွေ တောက်လျှောက်မှန်နေခဲ့ပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါကို ပထမဆုံးသတိထားမိပြီး အများပြည်သူနဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေကို သတိပေးခဲ့တဲ့ မျက်စိကုသမှုပညာရှင် လီဝန်လျန် အပါအဝင် ဆရာဝန်ရှစ်ဦးကို ဝူဟန်မြို့ရဲတပ်ဖွဲ့က ကောလာဟလဖြန့်သည်ဆိုကာ သမ္မန်ဆင့်ခေါ် ပြီး ဝန်ခံချက်လက်မှတ် ရေးထိုးခိုင်းခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုစစ်ဆေးခံရတာဟာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူတွေရာနဲ့ချီရှိလာချိန်မှာ အများပြည်သူတွေက ဆရာဝန်ဘက်က ရပ်တည်ခဲ့တဲ့အတွက် အမျိုးသားကြီးကြပ်ရေးကော်မရှင်က လီဝန်လျန်၏ကိစ္စကို စုံစမ်းစစ်ဆေးခဲ့ပြီး လီဝန်လျန်တို့ရဲ့ ခံဝန်ချက်ကို ပယ်ဖျက်ပြီး ရဲတပ်ဖွဲ့က တာဝန်ရှိသူနှစ်ဦးကိုလည်း စည်းကမ်းအရ အပြစ်ပေးကာ လီဝန်လျန်၏ မိသားစုကိုလည်း တောင်းပန်ခဲ့ပါတယ်။မတ် ၁၉ ရက်မှာတော့ တရုတ်အစိုးရကိုယ်တိုင်က ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အရေး ဦးဆုံးဖော်ထုတ်ပြောဆိုခဲ့တဲ့ ဆရာဝန် လီဝန်လျန် ကို တရားဝင်တောင်းပန်ခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ ကွန်မြူနစ်လို နိုင်ငံကြီးမှာ ထူးထူးခြားခြား ရှားရှားပါးပါး ဖြစ်ရပ်ပါဘဲ။

ကိုရိုနုဗိုင်းရပ်စ်ကို အစိုးရနဲ့ပြည်သူတွေ တက်ညီလက်ညီ တိုက်ခိုက်နေတာမှာ အောင်မြင်မှုတွေရနေတယ်ဆိုပေမယ့် အပြီးသတ်အောင်ပွဲရသေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ခုခံကာကွယ်နိုင်တဲ့ဆေးကို မဖော်ထုတ်နိုင်သေးပါဘူး။ဒီထဲမှာ သတိထားမိစရာက တရုတ်နိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရပြီး ပြန်လည်ကျန်းမာလာလို့ ဆေးရုံကနေဆင်းလာတဲ့ အသက် ၃၆ နှစ်အရွယ် လူနာတစ်ဦး ဆေးရုံမှဆင်းပြီး ငါးရက်အကြာမှာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ပိတ်ဆို့ပျက်စီးမှုဖြစ်ပြီး သေဆုံးခဲ့တာကိုပါပဲ။ဒီလိုဖြစ်တဲ့အတွက် ဆေးရုံကဆင်းပြီး ပြန်မကျန်းမာတဲ့သူတွေ ဆေးရုံကိုပြန်တက်ရောက်ကုသနေရတာဖြစ်လို ရေရှည်ဆင်နွှဲရတဲ့ ရောဂါစစ်မှာ တရုတ်အာဏာပိုင်တွေ ဘယ်လောက်ထိ ထိန်းချုပ်နိုင်မလဲဆိုတာ ရင်တမမစောင့်ကြည့်ရတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မှားယွင်းမှုနဲ့ အယူလွဲမှုတွေ

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှု ကမ္ဘာတစ်ဝန်း တရုတ်နိုင်ငံကနေတစ်ဆင် ပြန့်နှံ့ခဲ့ရာမှာ တချို့နိုင်ငံတွေက ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး တချို့နိုင်ငံတွေကတော့ လွဲမှားတဲ့အယူအဆတွေ၊ အစွန်းရောက်တဲ့ ဘာသာရေးအယူအဆတွေကြောင့် ဗိုင်းရပ်စ်ထိန်းချုပ်ရေးမှာ အခက်ခဲတွေအများကြီး ကြုံခဲ့ရပါတယ်။

ဒီထဲမှာ လူစုလူဝေးနဲ့နေထိုင်ရင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု အခွင့်အလမ်းများတဲ့အတွက် အထူးတလည်လူစုမှာကို တားမြစ်နေရတဲ့အချိန်မှာ တချို့နိုင်ငံတွေမှာ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ အမြင်ကျဉ်းမှုကြောင့် ပိုဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေတွေကိုလည်း တွေ့နေရပါတယ်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံမှာ မတ်လ ၁၈ ရက်က သောင်းနဲ့ချီတဲ့ ပြည်သူတွေစုဝေးပြီး ဆုတောင်းပွဲပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ဆုတောင်းပွဲလုပ်ရတဲ့ အကြောင်းအရာက Covid-19 ကြောင့် ပထမဆုံးလူသေဆုံးမှုဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့အတွက် ဗိုင်းရပ်စ်ကို ပထုတ်တဲ့အနေနဲ့ လုပ်ခဲ့ကြတာပါ။ဒီလိုလုပ်ခဲ့တဲ့အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေကော၊ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ကျန်းမာဆိုင်ရာပညာရှင်တွေနဲ့ ကျန်းမာရေးအသိပညာရှိတဲ့သူတွေကြား အထိတ်တလန့်ဖြစ်စရာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ပွဲစီစဉ်တဲ့သူတွေက အာဏာပိုင်တွေဆီ ခွင့်ပြုချက်မတင်ခဲ့သလို လူမှုကွန်ရက်မှာလည်း ဝေဖန်သူများခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကင်းစင်စေဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး မွတ်စလင် ၂၅၀၀၀ လောက်က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တောင်ပိုင်း ရိုင်ပါမြို့က ကွင်းပြင်မှာ ကိုရမ်ကျမ်းစာထဲက အနာရောဂါပျောက်ကင်းစေတဲ့စာပိုဒ်ကို ရွတ်ဆိုခဲ့ကြတာက ဘယ်လောက်ထိ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အသိနည်းပါးသလဲဆိုတာကို ပြနေခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာကူးစက်ခံရသူ ၁၄ ဦးတွေ့ရှိထားပြီး စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတွေ လုံလုံလောက်လောက် မလုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့အတွက် ဆေးပညာရှင်တွေက စိုးရိမ်နေကြတဲ့အချိန်မှာ ယခုလိုဆုတောင်းပွဲက အစိုလိုက်အပြုံလိုက်ကူးစက်မှုကို လက်ယပ်ခေါ်သလိုဖြစ်မှာကို စိုးရိမ်နေကြတာပါ။

စိုးရိမ်မယ်ဆိုလည်း စိုးရိမ်စရာပါ။တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ Gyeonggi ဒေသရှိ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုမှာ ဘုရားကျောင်းတက်သူများ၏ ပါးစပ်ထဲ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို သေစေနိုင်သည်ဆိုသည့် အယူအဆနဲ့ ဆားရည်ဖျန်းပေးခဲ့ရာကနေ လူ ၄၆ ဦး ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံလိုက်ရလိုက်ရတာ မကြာသေးပါဘူး။ဘုရားကျောင်း တာဝန်ရှိသူတွေက ဖျန်းဘူး နော်ဇယ်ခေါင်းကို ပိုးသတ်ခြင်းမရှိဘဲ ဖျန်းဘူးတစ်ဘူးတည်းကိုသာ အသုံးပြုခဲ့တာကနေ အားလုံးကိုကူးစက်ခဲ့တာပါ။အဆိုပါဘုရားကျောင်းကို ပိတ်ထားလိုက်သလို ဘုရားကျောင်းတက်ခဲ့သူအားလုံးကိုလည်း ဗိုင်းရပ်စ် ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးမှုများ လုပ်ဆောင်နေပေမယ့် သင်းအုပ်ဆရာနှင့် ဇနီးဖြစ်သူပါ ကူးစက်ခံလိုက်ရတဲ့အတွက် နောက်ကျန်တဲ့သူတွေထဲက ဘယ်နှစ်ယောက်လဲ ကူးစက်ခံရဦးမလဲဆိုတာ မသိပါဘူး။

တရုတ်ပြင်ပမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဆိုးဆိုးရွားရွားကူးစက်ခံနေရတာ အီတလီ၊ စပိန်၊ တောင်ကိုရီးယားနဲ့ အီရန်ပါ။အီတလီမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူအရေအတွက်က ၄၈၂၅ ဦးထိ ရှိနေပါပြီ။စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တရုတ်နိုင်ငံမှာတောင် သေဆုံးသူအရေအတွက်က ၃၂၄၅ ဦးရှိလို့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်မှာ အသေအပျောက်အများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်လာပါတယ်။အီရန်မှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူအရေအတွက်က တရားဝင်ထုတ်ပြန်ချက်မှာ တနင်္ဂနွေနေ့အထိ ၁၆၈၅ ဦးထိ ရှိလာခဲ့ပါပြီ။တောင်ကိုရီးယားမှာတော့ ၁၀၂ ဦးထိရှိကာ စပိန်မှာတော့ သေဆုံးသူ ၁၃၇၅ ဦးထိ ရှိလာခဲ့ပါတယ်။

ကနဦးသေဆုံးသူတွေထဲမှာ အသက်အရွယ်ကြီးသူတွေဘဲ ပါလာခဲ့တဲ့အတွက် လူငယ်တွေအတွက် ဒီကူးစက်ရောဂါကို ခံနိုင်ရည်ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းမှုတွေရှိပေမယ့်  ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ကတော့ လူငယ်လူရွယ်များကိုလည်း ကူးစက်ဖျားနာစေနိုင် သို့မဟုတ် သေဆုံးစေနိုင်ကြောင်း မတ်လ ၂၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ကူးစက်ရောဂါကို ထိန်းချုပ်ဖို့ခက်ခဲနေတာက  Lockdown ချထားတဲ့ မြို့တွေ ဒေသတွေမှာ အာဏာပိုင်တွေက အိမ်ပြင်ကိုမထွက်ဖို့၊ လူစုလူဝေးမလုပ်ဖို့ တားမြစ်ချက်တွေကို မလိုက်နာလို့ ပိုပြီးဆိုးလာတာပါ။ဒါကြောင့်လည်း လူအသေအပျောက်အများဆုံးဖြစ်နေတဲ့ အီတလီမြောက်ပိုင်း လွန်ဘန်ဒီဒေသမှာ အစိုးရက အီတလီစစ်တပ်ကို ချထားဖို့ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။အီတလီမတိုင်ခင် မလေးရှားမှာလည်း သီးခြားစီခွဲနေရမယ်ဆိုတဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို မလိုက်နာလို့ ရဲတပ်ဖွဲ့ကိုကူညီအားဖြည့်ပြီး စစ်တပ်ပါဖြန့်ကြက်လို့ စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းသွားမယ်လို့ မတ် ၂၀ ရက်က ကြေညာခဲ့ရပါတယ်။သေဆုံးသူ ၃၀၀ ကျော်နေခဲ့တဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ မြို့ကြီးတွေမှာ ညမထွက်ရအမိန့်တွေထုတ်ပြန်ပြီး အသွားအလာကန့်သတ်မှုတွေ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ဗြိတိန်စစ်တပ်ကလည်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ဖြစ်ပွားမှု တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် ပါဝင်ထမ်းဆောင်ဖို့ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က အခုမှတကယ့်ကို ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဖြစ်နေတဲ့အတွက် ကျန်းမာရေးအာဏပိုင်တွေ တားမြစ်ချက်ကိုမလိုက်နာတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာတော့ အတော်လေးကိုအခက်ပွေပြီး သေဆုံးမှု ကြောက်ခမန်းလိလိဖြစ်နေတဲ့အတွက် စစ်တပ်ကပါ စည်းကမ်းလိုက်နာဖို့ လုပ်နေရတာကို တွေ့နေရပါတယ်။အသေအပျောက်နှုန်းတွေက စစ်တပ်ရဲ့ဖိအားကြောင့် ကျမလား တက်မလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

မြောက်ကိုရီးယားဒုံးကျည်နဲ့ ရုရှားကိုဆက်ချုပ်ကိုင်မယ့် ပူတင်အကြံ

ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် အခက်တွေ့နေချိန်မှာ မြောက်ကိုရီးယားကတော့ သူ့ထုံးစံအတိုင်း ကမ္ဘာကို သူထုတ်လုပ်ထားတဲ့ ဒုံးကျည်တွေကိုပစ်လွှတ်ပြီး ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ ပြန်စခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ ယခုနှစ်ထဲ ဒုတိယအကြိမ်ပါ။အမေရိကန်နဲ့ တန်းတူလိုသဘောထားပြီး အပေးအယူကနေတစ်ဆင့် သူလိုချင်တဲ့အနေအထားကိုရယူဖို့ ကြိုးစားခဲ့တဲ့ ကင်ဂျုံအမ်အနေနဲ့ ထရမ့်ရဲ့ သံတမန်ဗျူဟာမှာ ကျဆုံးခဲ့ပြီးနောက် ယခင်လမ်းဟောင်းအတိုင်းဘဲ သူလိုချင်တာကို နျူကလီးယားလက်နက်တွေ ဖောက်ခွဲပြ၊ ဒုံးကျည်တွေပစ်လွှတ်ပြရုံနဲ့ တောင်းယူဖို့ ပြန်ကျင့်သုံးလာပါတယ်။မတ် ၂၁ ရက် နံနက်ပိုင်းက မြောက်ပိုင်း ပြုံအန်းပြည်နယ်ကနေ ဂျပန်ပင်လယ်ထဲ တာတိုပစ်ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်ဖြစ်နိုင်တဲ့ ဒုံးကျည်နှစ်စင်းကို ပစ်လွှတ်ခဲ့တာပါ။ဒီလိုပစ်လွှတ်ခဲ့တဲ့အတွက် တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန်က စောင့်ကြည့်ခဲ့ရတာတွေ၊ တပ်လှန်ခဲ့ရတာတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။

အထူးသဖြင့် ဂျပန်လို ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ အမေရိကန်ကိုတိုက်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုအဖို့ ယခုလို မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ လုပ်ရပ်တွေက စစ်လက်နက်ပြန်လည်တပ်ဆင်ရေးဘက်ကို ပြန်သွားဖို့ ကောင်းမွန်တဲ့အကြောင်းအချက်တွေပါဘဲ။တောင်ကိုရီးယားမှာတော့ အမေရိကန်တပ်တွေ ရှိနေတဲ့အတွက် မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ လုပ်ရပ်တွေအပေါ် သတိပေးမှုတွေရှိလာမလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာပါ။

ဒီလို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကပ်ရောဂါနဲ့ စီးပွားရေးကပ်တွေ ဆိုက်နေချိန်မှာ မြောက်ကိုရီးယားလိုဘဲ အခွင့်ကောင်းယူခဲ့တဲ့ နောက်တစ်နိုင်ငံက ရုရှားပါ။ရုရှားနိုင်ငံကို ကာလရှည်ချုပ်ကိုင်ထားတဲ့ သမ္မတပူတင်ဟာ နောက်ထပ်သမ္မတာအာဏာကို ဆက်ရယူဖို့ဆိုရင် ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ အခြေခံဥပေဒကို ပြင်ဆင်ဖို့လိုနေပါတယ်။လက်ရှိ  ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမှာ သမ္မတရာထူးတာဝန်ထမ်းဆောင်တာ နှစ်ကြိမ်သက်တမ်းပြည့်ရင် ဆက်လက်တာဝန်ယူခွင့် မရှိတော့ပါဘူး။

ဒီအတွက် အာဏာကို ဆက်လက်ချုပ်ကိုင်လိုတဲ့ သမ္မတပူတင်က ဒီအခြေခံဥပဒေကို ပြင်ဆင်ရေးအတွက် ဇန်နဝါရီလကတည်းက အဆိုပြုလာခဲ့တာဖြစ်ပြီး ဒီကြားထဲမှာ ဒီဥပဒေပြင်ဆင်နိုင်ဖို့အတွက် ရုရှားဝန်ကြီးချုပ် မက်ဗီဒက်ဗ် ဦးဆောင်တဲ့ အစိုးရအဖွဲ့လည်း နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး လူသိနည်းတဲ့ မာခီလီမာရူစတင် ကို ခန့်အပ်ကာ ၂၀၃၆ ခုနှစ်အထိ ရာထူးအာဏာကို ချုပ်ကိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်ခဲ့တာပါ။

ဒီပြင်ဆင်ချက်ကို ရုရှား ဖွဲ့စည်းပုံခုံရုံးက ထုံးစံအတိုင်းဆိုရင် သီတင်းပတ်အကြာ စဉ်းစားသုံးသပ်ရမှာဖြစ်ပေမယ့် လျင်လျင်မြန်မြန်ပဲ ဆုံးဖြတ်ချက်ချကာ အတည်ပြုလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ကမ္ဘာ့အရေးအခင်းတွေက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အပါအဝင် တူရကီနဲ့ ဆင်နွှဲရဖွယ်ရှိတဲ့ ဆီးရီးယားစစ်တွေ၊ ယူကရိန်းပြဿနာ၊ ဆော်ဒီနဲ့ဖြစ်နေတဲ့ ရေနံစစ်ပွဲတွေကြောင့် ရုရှားအတွက် ပူတင်လို ခေါင်းဆောင်ကို ဆက်လက်လိုနေတာ အမှန်ပါဘဲ။

ရုရှားမှာလည်း ပူတင်အဖို့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကို ပိုမဆိုးလာဖို့ ကာကွယ်နေရပါတယ်။မတ် ၁၆ ရက်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူပေါင်း ၉၃ ဦးကနေ မတ်၂၂ ရက်မှာ ကူးစက်ခံရသူ ၃၆၇ ဦးထိ မြင့်တက်ခဲ့ပါတယ်။သေဆုံးသူကတော့ မတ် ၂၀ ရက်ကအတိုင်း တစ်ဦးသာရှိသေးပါတယ်။အစောပိုင်းက ဒီအခြေအနေကို ထိန်းချုပ်နိုင်တယ်လို့ ပြောခဲ့ပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ကူးစက်ခံရသူတက်လာတဲ့အခါ လေသံပြောင်းလာခဲ့ပါတယ်။ဒီကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို နိုင်နိုင်နင်းနင်းကိုင်တွယ်နိုင်ဖို့ ရုရှားအနေနဲ့ လိုနေပါတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ရုရှားမှာ အတိုက်အခံတွေက ဒီဘက်နှစ်ပိုင်းမှာ ပူတင် ကို လှုပ်လာနိုင်တဲ့အထိ အားကောင်းလာမယ့် အရိပ်ယောင်တွေ ဆက်တိုက်ပြနေခဲ့လို့ပါဘဲ။

လက်ရှိမှာလည်း အတိုက်အခံတွေကို ထိန်းသိမ်းထားရတောတွေ ရှိနေပါတယ်။ပူတင်ရဲ့ ရုရှားသမ္မတနေရာကို နောက်ထပ်နှစ်အစိတ် ဆုပ်ကိုင်မယ့်အကြံကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့်  ထိခိုက်သွားမလားဆိုတာကလည်း စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီသတင်းတွေက ယခုရက်သတ္တပတ်မှာဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းတွေထဲက စိတ်ဝင်စားစရာဖြစ်တဲ့ အီရတ်မှာရှိတဲ့ အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့ ညွန့်ပေါင်းတပ်တွေ မကြာခဏတိုက်ခိုက်ခံနေရလို့ တပ်ပြောင်းရွှေ့ချထားတော့မယ့်သတင်း၊ အိန္ဒိယမှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်ကဖြစ်ခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦးကို အုပ်စုဖွဲ့အဓမ္မပြုကျင့်ပြီး သတ်ဖြတ်ခဲ့မှုမှာပါဝင်တဲ့ တရားခံလေးဦးကို သေဒဏ်စီရင်လိုက်တဲ့သတင်း၊ မိုနာကိုနိုင်ငံမှ မင်းသား Albert II ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံထားရတဲ့သတင်း၊ ဗြိတိန် နာမည်ကျော်မင်းသား အိုင်ဒရစ် အယ်လ်ဘာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံထားရတဲ့သတင်း၊ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကပ်ဘေးကြောင့် ထိခိုက်နစ်နာနေတဲ့ အမေရိကန်အလုပ်သမားတွေကို အကူအညီပေးဖို့ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀၀ ဘီလျံ လွှတ်တော်က ခွင့်ပြုပေးလိုက်တဲ့သတင်း၊ New York Times, The Washington Post နှင့် The Wall Street Journal တို့မှ သတင်းထောက်များကို တရုတ်နိုင်ငံက နှင်ထုတ်တော့မယ့်သတင်း၊ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်မှ ကမ္ဘာအနှံ့ ရုတ်ခြည်းပျံ့နှံ့နေတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ‘တရုတ်ဗိုင်းရပ်စ်’ လို့ ထပ်ပြောလိုက်တဲ့သတင်း၊ တုပ်ကွေးရောဂါ ကုသရာ၌ အသုံးပြုနေသော ဂျပန်ဆေးဝါးတစ်မျိုး ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကုသရာမှာ ထိရောက်မှုရှိတယ်လို့ တရုတ်ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေက ပြောလိုက်တဲ့သတင်းတွေလည်း ဖြစ်ပွားခဲ့တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ယခုရက်သတ္တပတ် နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက်ကို ဒီမှာဘဲရပ်လိုက်ချင်ပါတယ်။

မင်းထက်
မတ် - ၂၃

( Zawgyi )

ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္သတၱပတ္က စတင္ျဖစ္ပြားရာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ အေျခအေနေကာင္းေတြျပေနခဲ့တဲ့ ကိုဗက္ - ၁၉ လို႔ ေခၚတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ယခုရက္သတၱပတ္မွာေတာ့ ကမာၻတစ္ဝန္း ျမန္မာအပါအဝင္ ၈ ႏိုင္ငံကလြဲၿပီး ႏိုင္ငံအားလုံးကို ကူးစက္သြားခဲ့ပါၿပီ။ဒီလိုကူးစက္ခဲ့တဲ့အတြက္ ယခုရက္သတၱပတ္ ႏိုင္ငံတကာသတင္း မ်က္ႏွာဖုံးေတြမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးရတဲ့သတင္းေတြ၊ စီးပြားေရးၿပိဳလဲမႈေတြ၊ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားေတြ မိခင္ႏိုင္ငံကို အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ျပန္ၾကလို႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ၿပိဳလဲကုန္တာေတြ စတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့သတင္းေတြ ေနရာယူခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုသတင္းေတြအျပင္ ယခုရက္ထဲမွာ ေျမာက္ကိုရီးယားက ဂ်ပန္ပင္လယ္ျပင္ထဲ ဒုံးက်ည္ပစ္လႊတ္တဲ့သတင္းေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ဗ်ာမ်ားေနခ်ိန္မွာ ႐ုရွားက သမၼတပူတင္ ဆက္အာဏာယူႏိုင္ေစဖို႔ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ႏိုင္လိုက္တဲ့ သတင္းေတြကလည္း ယခုရက္သတၱပတ္ရဲ႕ ထိပ္တန္းစိတ္ဝင္စားစရာ သတင္းေတြျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

အထိနာတဲ့ စီးပြားေရး

တ႐ုတ္-အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရးစစ္ပြဲေၾကာင့္ ခပ္ယဲ့ယဲ့ရွိေနတဲ့ ကမာၻ႔စီးပြားေရးက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ေတြကို Lockdown ခ်ရတဲ့အခါ လုံး၀နီးပါးရပ္ဆိုင္းသြားရတဲ့ အေျခအေနအထိ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ အိမ္ေတြကေန လူေတြမထြက္ဖို႔ တားျမစ္ၿပီး က်န္းမာေရးအရ ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြလုပ္ရတဲ့အတြက္ သာမန္အေရာင္းအဝယ္ဆိုေပမယ့္ အေရးပါတဲ့ စားေသာက္ကုန္နဲ႔ လူသုံးကုန္လုပ္ငန္းေတြ၊ ေရာင္းခ်တဲ့လုပ္ငန္းေတြ ရပ္တန္ခဲ့ရပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာ႐ုပ္သံမွာ ထုတ္လႊင့္ခ်က္တစ္ခုမွာေတာ့ ထိပ္တန္းစီးပြားေရးပညာရွင္မ်ားက ယခုအေျခအေနက ကမာၻ႔ဘ႑ာေရးေစ်းကြက္အတြက္ ၁၉၂၉ ေနာက္ပိုင္း အဆိုးဝါးဆုံးအက်ပ္အတည္းကို ရင္ဆိုင္ေနရတာလို႔ သုံးသပ္တာေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ အစုရွယ္ယာေစ်းေတြ အတက္အက်ျပင္းထန္ေနသလို တခ်ိဳ႕ရွယ္ယာေတြကို ေပါက္ေစ်းထက္ပိုေပးတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြေပၚေပါက္ေနတဲ့အတြက္ ေစ်းကြက္အက်ပ္အတည္းက မႀကဳံစဖူးအေျခအေနျဖစ္ေနပါတယ္။

အေမရိကန္မွာ လွ်ိဳ႕ဝွက္အစီရင္ခံစာေတြကို ဖတ္ရႈခြင့္ရတဲ့သူ အနည္းငယ္ထဲပါဝင္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ျဖစ္သူနဲ႔ လႊတ္ေတာ္အမတ္အခ်ိဳ႕က သူတို႔ပိုင္တဲ့ ရွယ္ယာေတြကို ထုတ္ေရာင္းတာေတြ လုပ္ေနတဲ့အတြက္ ရွယ္ယာေစ်းကြက္မွာ အလုံးအရင္းနဲ႔ထုတ္ေရာင္းမွာကို စိုးရိမ္ရတဲ့အေျခအေန ေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ကမာၻတစ္ဝန္းႏိုင္ငံေတြမွာ စီးပြားေရးပ်က္ကပ္ ဆိုက္လာႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္ကို ႀကဳံေနရၿပီး  ကမာၻ႔ဂ်ီဒီပီဖြံ႕ၿဖိဳးႏႈန္း ခန႔္မွန္းမႈေတြကို ျပင္ဆင္လာေနရပါတယ္။ျပင္ဆင္ခ်က္ေတြအရ အေမရိကန္၏ ဂ်ီဒီပီဟာ ခန႔္ မွန္းထားတာထက္ ၀ ဒသမ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ယူ႐ိုတြင္ ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ဂ်ပန္တြင္ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္း တ႐ုတ္တြင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးႏႈန္းက ၆ ဒသမ ၁ မွ ၃ ဒသမ ၉ သို႔ ေႏွးေကြးက်ဆင္းႏိုင္ေၾကာင္း ခန႔္မွန္းထားတာကို ေတြ႕ရပါ တယ္။ကမာၻ႔ဂ်ီဒီပီဖြံ႕ၿဖိဳးႏႈန္းကို ၀ ဒသမ ၇ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန႔္မွန္းခဲ့လို႔ တစ္ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ စီးပြားပ်က္ကပ္ (global recession) အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးႏႈန္း ၂ ဒသမ ၀ ေအာက္မွာ ရွိေနလို႔ ဒါဟာ ကမာၻအတြက္ ႀကီးမားတဲ့ျပႆနာႀကီးပါ။

လတ္တေလာမွာ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအမ်ားအျပား အားထားေနရတဲ့ ခရီးသြားလုပ္ငန္းက ၿပိဳလဲခဲ့ရၿပီးျဖစ္သလို ဒါနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ ေလေၾကာင္းလိုင္းေတြပါ တစ္ႏြယ္ငင္တစ္စင္ပါဆိုသလို ဆက္တိုက္ၿပိဳမလဲလာဖို႔ အစိုးရေတြက အခြန္အခေတြ၊ ေထာက္ပံ့မႈေတြ၊ ဘဏ္တိုးႏႈန္းေလွ်ာ့ခ်တာေတြ၊ အျခားသက္သာခြင့္ေတြ၊ အလြန္နည္းတဲ့အတိုးႏႈန္းနဲ႔ ျပန္ဆပ္ခ်ိန္ ကာလၾကာရွည္တဲ့ ေခ်းေငြေတြနဲ႔ က်ားကန္ေပးဖို႔လုပ္ေနတာေတြကို ေတြ႕ရပါတယ္။ေလေၾကာင္းလိုင္းမွ မကပါဘူး။ေန႔စဥ္လည္ပတ္ေနတဲ့ စားေသာက္ကုန္လုပ္ငန္းေတြလည္း ၿပိဳလဲေနၿပီျဖစ္သလို အေျခခံစားကုန္ေတြ အလဟႆမျဖစ္ဖို႔ ကုန္စည္ပို႔ေဆာင္ေရးကို အစိုးရက ဝင္ေရာက္ကိုင္တြယ္ရတာေတြလည္း ရွိလာခဲ့ပါတယ္။

နယ္သာလန္လို ႏိုင္ငံမွာ ကမာၻတစ္ဝန္းကို က်ဴးလစ္၊ ႏွင္းဆီ၊ ဂႏၶမာနဲ႔ အျခားပန္းေတြ တင္ပို႔ရတဲ့ရာသီျဖစ္ေနေပမယ့္ ယခုလို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္ေနလို႔ ပန္းအဝယ္ထိုးက်သြားတဲ့အတြက္ စိုက္ပ်ိဳးထားတဲ့ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာပန္းေတြကို ပန္းစိုက္ပ်ိဳးသူေတြက ေန႔စဥ္ဖ်က္ဆီးေနရပါတယ္။
ကုလသမဂၢကေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ကမာၻတဝန္း လူေပါင္း ၂၄ သန္းေက်ာ္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္လို႔  မတ္လ ၁၈ ရက္မွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ဒါ့အျပင္ ၂၀၂၀ ႏွစ္ကုန္မတိုင္မီ ကမာၻတဝန္း အလုပ္သမားမ်ား ဝင္ေငြဆုံးရႈံးႏိုင္မႈတန္ဖိုး ေဒၚလာ ၈၆၀ ဘီလ်ံနဲ႔ ၃ ဒသမ ၄ ထရီလ်ံအၾကား ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

လက္ရွိမွာ အိမ္နီးခ်င္းထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူဦးေရ ၄၁၀ ေက်ာ္အထိ ရွိသြားခဲ့လို႔ ၿမိဳ႕ေတာ္ဘန္ေကာက္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ မတ္လ ၂၂ ရက္ကေန ဧၿပီ ၁၂ ရက္အထိ ေရွာ့ပင္းေမာလ္ေတြကို ၂၂ ရက္ၾကာ ပိတ္ထားမယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ထားရပါၿပီ။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ လူသုံးကုန္ပစၥည္းေတြ ျပတ္လပ္မႈဒဏ္ကို မခံႏိုင္လို႔ အေမရိကန္မွာဆိုရင္ သာမန္အိမ္သာသုံးစကၠဴေတြ ျပတ္လပ္လို႔ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံထဲအထိ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး အေမရိကန္ျပည္သူေတြ ဝင္ဝယ္ေနရတဲ့အထိပါဘဲ။အာရွတစ္လႊားမွာလည္း Lockdown သတင္းတုေတြေၾကာင့္ မ်က္ႏွာဖုံးေတြ၊ အေျခခံစားေသာက္ကုန္ေတြ အလုအယက္ဝယ္ယူမႈေတြ မၾကာခဏျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ဘာေတြထပ္ျဖစ္လာဦးမလဲ၊ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရေတြအေနနဲ႔ ကာကြယ္ေဆးေတြမေပၚခင္  ဒီအေျခအေနကို ႏိုင္နင္းေအာင္ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ပါ့မလား၊ ဒီအေျခအေနကေန ႏိုင္ငံတကာမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြထိ ကူးစက္ျဖစ္ပြားလာမလားဆိုတာ ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေက်ာ့ကြင္းက တ႐ုတ္လြတ္မလား

၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာေနာက္ဆုံးအပတ္မွာ သူ႔ႏိုင္ငံထဲ ထူးဆန္းတဲ့ အဖ်ားေရာဂါဆန္းတစ္ခု ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ကမာၻကိုေၾကညာၿပီးေနာက္ ဆက္တိုက္ဆိုသလို လိုအပ္တဲ့ က်န္းမာေရးအစီအမံေတြကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြေၾကာင့္ ေရာဂါျဖစ္ပြားၿပီး ႏွစ္လအၾကာမွာ ကာကြယ္ကုသေဆးကို မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေသးေပမယ့္  ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို ေအာင္ျမင္စြာထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီျဖစ္ပါတယ္။

တ႐ုတ္က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြက မတ္လ ၁၉ ရက္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (COVID-19) ကူးစက္မႈျဖစ္စဥ္အသစ္ ျပည္တြင္းမွာမေတြ႕ရေတာ့ဘူးလို႔ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ေၾကညာႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ႏွစ္လေက်ာ္အတြင္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အေရး တိုက္ဖ်က္ေနသည့္ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္မ်ား၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားအတြက္ အဓိကက်ေသာ မွတ္တိုင္တစ္ခု ျဖစ္လာေစခဲ့ပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္ ပထမဆုံးစတင္ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ တ႐ုတ္အလယ္ပိုင္း ဝူဟန္မွာလည္း ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈျဖစ္စဥ္အသစ္ မေတြ႕ရွိေတာ့ေပမယ့္ ကမာၻတစ္ဝန္းမွာေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈက လူေတြရဲ႕ တိက်စြာမလိုက္နာမႈေၾကာင့္ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ ကူးစက္ျပန႔္ပြားေနခဲ့သလို ေသဆုံးႏႈန္းကလည္း ေၾကာက္ခမန္းလိလိ တိုးေနပါတယ္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ႏွစ္လေက်ာ္အတြင္း ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံထားရသူဦးေရ ၈၁,၀၀၀ နီးပါး ရွိခဲ့ရာမွာ ေသဆုံးသူ ၃,၂၄၅ ဦးရွိခဲ့ၿပီး လက္ရွိမွာ ၇,၂၆၃ ဦးသာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္ေနဆဲပါ။ဒါေပမယ့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို ျပန္လည္ဝင္ေရာက္လာတဲ့သူေတြမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရမႈက ရွိေနဆဲပါ။ဒီအတြက္လည္း တ႐ုတ္က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြက ေဘက်င္းအပါအဝင္ ေဒသအခ်ိဳ႕မွာ ႏိုင္ငံတကာက လာေရာက္သူေတြကို ၁၄ ရက္ၾကာ ေရာဂါေျခခ်ဳပ္အျဖစ္ ထားရွိလ်က္ရွိေနပါတယ္။မတ္လ ၂၀ ရက္မွာလည္း ဒုတိယေျမာက္ေန႔အျဖစ္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံထဲမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈကင္းစင္တာကို ထုတ္ျပန္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ဒါ့အျပင္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူဦးေရဟာလည္း ေႏွးေကြးက်ဆင္းလ်က္ရွိေနၿပီး မတ္၂၀ ရက္မွာ  ကို႐ိုနာေၾကာင့္ ေသဆုံးသူသုံးဦးသာရွိတယ္လို႔ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသားက်န္းမာေရးေကာ္မရွင္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ၿမိဳ႕၁၁ ၿမိဳ႕ကို ျပင္ပနဲ႔ အဆက္အသြယ္ျဖတ္ေတာက္ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္စဥ္က ႏိုင္ငံတကာလူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက ျပင္းထန္တဲ့ေဝဖန္မႈေတြ ရွိခဲ့ေပမယ့္ ယခုအခ်ိန္အခါမွာ  ဒီလိုလုပ္တာဟာ ကူးစက္ေရာဂါကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ ဘယ္ေလာက္ထိတာသြားၿပီး ထိေရာက္သလဲဆိုတာကိုသိလို႔ တျခားကူးစက္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ဆိုး႐ြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာင္ က်င့္သုံးေနရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီလို Lockdown ခ်တာဟာ ဒီမိုကေရစီကိုက်င့္သုံးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေရွ႕တန္းတင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အခက္ခဲေတြႀကဳံေနရပါတယ္။တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အေရးမွာ တုံ႔ျပန္မႈေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္မွန္ေနခဲ့ပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါကို ပထမဆုံးသတိထားမိၿပီး အမ်ားျပည္သူနဲ႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြကို သတိေပးခဲ့တဲ့ မ်က္စိကုသမႈပညာရွင္ လီဝန္လ်န္ အပါအဝင္ ဆရာဝန္ရွစ္ဦးကို ဝူဟန္ၿမိဳ႕ရဲတပ္ဖြဲ႕က ေကာလာဟလျဖန႔္သည္ဆိုကာ သမၼန္ဆင့္ေခၚ ၿပီး ဝန္ခံခ်က္လက္မွတ္ ေရးထိုးခိုင္းခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုစစ္ေဆးခံရတာဟာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူေတြရာနဲ႔ခ်ီရွိလာခ်ိန္မွာ အမ်ားျပည္သူေတြက ဆရာဝန္ဘက္က ရပ္တည္ခဲ့တဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသားႀကီးၾကပ္ေရးေကာ္မရွင္က လီဝန္လ်န္၏ကိစၥကို စုံစမ္းစစ္ေဆးခဲ့ၿပီး လီဝန္လ်န္တို႔ရဲ႕ ခံဝန္ခ်က္ကို ပယ္ဖ်က္ၿပီး ရဲတပ္ဖြဲ႕က တာဝန္ရွိသူႏွစ္ဦးကိုလည္း စည္းကမ္းအရ အျပစ္ေပးကာ လီဝန္လ်န္၏ မိသားစုကိုလည္း ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။မတ္ ၁၉ ရက္မွာေတာ့ တ႐ုတ္အစိုးရကိုယ္တိုင္က ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အေရး ဦးဆုံးေဖာ္ထုတ္ေျပာဆိုခဲ့တဲ့ ဆရာဝန္ လီဝန္လ်န္ ကို တရားဝင္ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ကြန္ျမဴနစ္လို ႏိုင္ငံႀကီးမွာ ထူးထူးျခားျခား ရွားရွားပါးပါး ျဖစ္ရပ္ပါဘဲ။

ကို႐ိုႏုဗိုင္းရပ္စ္ကို အစိုးရနဲ႔ျပည္သူေတြ တက္ညီလက္ညီ တိုက္ခိုက္ေနတာမွာ ေအာင္ျမင္မႈေတြရေနတယ္ဆိုေပမယ့္ အၿပီးသတ္ေအာင္ပြဲရေသးတာ မဟုတ္ပါဘူး။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ခုခံကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ေဆးကို မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ဒီထဲမွာ သတိထားမိစရာက တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရၿပီး ျပန္လည္က်န္းမာလာလို႔ ေဆး႐ုံကေနဆင္းလာတဲ့ အသက္ ၃၆ ႏွစ္အ႐ြယ္ လူနာတစ္ဦး ေဆး႐ုံမွဆင္းၿပီး ငါးရက္အၾကာမွာ အသက္ရႉလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ပ်က္စီးမႈျဖစ္ၿပီး ေသဆုံးခဲ့တာကိုပါပဲ။ဒီလိုျဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆး႐ုံကဆင္းၿပီး ျပန္မက်န္းမာတဲ့သူေတြ ေဆး႐ုံကိုျပန္တက္ေရာက္ကုသေနရတာျဖစ္လို ေရရွည္ဆင္ႏႊဲရတဲ့ ေရာဂါစစ္မွာ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြ ဘယ္ေလာက္ထိ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မလဲဆိုတာ ရင္တမမေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

မွားယြင္းမႈနဲ႔ အယူလြဲမႈေတြ

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈ ကမာၻတစ္ဝန္း တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကေနတစ္ဆင္ ျပန႔္ႏွံ႔ခဲ့ရာမွာ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ လြဲမွားတဲ့အယူအဆေတြ၊ အစြန္းေရာက္တဲ့ ဘာသာေရးအယူအဆေတြေၾကာင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးမွာ အခက္ခဲေတြအမ်ားႀကီး ႀကဳံခဲ့ရပါတယ္။

ဒီထဲမွာ လူစုလူေဝးနဲ႔ေနထိုင္ရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ အခြင့္အလမ္းမ်ားတဲ့အတြက္ အထူးတလည္လူစုမွာကို တားျမစ္ေနရတဲ့အခ်ိန္မွာ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အျမင္က်ဥ္းမႈေၾကာင့္ ပိုဆိုး႐ြားတဲ့အေျခအေနေတြကိုလည္း ေတြ႕ေနရပါတယ္။

ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံမွာ မတ္လ ၁၈ ရက္က ေသာင္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ ျပည္သူေတြစုေဝးၿပီး ဆုေတာင္းပြဲျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ဆုေတာင္းပြဲလုပ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရာက Covid-19 ေၾကာင့္ ပထမဆုံးလူေသဆုံးမႈျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့အတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ပထုတ္တဲ့အေနနဲ႔ လုပ္ခဲ့ၾကတာပါ။ဒီလိုလုပ္ခဲ့တဲ့အတြက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ က်န္းမာေရးအာဏာပိုင္ေတြေကာ၊ ကမာၻတစ္ဝန္းက က်န္းမာဆိုင္ရာပညာရွင္ေတြနဲ႔ က်န္းမာေရးအသိပညာရွိတဲ့သူေတြၾကား အထိတ္တလန႔္ျဖစ္စရာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ပြဲစီစဥ္တဲ့သူေတြက အာဏာပိုင္ေတြဆီ ခြင့္ျပဳခ်က္မတင္ခဲ့သလို လူမႈကြန္ရက္မွာလည္း ေဝဖန္သူမ်ားခဲ့ပါတယ္။
ႏိုင္ငံကို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကင္းစင္ေစဖို႔ ရည္႐ြယ္ၿပီး မြတ္စလင္ ၂၅၀၀၀ ေလာက္က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေတာင္ပိုင္း ႐ိုင္ပါၿမိဳ႕က ကြင္းျပင္မွာ ကိုရမ္က်မ္းစာထဲက အနာေရာဂါေပ်ာက္ကင္းေစတဲ့စာပိုဒ္ကို ႐ြတ္ဆိုခဲ့ၾကတာက ဘယ္ေလာက္ထိ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အသိနည္းပါးသလဲဆိုတာကို ျပေနခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံမွာ ကို႐ိုနာကူးစက္ခံရသူ ၁၄ ဦးေတြ႕ရွိထားၿပီး စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ လုံလုံေလာက္ေလာက္ မလုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေဆးပညာရွင္ေတြက စိုးရိမ္ေနၾကတဲ့အခ်ိန္မွာ ယခုလိုဆုေတာင္းပြဲက အစိုလိုက္အၿပဳံလိုက္ကူးစက္မႈကို လက္ယပ္ေခၚသလိုျဖစ္မွာကို စိုးရိမ္ေနၾကတာပါ။

စိုးရိမ္မယ္ဆိုလည္း စိုးရိမ္စရာပါ။ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ Gyeonggi ေဒသရွိ ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုမွာ ဘုရားေက်ာင္းတက္သူမ်ား၏ ပါးစပ္ထဲ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ေသေစႏိုင္သည္ဆိုသည့္ အယူအဆနဲ႔ ဆားရည္ဖ်န္းေပးခဲ့ရာကေန လူ ၄၆ ဦး ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံလိုက္ရလိုက္ရတာ မၾကာေသးပါဘူး။ဘုရားေက်ာင္း တာဝန္ရွိသူေတြက ဖ်န္းဘူး ေနာ္ဇယ္ေခါင္းကို ပိုးသတ္ျခင္းမရွိဘဲ ဖ်န္းဘူးတစ္ဘူးတည္းကိုသာ အသုံးျပဳခဲ့တာကေန အားလုံးကိုကူးစက္ခဲ့တာပါ။အဆိုပါဘုရားေက်ာင္းကို ပိတ္ထားလိုက္သလို ဘုရားေက်ာင္းတက္ခဲ့သူအားလုံးကိုလည္း ဗိုင္းရပ္စ္ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးမႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနေပမယ့္ သင္းအုပ္ဆရာႏွင့္ ဇနီးျဖစ္သူပါ ကူးစက္ခံလိုက္ရတဲ့အတြက္ ေနာက္က်န္တဲ့သူေတြထဲက ဘယ္ႏွစ္ေယာက္လဲ ကူးစက္ခံရဦးမလဲဆိုတာ မသိပါဘူး။

တ႐ုတ္ျပင္ပမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြားကူးစက္ခံေနရတာ အီတလီ၊ စပိန္၊ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ႔ အီရန္ပါ။အီတလီမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူအေရအတြက္က ၄၈၂၅ ဦးထိ ရွိေနပါၿပီ။စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာေတာင္ ေသဆုံးသူအေရအတြက္က ၃၂၄၅ ဦးရွိလို႔ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ကမာၻေပၚမွာ အေသအေပ်ာက္အမ်ားဆုံးႏိုင္ငံ ျဖစ္လာပါတယ္။အီရန္မွာေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူအေရအတြက္က တရားဝင္ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ တနဂၤေႏြေန႔အထိ ၁၆၈၅ ဦးထိ ရွိလာခဲ့ပါၿပီ။ေတာင္ကိုရီးယားမွာေတာ့ ၁၀၂ ဦးထိရွိကာ စပိန္မွာေတာ့ ေသဆုံးသူ ၁၃၇၅ ဦးထိ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။

ကနဦးေသဆုံးသူေတြထဲမွာ အသက္အ႐ြယ္ႀကီးသူေတြဘဲ ပါလာခဲ့တဲ့အတြက္ လူငယ္ေတြအတြက္ ဒီကူးစက္ေရာဂါကို ခံႏိုင္ရည္ရွိမယ္လို႔ ခန႔္မွန္းမႈေတြရွိေပမယ့္  ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) ကေတာ့ လူငယ္လူ႐ြယ္မ်ားကိုလည္း ကူးစက္ဖ်ားနာေစႏိုင္ သို႔မဟုတ္ ေသဆုံးေစႏိုင္ေၾကာင္း မတ္လ ၂၀ ရက္တြင္ ထုတ္ျပန္သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ကူးစက္ေရာဂါကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ခက္ခဲေနတာက  Lockdown ခ်ထားတဲ့ ၿမိဳ႕ေတြ ေဒသေတြမွာ အာဏာပိုင္ေတြက အိမ္ျပင္ကိုမထြက္ဖို႔၊ လူစုလူေဝးမလုပ္ဖို႔ တားျမစ္ခ်က္ေတြကို မလိုက္နာလို႔ ပိုၿပီးဆိုးလာတာပါ။ဒါေၾကာင့္လည္း လူအေသအေပ်ာက္အမ်ားဆုံးျဖစ္ေနတဲ့ အီတလီေျမာက္ပိုင္း လြန္ဘန္ဒီေဒသမွာ အစိုးရက အီတလီစစ္တပ္ကို ခ်ထားဖို႔ဆုံးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။အီတလီမတိုင္ခင္ မေလးရွားမွာလည္း သီးျခားစီခြဲေနရမယ္ဆိုတဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို မလိုက္နာလို႔ ရဲတပ္ဖြဲ႕ကိုကူညီအားျဖည့္ၿပီး စစ္တပ္ပါျဖန႔္ၾကက္လို႔ စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းသြားမယ္လို႔ မတ္ ၂၀ ရက္က ေၾကညာခဲ့ရပါတယ္။ေသဆုံးသူ ၃၀၀ ေက်ာ္ေနခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ ညမထြက္ရအမိန႔္ေတြထုတ္ျပန္ၿပီး အသြားအလာကန႔္သတ္မႈေတြ စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ၿဗိတိန္စစ္တပ္ကလည္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ျဖစ္ပြားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ ပါဝင္ထမ္းေဆာင္ဖို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က အခုမွတကယ့္ကို ကမာၻ႔ကပ္ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအာဏပိုင္ေတြ တားျမစ္ခ်က္ကိုမလိုက္နာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အေတာ္ေလးကိုအခက္ေပြၿပီး ေသဆုံးမႈ ေၾကာက္ခမန္းလိလိျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ စစ္တပ္ကပါ စည္းကမ္းလိုက္နာဖို႔ လုပ္ေနရတာကို ေတြ႕ေနရပါတယ္။အေသအေပ်ာက္ႏႈန္းေတြက စစ္တပ္ရဲ႕ဖိအားေၾကာင့္ က်မလား တက္မလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

ေျမာက္ကိုရီးယားဒုံးက်ည္နဲ႔ ႐ုရွားကိုဆက္ခ်ဳပ္ကိုင္မယ့္ ပူတင္အႀကံ

ကမာၻတစ္ဝန္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ အခက္ေတြ႕ေနခ်ိန္မွာ ေျမာက္ကိုရီးယားကေတာ့ သူ႔ထုံးစံအတိုင္း ကမာၻကို သူထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ဒုံးက်ည္ေတြကိုပစ္လႊတ္ၿပီး ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ ျပန္စခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ယခုႏွစ္ထဲ ဒုတိယအႀကိမ္ပါ။အေမရိကန္နဲ႔ တန္းတူလိုသေဘာထားၿပီး အေပးအယူကေနတစ္ဆင့္ သူလိုခ်င္တဲ့အေနအထားကိုရယူဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့တဲ့ ကင္ဂ်ဳံအမ္အေနနဲ႔ ထရမ့္ရဲ႕ သံတမန္ဗ်ဴဟာမွာ က်ဆုံးခဲ့ၿပီးေနာက္ ယခင္လမ္းေဟာင္းအတိုင္းဘဲ သူလိုခ်င္တာကို န်ဴကလီးယားလက္နက္ေတြ ေဖာက္ခြဲျပ၊ ဒုံးက်ည္ေတြပစ္လႊတ္ျပ႐ုံနဲ႔ ေတာင္းယူဖို႔ ျပန္က်င့္သုံးလာပါတယ္။မတ္ ၂၁ ရက္ နံနက္ပိုင္းက ေျမာက္ပိုင္း ၿပဳံအန္းျပည္နယ္ကေန ဂ်ပန္ပင္လယ္ထဲ တာတိုပစ္ပဲ့ထိန္းဒုံးက်ည္ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ဒုံးက်ည္ႏွစ္စင္းကို ပစ္လႊတ္ခဲ့တာပါ။ဒီလိုပစ္လႊတ္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ႔ ဂ်ပန္က ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့ရတာေတြ၊ တပ္လွန္ခဲ့ရတာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ ဂ်ပန္လို ဒုတိယကမာၻစစ္မွာ အေမရိကန္ကိုတိုက္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ခုအဖို႔ ယခုလို ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြက စစ္လက္နက္ျပန္လည္တပ္ဆင္ေရးဘက္ကို ျပန္သြားဖို႔ ေကာင္းမြန္တဲ့အေၾကာင္းအခ်က္ေတြပါဘဲ။ေတာင္ကိုရီးယားမွာေတာ့ အေမရိကန္တပ္ေတြ ရွိေနတဲ့အတြက္ ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြအေပၚ သတိေပးမႈေတြရွိလာမလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာပါ။

ဒီလို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ကမာၻတစ္ဝန္း ကပ္ေရာဂါနဲ႔ စီးပြားေရးကပ္ေတြ ဆိုက္ေနခ်ိန္မွာ ေျမာက္ကိုရီးယားလိုဘဲ အခြင့္ေကာင္းယူခဲ့တဲ့ ေနာက္တစ္ႏိုင္ငံက ႐ုရွားပါ။႐ုရွားႏိုင္ငံကို ကာလရွည္ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့ သမၼတပူတင္ဟာ ေနာက္ထပ္သမၼတာအာဏာကို ဆက္ရယူဖို႔ဆိုရင္ ႐ုရွားႏိုင္ငံရဲ႕ အေျခခံဥေပဒကို ျပင္ဆင္ဖို႔လိုေနပါတယ္။လက္ရွိ  ႐ုရွားႏိုင္ငံရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ သမၼတရာထူးတာဝန္ထမ္းေဆာင္တာ ႏွစ္ႀကိမ္သက္တမ္းျပည့္ရင္ ဆက္လက္တာဝန္ယူခြင့္ မရွိေတာ့ပါဘူး။

ဒီအတြက္ အာဏာကို ဆက္လက္ခ်ဳပ္ကိုင္လိုတဲ့ သမၼတပူတင္က ဒီအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဇန္နဝါရီလကတည္းက အဆိုျပဳလာခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ဒီၾကားထဲမွာ ဒီဥပေဒျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ႐ုရွားဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ မက္ဗီဒက္ဗ္ ဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရအဖြဲ႕လည္း ႏုတ္ထြက္ခဲ့ၿပီး လူသိနည္းတဲ့ မာခီလီမာ႐ူစတင္ ကို ခန႔္အပ္ကာ ၂၀၃၆ ခုႏွစ္အထိ ရာထူးအာဏာကို ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ခဲ့တာပါ။

ဒီျပင္ဆင္ခ်က္ကို ႐ုရွား ဖြဲ႕စည္းပုံခုံ႐ုံးက ထုံးစံအတိုင္းဆိုရင္ သီတင္းပတ္အၾကာ စဥ္းစားသုံးသပ္ရမွာျဖစ္ေပမယ့္ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ပဲ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ကာ အတည္ျပဳလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ကမာၻ႔အေရးအခင္းေတြက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ အပါအဝင္ တူရကီနဲ႔ ဆင္ႏႊဲရဖြယ္ရွိတဲ့ ဆီးရီးယားစစ္ေတြ၊ ယူကရိန္းျပႆနာ၊ ေဆာ္ဒီနဲ႔ျဖစ္ေနတဲ့ ေရနံစစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ ႐ုရွားအတြက္ ပူတင္လို ေခါင္းေဆာင္ကို ဆက္လက္လိုေနတာ အမွန္ပါဘဲ။

႐ုရွားမွာလည္း ပူတင္အဖို႔ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈကို ပိုမဆိုးလာဖို႔ ကာကြယ္ေနရပါတယ္။မတ္ ၁၆ ရက္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူေပါင္း ၉၃ ဦးကေန မတ္၂၂ ရက္မွာ ကူးစက္ခံရသူ ၃၆၇ ဦးထိ ျမင့္တက္ခဲ့ပါတယ္။ေသဆုံးသူကေတာ့ မတ္ ၂၀ ရက္ကအတိုင္း တစ္ဦးသာရွိေသးပါတယ္။အေစာပိုင္းက ဒီအေျခအေနကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ကူးစက္ခံရသူတက္လာတဲ့အခါ ေလသံေျပာင္းလာခဲ့ပါတယ္။ဒီကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ႏိုင္ႏိုင္နင္းနင္းကိုင္တြယ္ႏိုင္ဖို႔ ႐ုရွားအေနနဲ႔ လိုေနပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႐ုရွားမွာ အတိုက္အခံေတြက ဒီဘက္ႏွစ္ပိုင္းမွာ ပူတင္ ကို လႈပ္လာႏိုင္တဲ့အထိ အားေကာင္းလာမယ့္ အရိပ္ေယာင္ေတြ ဆက္တိုက္ျပေနခဲ့လို႔ပါဘဲ။

လက္ရွိမွာလည္း အတိုက္အခံေတြကို ထိန္းသိမ္းထားရေတာေတြ ရွိေနပါတယ္။ပူတင္ရဲ႕ ႐ုရွားသမၼတေနရာကို ေနာက္ထပ္ႏွစ္အစိတ္ ဆုပ္ကိုင္မယ့္အႀကံကို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္  ထိခိုက္သြားမလားဆိုတာကလည္း ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီသတင္းေတြက ယခုရက္သတၱပတ္မွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းေတြထဲက စိတ္ဝင္စားစရာျဖစ္တဲ့ အီရတ္မွာရွိတဲ့ အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ ၫြန႔္ေပါင္းတပ္ေတြ မၾကာခဏတိုက္ခိုက္ခံေနရလို႔ တပ္ေျပာင္းေ႐ႊ႕ခ်ထားေတာ့မယ့္သတင္း၊ အိႏၵိယမွာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကျဖစ္ခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးကို အုပ္စုဖြဲ႕အဓမၼျပဳက်င့္ၿပီး သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈမွာပါဝင္တဲ့ တရားခံေလးဦးကို ေသဒဏ္စီရင္လိုက္တဲ့သတင္း၊ မိုနာကိုႏိုင္ငံမွ မင္းသား Albert II ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံထားရတဲ့သတင္း၊ ၿဗိတိန္ နာမည္ေက်ာ္မင္းသား အိုင္ဒရစ္ အယ္လ္ဘာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံထားရတဲ့သတင္း၊ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကပ္ေဘးေၾကာင့္ ထိခိုက္နစ္နာေနတဲ့ အေမရိကန္အလုပ္သမားေတြကို အကူအညီေပးဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၀၀ ဘီလ်ံ လႊတ္ေတာ္က ခြင့္ျပဳေပးလိုက္တဲ့သတင္း၊ New York Times, The Washington Post ႏွင့္ The Wall Street Journal တို႔မွ သတင္းေထာက္မ်ားကို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ႏွင္ထုတ္ေတာ့မယ့္သတင္း၊ အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္မွ ကမာၻအႏွံ႔ ႐ုတ္ျခည္းပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ‘တ႐ုတ္ဗိုင္းရပ္စ္’ လို႔ ထပ္ေျပာလိုက္တဲ့သတင္း၊ တုပ္ေကြးေရာဂါ ကုသရာ၌ အသုံးျပဳေနေသာ ဂ်ပန္ေဆးဝါးတစ္မ်ိဳး ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကုသရာမွာ ထိေရာက္မႈရွိတယ္လို႔ တ႐ုတ္က်န္းမာေရးတာဝန္ရွိသူေတြက ေျပာလိုက္တဲ့သတင္းေတြလည္း ျဖစ္ပြားခဲ့တယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း ယခုရက္သတၱပတ္ ႏိုင္ငံတကာသတင္း သုံးသပ္ခ်က္ကို ဒီမွာဘဲရပ္လိုက္ခ်င္ပါတယ္။

မင္းထက္
မတ္ - ၂၃