【 ထင်ရှားကျော်ကြား နိုင်ငံတကာသတင်းများ 】 ဗိုင်းရပ်စ်မြစ်ဖျားခံရာနှင့် ပြင်းထန်လာတဲ့တင်းမာမှု

【 ထင်ရှားကျော်ကြား နိုင်ငံတကာသတင်းများ 】 ဗိုင်းရပ်စ်မြစ်ဖျားခံရာနှင့် ပြင်းထန်လာတဲ့တင်းမာမှု

တစ်ပတ်အတွင်းဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းအများစုထဲမှာ ကိုဗစ်-၁၉ လို့ ခေါ်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်‌ ဘယ်ကနေစဖြစ်ခဲ့လဲဆိုတဲ့ နောက်ကြောင်းပြန်လိုက်နေတဲ့ သတင်းတွေ၊ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်ကြား အပြန်အလှန် စကားစစ်ထိုးနေတာတွေ၊ စီးပွားရေးအရ ပြန်လည်ရုန်းထဖို့ လုပ်နေကြတဲ့သတင်းတွေ၊ ရက်အတန်ကြာ လူမြင်ကွင်းပျောက်ဆုံးနေတဲ့ မြောက်ကိုရီးယား‌ခေါင်းဆောင် လူမြင်ကွင်းပြန်ထွက်လာတဲ့ သတင်းတွေ၊ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ပြန်ပွားမှု အရှိန်ကောင်းနေတဲ့အချိန်အတွင်းမှာပဲ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနဲ့ အာရှ-အာဖရိကဘက်မှာ ဆက်ဖြစ်နေတဲ့ စစ်ပွဲသတင်းတွေနဲ့ ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာ စိတ်ဝင်စားစရာသတင်းတွေနဲ့ ပြည့်နေခဲ့ပါတယ်။

ကင်ဂျုံအမ် ပြန်လည်ပေါ်ထွက်လာ

ရက်အတန်ကြာပျောက်ဆုံးနေတဲ့ ကင်ဂျုံအမ် တစ်ယောက် မေ ၁ ရက်က ကျင်းပခဲ့တဲ့  မြောက်ကိုရီးယား မြို့တော်ပြုံ့ယမ်းအနီး ဆန်းချုံရှိဓါတ်မြေသြဇာစက်ရုံဖွင့်ပွဲကို ညီမဖြစ်သူ ကင်ယိုဂျုံနဲ့ တက်ရောက်လာခဲ့တဲ့အတွက် မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင်နဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့သတင်းတွေ တိတ်ဆိတ်သွားခဲ့ပါတယ်။

မြောက်ကိုရီးယား သတင်းဌာန KCNA က ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ဖော်ပြချက်တွေထဲမှာ ကင် က ပြုံးရွှင်နေပြီး သူ့ရဲ့အဆင့်မြင့်အရာရှိများနဲ့ စကားပြောဆိုကာ စက်ရုံအတွင်း လှည့်လည်စစ်ဆေးနေတာကို ပြခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုပေါ် ထွက်လာမှုကြောင့် အဖိုးဖြစ်သူ ကင်အီဆွန်း မွေးနေ့အခမ်းအနားကို တက်ရောက်ဖို့ပျက်ကွက်ခဲ့လို့ သေဆုံးပြီဆိုတဲ့အထိ သတင်းတွေထွက်ခဲ့မှုဟာ နိဋ္ဌိတံသွားခဲ့ပါတယ်။ဒီမတိုင်ခင်ကတည်းက မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင် သေဆုံးပြီဆိုတဲ့ သတင်းတွေကို အမေရိကန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားဘက်က အတည်မပြုခဲ့ပေမယ့် ကမ္ဘာ့သတင်းမီဒီယာတွေ၊ အထူးသဖြင့် မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ နီးစပ်တဲ့ဆက်ဆံရေးရှိခဲ့တဲ့ ဟောင်ကောင်ရုပ်သံလိုင်းကနေ ကင်ဂျုံအမ် သေဆုံးကြောင်း သတင်းလွှင့်ခဲ့တာတွေက တစ်စုံတစ်ခုသောရည်ရွယ်ချက်အတွက် ကမ္ဘာကိုလှည့်ကွက်ပြခဲ့သလားဆိုတာ ထည့်စဉ်းစားစရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

မေ ၁ မတိုင်မီ ဧပြီ ၂၈ ရက်က ကျရောက်တဲ့ တောင်အာဖရိကအမျိုးသားနေ့အတွက် တောင်အာဖရိကသမ္မတထံသို့ စာတစ်စောင်ပေးပို့ခဲ့တဲ့အတွက် မြောက်ကိုရီးယားအရေးကို ဘယ်သူကစပြီး ကမ္ဘာကစိတ်ဝင်စားအောင် လုပ်နေသလဲဆိုတာ မေးစရာပါ။သတိထားမိစရာဖြစ်လာတာက မြောက်ကိုရီးယားမှာ ကင်ဂျုံအမ် မရှိတော့ရင် သူ့နေရာ ဘယ်သူယူမလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းနဲ့ မြောက်ကိုရီးယား အနာဂတ်ခေါင်းဆောင်က ဘယ်သူဖြစ်နိုင်လဲဆိုတာကို ကမ္ဘာကို တစ်ဘက်လှည့်နဲ့ပေးသိလာခဲ့သလားဆိုတာ စဉ်းစားတွက်ချက်လာစရာပါ။အဲဒီ ဧပြီ ၂၈ ရက်မှာဘဲ တောင်ကိုရီးယားနဲ့ အမေရိကန် ထိပ်တန်းနျူကလီးယားတာဝန်ရှိသူတွေ ဖုန်းနဲ့ဆက်သွယ်ဆွေးနွေးခဲ့တာတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။

ထူးခြားတာက မေ ၂ ရက်မှာ မြောက်ကိုရီးယားဘက် နယ်စပ်ကင်းစခန်းကနေ တောင်ကိုရီးယားဘက်ကို သေနတ်နဲ့ အချက်ပေါင်းများစွာပစ်ခတ်ခဲ့လို့ အပြန်အလှန်ပစ်ခတ်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ယခုချိန်ထိ ဘာဆိုဘာမှမဖြစ်သေးပေမယ့် အမေရိကန်နဲ့ ပဋိပက္ခဖြစ်နေတဲ့ မြောက်ကိုရီးယား၊ အီရန်၊ တရုတ်တို့ ယခုလတ်တလောမှာ စစ်ရေးဆိုင်ရာလှုပ်ရှားမှုတွေရှိနေတာက သမာရိုးကျလား၊ တခြားသောတူညီတဲ့ရည်ရွယ်ချက် ရှိနေသလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။

ဗိုင်းရပ်စ်အစကို ခြေရာခံနေတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်တို့ကြား ပဋိပက္ခ

အမေရိကန် အမျိုးသားထောက်လှမ်းရေး ညွှန်ကြားရေးမှူးရုံးက ဧပြီ ၃၀ ရက်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုကို ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ဒါက အမေရိကန် ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့အစည်းက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်မြို့ ဓာတ်ခွဲခန်းကနေ မတော်တဆမှုကြုံရာကနေ စတင်ကူးစက်ပျံ့နှံ့သွားလားဆိုတာကို စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတယ်ဆိုတာကို အတည်ပြုခဲ့တာပါ။တရုတ်ဘက်ကတော့  ပြန်တုံ့ပြန်ရာမှာ အခြေအမြစ်မရှိတဲ့အပေါ် အခြေခံထားတဲ့ နိုင်ငံတကာစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုအမည်ခံ လုပ်ဆောင်ချက်များအပေါ် အခိုင်အမာကန့်ကွက်တယ်ဆိုပြီး ဧပြီ ၃၀ ရက်မှာဘဲ တရုတ်ဒုတိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး လဲ့ယွီချိန် က အမေရိကန်ရုပ်သံ NBC နဲ့ တွေ့ရာမှာ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုပြောရာမှာ တရုတ် ဒု-နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက တရုတ်နိုင်ငံကို ဦးစွာစွပ်စွဲခြင်းမလုပ်သင့်ကြောင်းနဲ့ ဖန်တီးယူထားတဲ့  သက်သေတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ အမည်ခံမပြုလုပ်သင့်ဘူးဆိုပြီး ပြောခဲ့တာပါ။ဒီလိုစွပ်စွဲမှုက ပိုရှုပ်ထွေးလာသလို မေ ၁ ရက် အိမ်ဖြူတော်မှာပြုလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့် က ကိုဗစ်-၁၉ ကို ဝူဟန်မြို့ ဗိုင်းရပ်စ်အင်စတီကျူ့က ထွက်လာတယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်မှုရှိတယ်ဆိုပြီး သတင်းထောက်တွေကို ထပ်ပြောခဲ့ပါတယ်။ဒီနောက်မှာ ဥရောပကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌကပါ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ မူလဇစ်မြစ်စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကို ထောက်ခံလိုက်တဲ့အတွက် ပြဿနာကပိုရှုပ်ထွေးလာပါတယ်။

ဒီမိုကရေစီစနစ် ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံတွေများတဲ့ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ ပညာရှင်တွေနဲ့ အများပြည်သူဆန္ဒကို အလေးထားတဲ့အတွက် လူပေါင်း ၃.၂ သန်းကျော် ကူးစက်ခံထားရပြီး ၂၃၀၀၀၀ ကျော် သေဆုံးစေခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဘယ်ကနေစတင်ပျံ့နှံ့သလဲဆိုတာ စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ ဂျာမနီ၊ ဆွီဒင်နှင့် ဩစတြေးလျ နိုင်ငံတွေက ဥပဒေပြုပညာရှင်များက တောင်းဆိုထားတဲ့အတွက် ဟုတ်သည်ဖြစ်စေ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ စစ်ဆေးရမှာ တာဝန်တစ်ရပ်ဖြစ်လာပါတယ်။

တစ်ချိန်တည်းမှာဘဲ အမေရိကန်လောင်းရိပ်အောက်က ရုန်းထွက်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂ (အီးယူ) အတွက်ကလည်း ကုန်သွယ်ရေးမှာ ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး တရုတ်နဲ့ဆက်ဆံရေးကိုလည်း မထိခိုက်ဖို့ကလည်း အရေးကြီးနေခဲ့ပါတယ်။ဒီအတွက် အီးယူဥက္ကဋ္ဌက ဒီစစ်ဆေးမှုမှာ တရုတ်ဘက်က ပူးပေါင်းပါဝင်သင့်တယ်ဆိုပြီး အမေရိကန်လည်း မျက်နှာမပျက်ရအောင်၊ တရုတ်နဲ့လည်း ဆက်ဆံရေးမထိခိုက်အောင် တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဒီထဲမှာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ကလည်း တရုတ်နိုင်ငံက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် စတင်ရာ တိရစ္ဆာန်ဇာစ်မြစ်ကို ရှာဖွေစစ်ဆေးမှုမှာ WHO ကို ပါဝင်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်တာကို မျှော်လင့်တယ်ဆိုပြီး ပြောနေခဲ့တာတွေလည်းရှိပါတယ်။ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အတွက်ကလည်း ဒီ ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်ကိစ္စမှာ အမေရိကန်အပါအဝင် အများစုရဲ့ ဝေဖန်ပြစ်တင်မှုကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ခံနေရသလို ကိုင်တွယ်တာမှာ အမှားအယွင်းတွေရှိလို့၊ စွမ်းဆောင်ရည်ညံ့ဖျင်းလို့၊ ဘက်လိုက်မှုရှိတယ်ဆိုပြီး အမေရိကန်က ရန်ပုံငွေဆိုင်းငံ့ထားတာကို ခံထားရသလို အမေရိကန်အခြေစိုက် ချိန်းဒေါ့အော့ဝက်ဘ်ဆိုက် အွန်လိုင်းကနေ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ အကြီးအကဲ ချက်ချင်းနုတ်ထွက်ပေးဖို့ လူ ၁ ဒသမ ၀၂ သန်းရဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုး တောင်းဆိုတာကိုလည်း ခံနေရတာဖြစ်ပါတယ်။

ပညာရှင်အများစုက ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်မြို့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နှင့် သားငါးအစိုရောင်းတဲ့ဈေးကနေ အစပြုခဲ့တယ်လို့ ယုံကြည်ထားခဲ့ပါတယ်။ဒီဗိုင်းရပ်စ်က ခန့်မှန်းရခက်တဲ့ သဘောရှိတဲ့အတွက် ပညာရှင်တွေ ခြေရာကောက်ခက်နေတာလည်းဖြစ်ပါတယ်။မေ ၁ ရက်က ထုတ်ပြန်တဲ့ ပါရီအခြေစိုက် Pasteur Institute မှ ပြင်သစ်သိပ္ပံပညာရှင်များ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ လေ့လာချက်မှာလည်း ပြင် သစ်နိုင်ငံမှာဖြစ်နေတဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ဖြစ်ပွားမှုက တရုတ် (သို့မဟုတ်) အီတလီမှ ရောက်လာတဲ့ ကူးစက်မှုမဟုတ်ဘဲ ပြည်တွင်းမှာ နဂိုကတည်းကပျံ့နှံ့နေခဲ့တဲ့ အမျိုးအမည်မသိရသော မူလဇာစ်မြစ် ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးစိတ်တစ်ခုကြောင့် ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ခဲ့တာလည်းရှိပါတယ်။

အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့်အနေနဲ့ လာမည့်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြန်အရွေးကောက်ခံရဖို့က လက်ရှိ ၎င်းရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ပြဿနာတွေကြောင့် အရေးကြီးနေပါတယ်။လက်ရှိမှာလည်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကို ရန်ပုံငွေရပ်ဆိုင်းခဲ့တဲ့အတွက် ထရမ့်အစိုးရ လုပ်ရပ်ကို အမေရိကန်လွှတ်တော်က စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ ရှိနေပါတယ်။အထူးသဖြင့် ပေါ့ဆကိုင်တွယ်ခဲ့လို့ အသေအပျောက် စံချိန်တင်ခဲ့တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုက ထရမ့်အစိုးရကို သမိုင်းတရားခံအဖြစ် စွဲချက်တင်ဖို့ ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိနေတဲ့အတွက် ဒီကူးစက်ရောဂါပြဿနာအတွက် တရုတ်ကို တရားခံရှာ လက်ညှိုးထိုးနေတာလို့ အတော်များများက ယူဆထားကြပါတယ်။ဒီလိုတရားခံအရှာခံနေရတာကို တရုတ်ဘက်ကလည်း လုံး၀လက်မခံသလို ကင်းရှင်းကြောင်း တရုတ်ဘက်က သေချာအောင်ပြသဖို့များနေတဲ့အတွက် ဒီအငြင်းအခုံစစ်ပွဲက ဒီထက်ပိုပြင်းလာဖွယ်ရှိနေပါတယ်။ဒီအထဲ အမေရိကန်ဘက်ကပါ အီးယူပါလာတဲ့အတွက် တရုတ်ဘက်က ဘယ်လိုသက်သေပြမလဲဆိုတာ စိတ်ဝင်စားစရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုက စတင်ရုန်းထွက်တဲ့ စီးပွားရေး

ယခုရက်ပိုင်းထဲမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကို အလူးအလဲခံနေရတဲ့ စပိန်၊ အီတလီနဲ့ အမေရိကန်လို နိုင်ငံတွေမှာ ရပ်ဆိုင်းလုနီးပါးဖြစ်နေတဲ့ စီးပွားရေးကို ပြန်လည်နိုးထဖို့လုပ်နေတာတွေကို တွေ့ရပါတယ်။ဒါပေမယ့် တချို့နိုင်ငံတွေမှာတော့ စီးပွားရေးပြိုလဲမှုရဲ့ လက္ခဏာဖြစ်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေက ဝန်ထမ်းလျှော့တာတွေ၊ လုပ်ငန်းရပ်ဆိုင်းတာတွေကို တွေ့လာနေရပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီထဲမှာ အိုင်းရစ်စ်လေကြောင်းလိုင်းတစ်ခုလည်း အပါအဝင်ပါ။ Ryanair လို့ ခေါ်တဲ့ အိုင်းရစ်စ်လေကြောင်းလိုင်းက ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာဘဲ လေယာဉ်မှူးနှင့် လေယာဉ်အမှုထမ်း ၃၀၀၀ ကို အလုပ်မှလျှော့ချရန် စီစဉ်ထားတယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ဒဗ္ဗလင်အခြေစိုက် ဒီလေကြောင်းလိုင်းက ပုံမှန်လေကြောင်းခရီးစဉ်တွေကို ၂၀၂၂ လောက်မှ ပြန်ပြေးဆွဲနိုင်တော့မယ်အထိ ခန့်မှန်းထားခဲ့တာပါ။ဒါကြောင့်လည်း အမူထမ်းတွေလျှော့ချဖို့  ထုတ်ပြန်ခဲ့တာပါ။နောက်ထပ်အလုပ်လျှော့ချတဲ့ လေကြောင်းလိုင်းက ဗြိတိန်လေကြောင်းလိုင်းပါ။ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် ဇန်နဝါရီလမှ မတ်လအထိ လေကြောင်းလိုင်း လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုမှ ယူရိုငွေ ၅၃၅ သန်း ဆုံးရှုံးခဲ့လို့ ဗြိတိန်ရဲ့ အဓိကလေကြောင်းလိုင်းဖြစ်တဲ့ ဗြိတိန်လေကြောင်းလိုင်းက အလုပ်အကိုင် ၁၂၀၀၀ ကျော် လျှော့ချခဲ့တာပါ။ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် အထိခိုက်ဆုံးကဏ္ဍက ဟိုတယ်နဲ့ ခရီးသွားလာရေးပါဘဲ။ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ထိခိုက်ခဲ့တဲ့အထဲမှာ ဒီကဏ္ဍတွင်မကပါဘူး။ဂျပန်မှာဆိုရင် ဒေဝါလီခံလိုက်ရတဲ့ ကုမ္ပဏီအရေအတွက်က ၁၀၀ ကျော်နေပါပြီ။ဒီအထဲမှာ ဟိုတယ်တွေ၊ ဘားတွေ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေ၊ အဝတ်အထည်ဆိုင်တွေ ပါဝင်ပါတယ်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကာလမှာ အထိခိုက်အနည်းဆုံးလို့ဆိုရမှာ ဆက်သွယ်ရေးကဏ္ဍပါ။ဒီထဲမှာပါဝင်တဲ့ စမတ်ဖုန်းလို ဆက်သွယ်ရေးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ရောင်းချတဲ့ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စမတ်ဖုန်းထုတ်လုပ်တဲ့ ဆမ်ဆောင်းကုမ္ပဏီတောင် ပထမသုံးလတာကာလအတွင်းမှာ ဝယ်လိုအားထိုးကျခဲ့လို့ အမြတ်ငွေသုံးရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုအလုပ်တွေ လျှော့ချတဲ့အတွက် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ အလုပ်လက်မဲ့ဦးရေက ထိုးတက်လာပါတယ်။ကမ္ဘာ့အလုပ်လက်မဲ့ ရာခိုင်နူန်းအနည်းဆုံးဖြစ်တဲ့ ဂျပန်မှာ လက်ရှိအလုပ်လက်မဲ့ရာခိုင်နူန်းက ဖေဖေါ်ဝါရီလထက် ဆယ်ဆကျော်တက်လာပြီး ၂ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်တဲ့ ၁ ဒသမ ၇၆ သန်းထိ ရှိလာခဲ့ပါတယ်။ဥရောပနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် အသေအပျောက်များခဲ့တဲ့ စပိန်မှာ အလုပ်လက်မဲ့ရာခိုင်နူန်းက ၁၄ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းအထိ မြင့်တက်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုအလုပ်လက်မဲ့နူန်းတွေ မြင့်တက်လာခဲ့တဲ့အတွက် စီးပွားရေးမတည်ငြိမ်မှုကနေ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့အတွက် အစိုးရက ဝင်ရောက်ကိုင်တွယ်နေတာ၊ စီးပွားရေးကူမကယ်ဆယ်နေတာတွေကို တွေ့ရပါတယ်။အထူးသဖြင့် ကူးစက်ရောဂါကြောင့် မြို့တွေနဲ့ နိုင်ငံတစ်ဝန်း ပိတ်ချထားရတာတွေကို ပြန်ဖြည့်ပေးဖို့ ဖွင့်ပေးပြီး လုပ်ငန်းတွေပြန်စဖို့ လုပ်လာကြတာပါ။အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ပြည်နယ်အချို့မှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကတော့ ဧပြီ ၂၆ ရက်ကတည်းက ချည်မျှင်နှင့် အထည်စက်ရုံများအပါအဝင် စက်ရုံတွေ ပြန်ဖွင့်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ဒါ့အပြင် ဒီကာလထဲမှာ စီးပွားရေးထောက်ပံ့မှုလုပ်နေတာကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။ဗြိတိန်မှာ စီးပွားရေးထိခိုက်ခဲ့ရတဲ့ အသေးစားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို လုပ်ငန်းတစ်ခုကို ဗြိတိန် ပေါင် ၅၀၀၀၀ နူန်းနဲ့ ချေးငွေထုတ်ပေးခဲ့သလို ထိုင်းကတော့ လယ်သမားဦးရေ ၁၀ သန်းကို လစဉ် ဘတ် ၅၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၅၃ ဒေါ်လာ) နူန်းနဲ့ သုံးလထောက်ပံ့ဖို့ စီစဉ်နေပါတယ်။

ရုရှားကတော့ တခြားနိုင်ငံတွေနဲ့မတူဘဲ နိုင်ငံအတွင်းမှာဆိုးဝါးနေတဲ့ ကူးစက်ရောဂါဘေးကြောင့် ရုရှားကတော့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ရပ်နားထားမှုကို မေ ၁၁ ရက်အထိ တိုးမြှင့်သတ်မှတ်နေရတုန်းပါ။ဩစတြီးယားနိုင်ငံလည်း ဧပြီ ၂၉ ရက်ကစပြီး နိုင်ငံသားများကို သွားလာခွင့်ပြုလိုက်ပေမယ့် လူစုလူဝေးပြုလုပ်တာကို တားမြစ်ထားပါတယ်။အီဂျစ်မှာလည်း ကူးစက်ရောဂါအခြေအနေကို ထိန်းလို့မရသေးလို့ အရေးပေါ်အခြေအနေကို သုံးလထပ်မံသက်တမ်းတိုးမြှင့်ခဲ့ပါတယ်။ထိုင်းလည်း မေလကုန်အထိ ညမထွက်ရအမိန့်ကို တိုးခဲ့ပါတယ်။ထူးထူးခြားခြား နယူးဇီလန်နိုင်ငံကတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှု တားဆီးကာကွယ်ရေးတိုက်ပွဲမှာ အနိုင်ရခဲ့ပြီလို့ကြေညာကာ  မြို့များမှာ အဝင်အထွက်တားမြစ်မှုများကို အဆင့်လိုက်ဖြေလျှော့ပေးမှု စတင်ခဲ့ပါတယ်။အိန္ဒိယလည်း လော့ခ်ဒေါင်းကာလမှာ လူသန်းချီ ပိတ်မိနေတဲ့သူတွေကို ပြန်ခွင့်ပေးခဲ့သလို ဂျပန်မှာလည်း လောခ်ဒေါင်းကာလ တိုးသင့်၊ မတိုးသင့် ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေနဲ့ တိုင်ပင်နေတဲ့ အခြေအနေပါ။လက်ရှိမှာ နိုင်ငံအားလုံးအတွက် ကြိုးတန်းပေါ်လမ်းလျှောက်နေရတဲ့ ကာလဖြစ်သလို ကျန်းမာရေးနဲ့ စီးပွားရေးကိုမျှတွက်ပြီး ချိန်ထိုးဆုံးဖြတ်နေရတဲ့အတွက်  ကူးစက်ရောဂါကို အခွင့်အရေးပေးသလိုဖြစ်မှာကို ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက စိုးရိမ်နေပါတယ်။

ဒါပေမယ့် စီးပွားရေးပျက်ကပ်ဖြစ်လာဖို့ သေချာနေတဲ့အတွက် မဖြစ်အောင်၊ ဖြစ်လာရင် ခံနိုင်ရည်ရှိအောင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုကလည်း အရေးကြီးနေတဲ့အတွက် အရေးပေါ်ကုသဆေး ပေါ်လာချိန်မှာ စီးပွားရေးအတွက် အထူးအားစိုက်ပြင်ဆင်လာကြတာက အလုပ်ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိမလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီသတင်းတွေက ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲ တခြားသတိထားမိစရာ သတင်းတွေဖြစ်တဲ့  နယူးဇီလန် မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုမှာ ထိခိုက်ခဲ့တဲ့ အပျော်စီးသင်္ဘောက ခရီးသည်တွေက Royal Caribbean က အပျော်စီးသင်္ဘောကုမ္ပဏီကို တရားစွဲဖို့ ပြင်ဆင်နေကြတဲ့သတင်း၊ အမေရိကန် စစ်ဌာနချုပ် ပင်တဂွန်ကနေ UFO လို ယူဆရတဲ့ ဗီဒီယိုသုံးခုကို ယခုရက်ထဲမှာထုတ်ပြန်ခဲ့လို့ အများပြည်သူကြား လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ရာသီဥတုအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဆွီဒင်ဆယ်ကျော်သက်လူငယ် ဂရီတာသွန်းဘတ် က ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးအတွက် သူမကို ဒိန်းမတ်ဖောင်ဒေးရှင်းက ဆုချခဲ့တဲ့ အမေရိကန်ဒေါ်လာတစ်သိန်းကို ပြန်လည်လှူဒါန်းခဲ့တဲ့သတင်း၊ ကနေဒါ စစ်ရဟတ်ယာဉ်တစ်စီး မြေထဲပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းမှာ ပျက်ကျသွားခဲ့လို့ တစ်ဦးသေဆုံးပြီး ငါးဦးပျောက်ဆုံးခဲ့တဲ့သတင်း၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ အင်ချွန်းမြို့က ဆောက်လုပ်ဆဲ ကုန်လှောင်ရုံတစ်ခုမှာ မီးလောင်ခဲ့လို့ အလုပ်သမား၃၈ ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဂရိနိုင်ငံ ခရိကျွန်းကို ဗဟိုပြုပြီး အင်အားပြင်းငလျင်တစ်ခု လှုပ်ခတ်ခဲ့တဲ့ သတင်းတွေကလည်း သတင်းဖတ်သူတွေကို သတိထားမိစေခဲ့တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း….။

မင်းထက်
မေ - ၄

( Zawgyi )

တစ္ပတ္အတြင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းအမ်ားစုထဲမွာ ကိုဗစ္-၁၉ လို႔ ေခၚတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္‌ ဘယ္ကေနစျဖစ္ခဲ့လဲဆိုတဲ့ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္လိုက္ေနတဲ့ သတင္းေတြ၊ တ႐ုတ္နဲ႔ အေမရိကန္ၾကား အျပန္အလွန္ စကားစစ္ထိုးေနတာေတြ၊ စီးပြားေရးအရ ျပန္လည္႐ုန္းထဖို႔ လုပ္ေနၾကတဲ့သတင္းေတြ၊ ရက္အတန္ၾကာ လူျမင္ကြင္းေပ်ာက္ဆုံးေနတဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယား‌ေခါင္းေဆာင္ လူျမင္ကြင္းျပန္ထြက္လာတဲ့ သတင္းေတြ၊ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ျပန္ပြားမႈ အရွိန္ေကာင္းေနတဲ့အခ်ိန္အတြင္းမွာပဲ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းနဲ႔ အာရွ-အာဖရိကဘက္မွာ ဆက္ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲသတင္းေတြနဲ႔ ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာ စိတ္ဝင္စားစရာသတင္းေတြနဲ႔ ျပည့္ေနခဲ့ပါတယ္။

ကင္ဂ်ဳံအမ္ ျပန္လည္ေပၚထြက္လာ

ရက္အတန္ၾကာေပ်ာက္ဆုံးေနတဲ့ ကင္ဂ်ဳံအမ္ တစ္ေယာက္ ေမ ၁ ရက္က က်င္းပခဲ့တဲ့  ေျမာက္ကိုရီးယား ၿမိဳ႕ေတာ္ၿပဳံ႕ယမ္းအနီး ဆန္းခ်ဳံရွိဓါတ္ေျမၾသဇာစက္႐ုံဖြင့္ပြဲကို ညီမျဖစ္သူ ကင္ယိုဂ်ဳံနဲ႔ တက္ေရာက္လာခဲ့တဲ့အတြက္ ေျမာက္ကိုရီးယားေခါင္းေဆာင္နဲ႔ ပတ္သက္ေနတဲ့သတင္းေတြ တိတ္ဆိတ္သြားခဲ့ပါတယ္။

ေျမာက္ကိုရီးယား သတင္းဌာန KCNA က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြထဲမွာ ကင္ က ၿပဳံး႐ႊင္ေနၿပီး သူ႔ရဲ႕အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားနဲ႔ စကားေျပာဆိုကာ စက္႐ုံအတြင္း လွည့္လည္စစ္ေဆးေနတာကို ျပခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုေပၚ ထြက္လာမႈေၾကာင့္ အဖိုးျဖစ္သူ ကင္အီဆြန္း ေမြးေန႔အခမ္းအနားကို တက္ေရာက္ဖို႔ပ်က္ကြက္ခဲ့လို႔ ေသဆုံးၿပီဆိုတဲ့အထိ သတင္းေတြထြက္ခဲ့မႈဟာ နိ႒ိတံသြားခဲ့ပါတယ္။ဒီမတိုင္ခင္ကတည္းက ေျမာက္ကိုရီးယားေခါင္းေဆာင္ ေသဆုံးၿပီဆိုတဲ့ သတင္းေတြကို အေမရိကန္နဲ႔ ေတာင္ကိုရီးယားဘက္က အတည္မျပဳခဲ့ေပမယ့္ ကမာၻ႔သတင္းမီဒီယာေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ႔ နီးစပ္တဲ့ဆက္ဆံေရးရွိခဲ့တဲ့ ေဟာင္ေကာင္႐ုပ္သံလိုင္းကေန ကင္ဂ်ဳံအမ္ ေသဆုံးေၾကာင္း သတင္းလႊင့္ခဲ့တာေတြက တစ္စုံတစ္ခုေသာရည္႐ြယ္ခ်က္အတြက္ ကမာၻကိုလွည့္ကြက္ျပခဲ့သလားဆိုတာ ထည့္စဥ္းစားစရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ေမ ၁ မတိုင္မီ ဧၿပီ ၂၈ ရက္က က်ေရာက္တဲ့ ေတာင္အာဖရိကအမ်ိဳးသားေန႔အတြက္ ေတာင္အာဖရိကသမၼတထံသို႔ စာတစ္ေစာင္ေပးပို႔ခဲ့တဲ့အတြက္ ေျမာက္ကိုရီးယားအေရးကို ဘယ္သူကစၿပီး ကမာၻကစိတ္ဝင္စားေအာင္ လုပ္ေနသလဲဆိုတာ ေမးစရာပါ။သတိထားမိစရာျဖစ္လာတာက ေျမာက္ကိုရီးယားမွာ ကင္ဂ်ဳံအမ္ မရွိေတာ့ရင္ သူ႔ေနရာ ဘယ္သူယူမလဲဆိုတဲ့ေမးခြန္းနဲ႔ ေျမာက္ကိုရီးယား အနာဂတ္ေခါင္းေဆာင္က ဘယ္သူျဖစ္ႏိုင္လဲဆိုတာကို ကမာၻကို တစ္ဘက္လွည့္နဲ႔ေပးသိလာခဲ့သလားဆိုတာ စဥ္းစားတြက္ခ်က္လာစရာပါ။အဲဒီ ဧၿပီ ၂၈ ရက္မွာဘဲ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ႔ အေမရိကန္ ထိပ္တန္းန်ဴကလီးယားတာဝန္ရွိသူေတြ ဖုန္းနဲ႔ဆက္သြယ္ေဆြးေႏြးခဲ့တာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ထူးျခားတာက ေမ ၂ ရက္မွာ ေျမာက္ကိုရီးယားဘက္ နယ္စပ္ကင္းစခန္းကေန ေတာင္ကိုရီးယားဘက္ကို ေသနတ္နဲ႔ အခ်က္ေပါင္းမ်ားစြာပစ္ခတ္ခဲ့လို႔ အျပန္အလွန္ပစ္ခတ္မႈေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ယခုခ်ိန္ထိ ဘာဆိုဘာမွမျဖစ္ေသးေပမယ့္ အေမရိကန္နဲ႔ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယား၊ အီရန္၊ တ႐ုတ္တို႔ ယခုလတ္တေလာမွာ စစ္ေရးဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈေတြရွိေနတာက သမာ႐ိုးက်လား၊ တျခားေသာတူညီတဲ့ရည္႐ြယ္ခ်က္ ရွိေနသလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္အစကို ေျခရာခံေနတဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ တ႐ုတ္တို႔ၾကား ပဋိပကၡ

အေမရိကန္ အမ်ိဳးသားေထာက္လွမ္းေရး ၫႊန္ၾကားေရးမႉး႐ုံးက ဧၿပီ ၃၀ ရက္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ထုတ္ျပန္ခ်က္တစ္ခုကို ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ဒါက အေမရိကန္ ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႕အစည္းက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဝူဟန္ၿမိဳ႕ ဓာတ္ခြဲခန္းကေန မေတာ္တဆမႈႀကဳံရာကေန စတင္ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားလားဆိုတာကို စုံစမ္းစစ္ေဆးေနတယ္ဆိုတာကို အတည္ျပဳခဲ့တာပါ။တ႐ုတ္ဘက္ကေတာ့  ျပန္တုံ႔ျပန္ရာမွာ အေျခအျမစ္မရွိတဲ့အေပၚ အေျခခံထားတဲ့ ႏိုင္ငံတကာစုံစမ္းစစ္ေဆးမႈအမည္ခံ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအေပၚ အခိုင္အမာကန႔္ကြက္တယ္ဆိုၿပီး ဧၿပီ ၃၀ ရက္မွာဘဲ တ႐ုတ္ဒုတိယႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး လဲ့ယြီခ်ိန္ က အေမရိကန္႐ုပ္သံ NBC နဲ႔ ေတြ႕ရာမွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုေျပာရာမွာ တ႐ုတ္ ဒု-ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးက တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို ဦးစြာစြပ္စြဲျခင္းမလုပ္သင့္ေၾကာင္းနဲ႔ ဖန္တီးယူထားတဲ့  သက္ေသေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာစုံစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ား အမည္ခံမျပဳလုပ္သင့္ဘူးဆိုၿပီး ေျပာခဲ့တာပါ။ဒီလိုစြပ္စြဲမႈက ပိုရႈပ္ေထြးလာသလို ေမ ၁ ရက္ အိမ္ျဖဴေတာ္မွာျပဳလုပ္တဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္ က ကိုဗစ္-၁၉ ကို ဝူဟန္ၿမိဳ႕ ဗိုင္းရပ္စ္အင္စတီက်ဴ႕က ထြက္လာတယ္ဆိုတာကို ယုံၾကည္မႈရွိတယ္ဆိုၿပီး သတင္းေထာက္ေတြကို ထပ္ေျပာခဲ့ပါတယ္။ဒီေနာက္မွာ ဥေရာပေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ကပါ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ မူလဇစ္ျမစ္စုံစမ္းစစ္ေဆးေရးကို ေထာက္ခံလိုက္တဲ့အတြက္ ျပႆနာကပိုရႈပ္ေထြးလာပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီစနစ္ က်င့္သုံးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမ်ားတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ အမ်ားျပည္သူဆႏၵကို အေလးထားတဲ့အတြက္ လူေပါင္း ၃.၂ သန္းေက်ာ္ ကူးစက္ခံထားရၿပီး ၂၃၀၀၀၀ ေက်ာ္ ေသဆုံးေစခဲ့တဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ဘယ္ကေနစတင္ပ်ံ႕ႏွံ႔သလဲဆိုတာ စုံစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ဂ်ာမနီ၊ ဆြီဒင္ႏွင့္ ဩစေၾတးလ် ႏိုင္ငံေတြက ဥပေဒျပဳပညာရွင္မ်ားက ေတာင္းဆိုထားတဲ့အတြက္ ဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ မဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ စစ္ေဆးရမွာ တာဝန္တစ္ရပ္ျဖစ္လာပါတယ္။

တစ္ခ်ိန္တည္းမွာဘဲ အေမရိကန္ေလာင္းရိပ္ေအာက္က ႐ုန္းထြက္ဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ ဥေရာပသမဂၢ (အီးယူ) အတြက္ကလည္း ကုန္သြယ္ေရးမွာ ကမာၻ႔ဒုတိယအႀကီးဆုံး တ႐ုတ္နဲ႔ဆက္ဆံေရးကိုလည္း မထိခိုက္ဖို႔ကလည္း အေရးႀကီးေနခဲ့ပါတယ္။ဒီအတြက္ အီးယူဥကၠ႒က ဒီစစ္ေဆးမႈမွာ တ႐ုတ္ဘက္က ပူးေပါင္းပါဝင္သင့္တယ္ဆိုၿပီး အေမရိကန္လည္း မ်က္ႏွာမပ်က္ရေအာင္၊ တ႐ုတ္နဲ႔လည္း ဆက္ဆံေရးမထိခိုက္ေအာင္ ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။

ဒီထဲမွာ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) ကလည္း တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ စတင္ရာ တိရစာၦန္ဇာစ္ျမစ္ကို ရွာေဖြစစ္ေဆးမႈမွာ WHO ကို ပါဝင္ဖို႔ ဖိတ္ေခၚတာကို ေမွ်ာ္လင့္တယ္ဆိုၿပီး ေျပာေနခဲ့တာေတြလည္းရွိပါတယ္။ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕အတြက္ကလည္း ဒီ ကိုဗစ္-၁၉ ဗိုင္းရပ္စ္ကိစၥမွာ အေမရိကန္အပါအဝင္ အမ်ားစုရဲ႕ ေဝဖန္ျပစ္တင္မႈကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ခံေနရသလို ကိုင္တြယ္တာမွာ အမွားအယြင္းေတြရွိလို႔၊ စြမ္းေဆာင္ရည္ညံ့ဖ်င္းလို႔၊ ဘက္လိုက္မႈရွိတယ္ဆိုၿပီး အေမရိကန္က ရန္ပုံေငြဆိုင္းငံ့ထားတာကို ခံထားရသလို အေမရိကန္အေျခစိုက္ ခ်ိန္းေဒါ့ေအာ့ဝက္ဘ္ဆိုက္ အြန္လိုင္းကေန ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ အႀကီးအကဲ ခ်က္ခ်င္းႏုတ္ထြက္ေပးဖို႔ လူ ၁ ဒသမ ၀၂ သန္းရဲ႕ လက္မွတ္ေရးထိုး ေတာင္းဆိုတာကိုလည္း ခံေနရတာျဖစ္ပါတယ္။

ပညာရွင္အမ်ားစုက ကိုဗစ္-၁၉ ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဝူဟန္ၿမိဳ႕ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ႏွင့္ သားငါးအစိုေရာင္းတဲ့ေဈးကေန အစျပဳခဲ့တယ္လို႔ ယုံၾကည္ထားခဲ့ပါတယ္။ဒီဗိုင္းရပ္စ္က ခန႔္မွန္းရခက္တဲ့ သေဘာရွိတဲ့အတြက္ ပညာရွင္ေတြ ေျခရာေကာက္ခက္ေနတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ေမ ၁ ရက္က ထုတ္ျပန္တဲ့ ပါရီအေျခစိုက္ Pasteur Institute မွ ျပင္သစ္သိပၸံပညာရွင္မ်ား လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇဆိုင္ရာ ေလ့လာခ်က္မွာလည္း ျပင္ သစ္ႏိုင္ငံမွာျဖစ္ေနတဲ့ ကိုဗစ္-၁၉ ကူးစက္ျဖစ္ပြားမႈက တ႐ုတ္ (သို႔မဟုတ္) အီတလီမွ ေရာက္လာတဲ့ ကူးစက္မႈမဟုတ္ဘဲ ျပည္တြင္းမွာ နဂိုကတည္းကပ်ံ႕ႏွံ႔ေနခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးအမည္မသိရေသာ မူလဇာစ္ျမစ္ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးစိတ္တစ္ခုေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲ့တယ္ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ခဲ့တာလည္းရွိပါတယ္။

အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္အေနနဲ႔ လာမည့္ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ျပန္အေ႐ြးေကာက္ခံရဖို႔က လက္ရွိ ၎ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ ျပႆနာေတြေၾကာင့္ အေရးႀကီးေနပါတယ္။လက္ရွိမွာလည္း ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ကို ရန္ပုံေငြရပ္ဆိုင္းခဲ့တဲ့အတြက္ ထရမ့္အစိုးရ လုပ္ရပ္ကို အေမရိကန္လႊတ္ေတာ္က စုံစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ရွိေနပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ေပါ့ဆကိုင္တြယ္ခဲ့လို႔ အေသအေပ်ာက္ စံခ်ိန္တင္ခဲ့တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈက ထရမ့္အစိုးရကို သမိုင္းတရားခံအျဖစ္ စြဲခ်က္တင္ဖို႔ ျဖစ္လာႏိုင္ေျခရွိေနတဲ့အတြက္ ဒီကူးစက္ေရာဂါျပႆနာအတြက္ တ႐ုတ္ကို တရားခံရွာ လက္ညႇိဳးထိုးေနတာလို႔ အေတာ္မ်ားမ်ားက ယူဆထားၾကပါတယ္။ဒီလိုတရားခံအရွာခံေနရတာကို တ႐ုတ္ဘက္ကလည္း လုံး၀လက္မခံသလို ကင္းရွင္းေၾကာင္း တ႐ုတ္ဘက္က ေသခ်ာေအာင္ျပသဖို႔မ်ားေနတဲ့အတြက္ ဒီအျငင္းအခုံစစ္ပြဲက ဒီထက္ပိုျပင္းလာဖြယ္ရွိေနပါတယ္။ဒီအထဲ အေမရိကန္ဘက္ကပါ အီးယူပါလာတဲ့အတြက္ တ႐ုတ္ဘက္က ဘယ္လိုသက္ေသျပမလဲဆိုတာ စိတ္ဝင္စားစရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈက စတင္႐ုန္းထြက္တဲ့ စီးပြားေရး

ယခုရက္ပိုင္းထဲမွာ ကိုဗစ္-၁၉ ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈကို အလူးအလဲခံေနရတဲ့ စပိန္၊ အီတလီနဲ႔ အေမရိကန္လို ႏိုင္ငံေတြမွာ ရပ္ဆိုင္းလုနီးပါးျဖစ္ေနတဲ့ စီးပြားေရးကို ျပန္လည္ႏိုးထဖို႔လုပ္ေနတာေတြကို ေတြ႕ရပါတယ္။ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ စီးပြားေရးၿပိဳလဲမႈရဲ႕ လကၡဏာျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြက ဝန္ထမ္းေလွ်ာ့တာေတြ၊ လုပ္ငန္းရပ္ဆိုင္းတာေတြကို ေတြ႕လာေနရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီထဲမွာ အိုင္းရစ္စ္ေလေၾကာင္းလိုင္းတစ္ခုလည္း အပါအဝင္ပါ။ Ryanair လို႔ ေခၚတဲ့ အိုင္းရစ္စ္ေလေၾကာင္းလိုင္းက ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာဘဲ ေလယာဥ္မႉးႏွင့္ ေလယာဥ္အမႈထမ္း ၃၀၀၀ ကို အလုပ္မွေလွ်ာ့ခ်ရန္ စီစဥ္ထားတယ္ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ဒဗၺလင္အေျခစိုက္ ဒီေလေၾကာင္းလိုင္းက ပုံမွန္ေလေၾကာင္းခရီးစဥ္ေတြကို ၂၀၂၂ ေလာက္မွ ျပန္ေျပးဆြဲႏိုင္ေတာ့မယ္အထိ ခန႔္မွန္းထားခဲ့တာပါ။ဒါေၾကာင့္လည္း အမူထမ္းေတြေလွ်ာ့ခ်ဖို႔  ထုတ္ျပန္ခဲ့တာပါ။ေနာက္ထပ္အလုပ္ေလွ်ာ့ခ်တဲ့ ေလေၾကာင္းလိုင္းက ၿဗိတိန္ေလေၾကာင္းလိုင္းပါ။ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ ဇန္နဝါရီလမွ မတ္လအထိ ေလေၾကာင္းလိုင္း လုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈမွ ယူ႐ိုေငြ ၅၃၅ သန္း ဆုံးရႈံးခဲ့လို႔ ၿဗိတိန္ရဲ႕ အဓိကေလေၾကာင္းလိုင္းျဖစ္တဲ့ ၿဗိတိန္ေလေၾကာင္းလိုင္းက အလုပ္အကိုင္ ၁၂၀၀၀ ေက်ာ္ ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့တာပါ။ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ အထိခိုက္ဆုံးက႑က ဟိုတယ္နဲ႔ ခရီးသြားလာေရးပါဘဲ။ကမာၻတစ္ဝန္း ထိခိုက္ခဲ့တဲ့အထဲမွာ ဒီက႑တြင္မကပါဘူး။ဂ်ပန္မွာဆိုရင္ ေဒဝါလီခံလိုက္ရတဲ့ ကုမၸဏီအေရအတြက္က ၁၀၀ ေက်ာ္ေနပါၿပီ။ဒီအထဲမွာ ဟိုတယ္ေတြ၊ ဘားေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြ၊ အဝတ္အထည္ဆိုင္ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။

ကိုဗစ္-၁၉ ကာလမွာ အထိခိုက္အနည္းဆုံးလို႔ဆိုရမွာ ဆက္သြယ္ေရးက႑ပါ။ဒီထဲမွာပါဝင္တဲ့ စမတ္ဖုန္းလို ဆက္သြယ္ေရးပစၥည္း ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်တဲ့ ကမာၻ႔အႀကီးဆုံး စမတ္ဖုန္းထုတ္လုပ္တဲ့ ဆမ္ေဆာင္းကုမၸဏီေတာင္ ပထမသုံးလတာကာလအတြင္းမွာ ဝယ္လိုအားထိုးက်ခဲ့လို႔ အျမတ္ေငြသုံးရာခိုင္ႏႈန္း ေလ်ာ့က်ခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုအလုပ္ေတြ ေလွ်ာ့ခ်တဲ့အတြက္ ကမာၻတစ္ဝန္းမွာ အလုပ္လက္မဲ့ဦးေရက ထိုးတက္လာပါတယ္။ကမာၻ႔အလုပ္လက္မဲ့ ရာခိုင္ႏူန္းအနည္းဆုံးျဖစ္တဲ့ ဂ်ပန္မွာ လက္ရွိအလုပ္လက္မဲ့ရာခိုင္ႏူန္းက ေဖေဖၚဝါရီလထက္ ဆယ္ဆေက်ာ္တက္လာၿပီး ၂ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္တဲ့ ၁ ဒသမ ၇၆ သန္းထိ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ဥေရာပႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ကိုဗစ္-၁၉ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ အေသအေပ်ာက္မ်ားခဲ့တဲ့ စပိန္မွာ အလုပ္လက္မဲ့ရာခိုင္ႏူန္းက ၁၄ ဒသမ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ျမင့္တက္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုအလုပ္လက္မဲ့ႏူန္းေတြ ျမင့္တက္လာခဲ့တဲ့အတြက္ စီးပြားေရးမတည္ၿငိမ္မႈကေန ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့အတြက္ အစိုးရက ဝင္ေရာက္ကိုင္တြယ္ေနတာ၊ စီးပြားေရးကူမကယ္ဆယ္ေနတာေတြကို ေတြ႕ရပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း ပိတ္ခ်ထားရတာေတြကို ျပန္ျဖည့္ေပးဖို႔ ဖြင့္ေပးၿပီး လုပ္ငန္းေတြျပန္စဖို႔ လုပ္လာၾကတာပါ။အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ျပည္နယ္အခ်ိဳ႕မွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ခြင့္ျပဳခဲ့ၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကေတာ့ ဧၿပီ ၂၆ ရက္ကတည္းက ခ်ည္မွ်င္ႏွင့္ အထည္စက္႐ုံမ်ားအပါအဝင္ စက္႐ုံေတြ ျပန္ဖြင့္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ဒါ့အျပင္ ဒီကာလထဲမွာ စီးပြားေရးေထာက္ပံ့မႈလုပ္ေနတာကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ၿဗိတိန္မွာ စီးပြားေရးထိခိုက္ခဲ့ရတဲ့ အေသးစားစီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို လုပ္ငန္းတစ္ခုကို ၿဗိတိန္ ေပါင္ ၅၀၀၀၀ ႏူန္းနဲ႔ ေခ်းေငြထုတ္ေပးခဲ့သလို ထိုင္းကေတာ့ လယ္သမားဦးေရ ၁၀ သန္းကို လစဥ္ ဘတ္ ၅၀၀၀ (အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁၅၃ ေဒၚလာ) ႏူန္းနဲ႔ သုံးလေထာက္ပံ့ဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။

႐ုရွားကေတာ့ တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔မတူဘဲ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာဆိုးဝါးေနတဲ့ ကူးစက္ေရာဂါေဘးေၾကာင့္ ႐ုရွားကေတာ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ရပ္နားထားမႈကို ေမ ၁၁ ရက္အထိ တိုးျမႇင့္သတ္မွတ္ေနရတုန္းပါ။ဩစႀတီးယားႏိုင္ငံလည္း ဧၿပီ ၂၉ ရက္ကစၿပီး ႏိုင္ငံသားမ်ားကို သြားလာခြင့္ျပဳလိုက္ေပမယ့္ လူစုလူေဝးျပဳလုပ္တာကို တားျမစ္ထားပါတယ္။အီဂ်စ္မွာလည္း ကူးစက္ေရာဂါအေျခအေနကို ထိန္းလို႔မရေသးလို႔ အေရးေပၚအေျခအေနကို သုံးလထပ္မံသက္တမ္းတိုးျမႇင့္ခဲ့ပါတယ္။ထိုင္းလည္း ေမလကုန္အထိ ညမထြက္ရအမိန္႔ကို တိုးခဲ့ပါတယ္။ထူးထူးျခားျခား နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံကေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈ တားဆီးကာကြယ္ေရးတိုက္ပြဲမွာ အႏိုင္ရခဲ့ၿပီလို႔ေၾကညာကာ  ၿမိဳ႕မ်ားမွာ အဝင္အထြက္တားျမစ္မႈမ်ားကို အဆင့္လိုက္ေျဖေလွ်ာ့ေပးမႈ စတင္ခဲ့ပါတယ္။အိႏၵိယလည္း ေလာ့ခ္ေဒါင္းကာလမွာ လူသန္းခ်ီ ပိတ္မိေနတဲ့သူေတြကို ျပန္ခြင့္ေပးခဲ့သလို ဂ်ပန္မွာလည္း ေလာခ္ေဒါင္းကာလ တိုးသင့္၊ မတိုးသင့္ က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြနဲ႔ တိုင္ပင္ေနတဲ့ အေျခအေနပါ။လက္ရွိမွာ ႏိုင္ငံအားလုံးအတြက္ ႀကိဳးတန္းေပၚလမ္းေလွ်ာက္ေနရတဲ့ ကာလျဖစ္သလို က်န္းမာေရးနဲ႔ စီးပြားေရးကိုမွ်တြက္ၿပီး ခ်ိန္ထိုးဆုံးျဖတ္ေနရတဲ့အတြက္  ကူးစက္ေရာဂါကို အခြင့္အေရးေပးသလိုျဖစ္မွာကို က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြက စိုးရိမ္ေနပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ စီးပြားေရးပ်က္ကပ္ျဖစ္လာဖို႔ ေသခ်ာေနတဲ့အတြက္ မျဖစ္ေအာင္၊ ျဖစ္လာရင္ ခံႏိုင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈကလည္း အေရးႀကီးေနတဲ့အတြက္ အေရးေပၚကုသေဆး ေပၚလာခ်ိန္မွာ စီးပြားေရးအတြက္ အထူးအားစိုက္ျပင္ဆင္လာၾကတာက အလုပ္ျဖစ္လာႏိုင္ေျခရွိမလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီသတင္းေတြက ယခုရက္သတၱပတ္ထဲ တျခားသတိထားမိစရာ သတင္းေတြျဖစ္တဲ့  နယူးဇီလန္ မီးေတာင္ေပါက္ကြဲမႈမွာ ထိခိုက္ခဲ့တဲ့ အေပ်ာ္စီးသေဘၤာက ခရီးသည္ေတြက Royal Caribbean က အေပ်ာ္စီးသေဘၤာကုမၸဏီကို တရားစြဲဖို႔ ျပင္ဆင္ေနၾကတဲ့သတင္း၊ အေမရိကန္ စစ္ဌာနခ်ဳပ္ ပင္တဂြန္ကေန UFO လို ယူဆရတဲ့ ဗီဒီယိုသုံးခုကို ယခုရက္ထဲမွာထုတ္ျပန္ခဲ့လို႔ အမ်ားျပည္သူၾကား လႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ရာသီဥတုအေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ ဆြီဒင္ဆယ္ေက်ာ္သက္လူငယ္ ဂရီတာသြန္းဘတ္ က ကိုဗစ္-၁၉ ကပ္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ သူမကို ဒိန္းမတ္ေဖာင္ေဒးရွင္းက ဆုခ်ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ေဒၚလာတစ္သိန္းကို ျပန္လည္လႉဒါန္းခဲ့တဲ့သတင္း၊ ကေနဒါ စစ္ရဟတ္ယာဥ္တစ္စီး ေျမထဲပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းမွာ ပ်က္က်သြားခဲ့လို႔ တစ္ဦးေသဆုံးၿပီး ငါးဦးေပ်ာက္ဆုံးခဲ့တဲ့သတင္း၊ ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ အင္ခြၽန္းၿမိဳ႕က ေဆာက္လုပ္ဆဲ ကုန္ေလွာင္႐ုံတစ္ခုမွာ မီးေလာင္ခဲ့လို႔ အလုပ္သမား၃၈ ဦးထက္မနည္း ေသဆုံးခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဂရိႏိုင္ငံ ခရိကြၽန္းကို ဗဟိုျပဳၿပီး အင္အားျပင္းငလ်င္တစ္ခု လႈပ္ခတ္ခဲ့တဲ့ သတင္းေတြကလည္း သတင္းဖတ္သူေတြကို သတိထားမိေစခဲ့တယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း….။

မင္းထက္
ေမ - ၄