【 နိုင်ငံတကာဆောင်းပါး 】 ရာသီဥတုအရေးနှင့် တရုတ်-အမေရိကန်တို့ရဲ့ ကတိကဝတ်

ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း ကာဗွန်ညစ်ညမ်းမှု အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော တရုတ်နှင့် အမေရိကန်တို့သည် ဂလက်စကို၌ ကျင်းပနေသော ကုလသမဂ္ဂ ရာသီဥတုဆွေးနွေးပွဲတွင် ပူးတွဲကြေညာချက်တစ်ခုကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ရာသီဥတုအရေးတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန် ကတိပြုခဲ့ကြသည်။

တရုတ်မှ ရာသီဥတုရေးရာ သံတမန် ရှီး ကျန်းဟွာနှင့် အမေရိကန်မှ ရာသီဥတုသံတမန် ဂျွန် ကယ်ရီတို့က နှစ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ် ပဲရစ်သဘောတူညီချက်တွင်ပါဝင်သော အပူချိန်စံနှုန်းများကို ပြည့်မီရန်အတွက် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်ခြင်းများ လျှော့ချရာတွင် အရှိန်မြှင့်တင်ရန် အတူတကွလုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ဆိုသည်။

“ခြုံပြောရရင်တော့ ကျွန်တော်တို့လှမ်းနေတဲ့ ခြေလှမ်းတွေဟာ တရုတ်ကသွားနေတဲ့လမ်းကြောင်း၊ တရုတ်နဲ့ ကျွန်တော်တို့ကို အားထုတ်မှုများ အရှိန်မြှင့်တင်ဖို့ ကူညီနိုင်ပုံတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး လူတွေသိချင်နေတာတွေအတွက် အဖြေပေးနိုင်မယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်” ဟု ကယ်ရီ က ဆိုသည်။

ပဲရစ်မြို့တွင် အစိုးရများသည် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီ အချိန်များမှစတင်ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန်မြင့်တက်မှုကို ၂ ဒီဂရီဆဲလ်ဆီးယပ်စ်အောက်တွင် ထိန်းထားရန်နှင့် ၁.၅ ဒီဂရီဆဲလ်ဆီးယပ်စ်အထိ ကန့်သတ်သွားရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။

နှစ်နိုင်ငံစလုံးက ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုကို လျှော့ချရန်နှင့် ပဲရစ်သဘောတူညီချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတို့တွင် ကွာဟချက်များရှိနေကြောင်း အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြသည်။

“ဒါ့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့ဟာ ရာသီဥတုအရေးအတွက် ပူးတွဲကာ အားကောင်းစေမည်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံများရဲ့ အခြေအနေများကို လေးစားမှုများဖြင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်” ဟု ကယ်ရီ က ဆိုသည်။

ဂလက်စကိုမြို့တွင် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ခေါင်းဆောင်များသည် ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ကို လျှော့ချရန်နှင့် ထိခိုက်လွယ်သော နိုင်ငံများကို ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှု အကျိုးသက်ရောက်မှုများမှ ကာကွယ်ရန်ဟူသော ပဲရစ်သဘောတူညီချက်များကို တည်ဆောက်ရန် ဆွေးနွေးလျက်ရှိသည်။

ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော အကြမ်းဖျဉ်းသဘောတူညီချက်တွင် လူသားတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု၏ အကြီးဆုံးအရင်းအမြစ်ဖြစ်သည့် ကျောက်မီးသွေးအသုံးပြုမှုကို ရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုထားသည်။နောက်ဆုံးသော စာတမ်း၏ အစောပိုင်းဖော်ပြချက်တွင် ကမ္ဘာကြီးက မည်မျှပူနွေးလာသည်နှင့်ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်မှုများနှင့် သတိပေးမှုများ ဖော်ပြထားကာ နိုင်ငံများကို ၂၀၃၀ ခုနှစ်အရောက်တွင် ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုကို တစ်ဝက်လျှော့ချရန် တိုက်တွန်းထားသည်။

အစိုးရများ၏ ကတိကဝတ်များသည် မကြာခဏဖော်ပြလေ့ရှိသော ပန်းတိုင်များနှင့် ခြားနားခြင်းမရှိပေ။

အထူးသဖြင့် ကျွန်းနိုင်ငံများအပါအဝင် အချို့သောနိုင်ငံများ၏ တည်ရှိမှုများသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းကြောင့် ခြိမ်းခြောက်မှုခံနေရပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန်တိုးမြင့်ခြင်းကို ကန့်သတ်ရန်နှင့် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများကို ပူနွေးခြင်းနှင့် ဆုံးရှုံးမှုများအတွက် ကူညီပေးဆောင်ရန်တို့အတွက် မူကြမ်းတွင် လုံလောက်စွာ ဖော်ပြထားခြင်းမရှိကြောင်း သိရသည်။

တိုက်တွန်းခြင်း၊ တောင်းဆိုခြင်း၊ တွန်းအားပေးခြင်းနှင့် ဖိတ်ခေါ်ခြင်းတို့သည် လက်ရှိအတွက် ဆုံးဖြတ်ချက်ပေးနိုင်သော စကားလုံးများမဟုတ်ကြောင်း ကုလဆိုင်ရာ အန်တီဂူအာနှင့် ဘာဘူဒါသံအမတ် အူဘရီ ဝက်ဘ်ဆန် က ဆိုသည်။
ရာသီဥတုညီလာခံတွင် အချိန်လက်ကျန် သိပ်မရှိတော့သည်နှင့်အညီ ရှင်းလင်းသော သတင်းစကားပါးရမည်ဟု သူကဆိုသည်။

“ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေနဲ့ အထိခိုက်လွယ်ဆုံး အသိုက်အဝန်းအတွက် ကျွန်တော်တို့က သင်တို့ရဲ့အသံတွေကို ကြားနေရပြီး ဒါကို လေးလေးနက်နက် ဆောင်ရွက်နေတယ်ဆိုတာကို ပြောရမယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ပဲရစ်သဘောတူညီချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရာတွင် လေအားနှင့် ဆိုလာစွမ်းအင်ကဲ့သို့သော ပြန်လည်ဖြည့်တင်းမြဲစွမ်းအင်များ တိုးတက်လာသည့်တိုင် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းစွမ်းအင်အရင်းအမြစ်များ ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သော ကျောက်မီးသွေး၊ ရေနံနှင့် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုများကို သိသာစွာလျှော့ချရန် လိုအပ်သည်။

သို့သော် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းလောင်စာကို အပြီးသတ်ရန် နောက်ဆုံးအချိန်သတ်မှတ်ခြင်းသည် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုအတွက် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းလောင်စာများကို မှီခိုနေရဆဲဖြစ်သော တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယတို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံများအပြင် သြစတြေးလျှကဲ့သို့ အဓိက ကျောက်မီးသွေးတင်ပို့သော နိုင်ငံများအတွက် အထိခိုက်မခံသော ပြဿနာဖြစ်လာသည်။ကျောက်မီးသွေး၏ အနာဂတ်သည် အမေရိကန်တွင်လည်း အငြင်းပွားဖွယ် ပြဿနာဖြစ်လာပြီး သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်၏ လက်မှတ်ရေးထိုးထားသော ရာသီဥတုဥပဒေကြမ်းများအနက် တစ်ခုအတွက် ဒီမိုကရက်များကြားတွင် ငြင်းခုန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။

မူကြမ်းတွင် ကျောက်မီးသွေးအသုံးပြုမှုကို ရပ်တန့်ရန်နှင့် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းလောင်စာ အသုံးပြုမှုကို အစားထိုးရန် တိုက်တွန်းထားပြီး အချိန်ကာလသတ်မှတ်ထားခြင်းမျိုး မရှိပေ။

Greenpace International အဖွဲ့၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးဖြစ်ပြီး ရာသီဥတုဆွေးနွေးပွဲများကို အချိန်ကြာမြင့်စွာ စောင့်ကြည့်နေသူတစ်ဦးဖြစ်သည့် ဂျနီဖာ မော်ဂန် က မူကြမ်းတွင်ဖော်ပြထားသော ကျောက်မီးသွေးအသုံးပြုမှု ရပ်တန့်ရန်နှင့် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းလောင်စာကို အစားထိုးရန် တိုက်တွန်းချက်သည် ကုလသမဂ္ဂ ရာသီဥတုသဘောတူညီချက်တွင် ပထမဆုံးဖြစ်သော်လည်း အချိန်ကာလသတ်မှတ်ထားခြင်းမရှိသောကြောင့် ကတိ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို အကန့်အသတ်ဖြစ်စေသည်ဟု ဆိုသည်။

“ဒါဟာ ရာသီဥတုအရေးပေါ်အခြေအနေကို ဖြေရှင်းမယ့် အစီအစဉ်မဟုတ်ဘူး။ဒါဟာ လိုအပ်နေတဲ့ ယုံကြည်ချက်ကိုလည်း မပေးဆောင်နိုင်ဘူး” ဟု မော်ဂန် က ဆိုသည်။

ဥရောပသမဂ္ဂ ရာသီဥတုအကြီးအကဲ ဖရန်းစ် တင်မာမန်းစ် က ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပွဲများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ပိုမိုအကောင်းမြင်ခဲ့သည်။

“ကျွန်တော်တို့ဟာ ဖြစ်နိုင်ချေရှိတဲ့ အမြင့်ဆုံးပန်းတိုင်များကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အသင့်ရှိနေပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်မှာလည်း ခေါင်းဆောင်ဖို့ လိုလားပါတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။

မူကြမ်းသည် ပြောင်းလဲဖွယ်ရှိသော်လည်း ကုလက သတ်မှတ်ထားသော အဓိကပန်းတိုင်သုံးခုဖြစ်သည့် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများကို ရာသီဥတုအရေးအတွက် တစ်နှစ်လျှင် ဒေါ်လာ ၁၀၀ ဘီလီယံ ထောက်ပံ့ရန်၊ ငွေကြေး၏ တစ်ဝက်သည် ပိုဆိုးလာသော ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုနှင့်ပတ်သက်သည့် အကျိုးသက်ရောက်မှုများအတွက် သုံးစွဲရန်နှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုကို ၂၀၃၀ ခုနှစ်အရောက်တွင် သိသာစွာလျှော့ချရန်တို့အတွက် သဘောတူညီမှုပြည့်ဝစွာ ပါဝင်ထားခြင်းမျိုး မရှိပေ။

မူကြမ်းတွင် ချမ်းသာသောနိုင်ငံများသည် ရာသီဥတုအရေး ငွေကြေးထောက်ပံ့ခြင်း ကတိကို ပျက်ကွက်နေကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

လက်ရှိတွင် ပတ်ဝန်းကျင်အထောက်အကူပြု စွမ်းအင်စနစ်များနှင့် အဆိုးဝါးဆုံး ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုများကို လက်ခံရာတွင် ငွေကြေးလိုအပ်လျက်ရှိသည့် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများအတွက် တစ်နှစ်လျှင် ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၈၀ ထောက်ပံ့လျက်ရှိသော်လည်း မလုံလောက်သေးကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

ပါပူဝါနယူးဂီနီနိုင်ငံ၏ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဝန်ကြီးဖြစ်သူ ဝီရာ မိုရီ က နိုင်ငံအတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့မှု မလုံလောက်သောကြောင့် သစ်ခုတ်ခြင်း၊ ကျောက်မီးသွေးမိုင်းတူးခြင်းတို့ကို ဖြတ်တောက်ရန် အားထုတ်မှုများကို ပြန်လည်စဉ်းစားသွားမည့်အပြင် ကုလဆွေးနွေးပွဲများသို့ လာရောက်ခြင်းကိုပင် ပြန်စဉ်းစားသွားမည်ဟု ဆိုသည်။

ကမ္ဘာကြီးအနေဖြင့် ရာစုနှစ်အလယ်ပိုင်းခန့်အရောက်တွင် ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု အသားတင် သုညရရှိစေရန် ကြိုးစားသင့်သည်ဟု ဖော်ပြထားပြီး ထိုပန်းတိုင်ကို စီးပွားရေးအကောင်းဆုံး ဂျီ ၂၀ နိုင်ငံများက ဂလက်စကိုဆွေးနွေးပွဲမတိုင်မီတွင် သဘောတူခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ထို့ကြောင့် နိုင်ငံများအနေဖြင့် သဘာဝအတိုင်း သို့မဟုတ် လူသားတို့ကပြုလုပ်ထားသောနည်းအတိုင်း ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့များကို စုပ်ယူနိုင်သည့် အတိုင်းအတာပမာဏသာ ထုတ်လွှတ်ရမည်ဖြစ်သည်။

ထိုပန်းတိုင်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကြုံတွေ့နိုင်သည့် စိန်ခေါ်မှုများကို ဖော်ပြရာတွင် ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှု၏ ၁.၁ ဒီဂရီ ဆဲလ်ဆီးယပ်စ်ကို ဖြစ်စေသည့် လူသားတို့၏ လုပ်ဆောင်မှုများနှင့် နေရာတိုင်းတွင် ကျရောက်နေပြီဖြစ်သော အကျိုးသက်ရောက်မှုများအတွက် စိုးရိမ်မှုနှင့် သတိပေးမှုများကို ဖော်ပြထားသည်။

ဆွေးနွေးပွဲတွင် ဖော်ပြခဲ့သော အခြားပြဿနာများနှင့်ပတ်သက်သည့် သီးသန့်အဆိုပြုလွှာ မူကြမ်းများကိုလည်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ကာ ထိုအထဲတွင် နိုင်ငံတကာ ကာဗွန်ဈေးကွက်အတွက် စည်းမျဉ်းများသတ်မှတ်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံများ၏ အစီရင်ခံရမည့် အကြိမ်အရေအတွက် သတ်မှတ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

မူကြမ်းတွင် ၁.၅ မှ ၂ ဒီဂရီဆဲလ်ဆီးယပ်စ် ကန့်သတ်ချက်အတွက် နိုင်ငံအတွင်း ပန်းတိုင်မသတ်မှတ်ရသေးသော နိုင်ငံများကို လာမည့်နှစ်တွင် ပိုမိုအားကောင်းသော ပန်းတိုင်များ သတ်မှတ်ရန် တိုက်တွန်းထားသည်။ထိုအချက်သည် နိုင်ငံတော်တော်များများပေါ်တွင် အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည်။

“နိုင်ငံများဟာ ညှိနှိုင်းနိုင်ဖို့အတွက် အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုကို လိုလားကြပါတယ်” ဟု ကမ္ဘာ့အရင်းအမြစ်များဌာန နိုင်ငံတကာရာသီဥတုအစီအစဉ်မှ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေးဗစ် ဝါစကော က ဆိုသည်။

ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများအတွက် အကြီးဆုံးပြဿနာများမှ တစ်ခုဖြစ်သော ဆုံးရှုံးမှုများနှင့် ပျက်စီးမှုများအတွက် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများက နစ်နာကြေးပေးဆောင်ရန် မူကြမ်းတွင် တိုက်တွန်းထားပြီး အချို့သော ချမ်းသာသည့်နိုင်ငံများက ထိုအချက်ကို ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းမရှိပေ။သို့သော် ခိုင်မာသော ငွေကြေးကတိကဝတ်များ ဖော်ပြထားခြင်းမျိုးမရှိပေ။

ဆွေးနွေးပွဲများတွင် သဘာပတိအဖြစ်ဆောင်ရွက်သော ဗြိတိန်မှ အားလော့ခ်ရှာမား က ထင်ရှားသော ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိသေးကြောင်း အသိအမှတ်ပြု ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျွန်တော် အထူး အထူး တောင်းဆိုချင်တာကတော့ ကတိကဝတ်များကို ဖြည့်ဆည်းဖို့ပါပဲ။ကျွန်တော်တို့ ဂလက်စကိုမှာ သဘောတူညီခဲ့တာဟာ ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေ မြေးမြစ်တွေရဲ့ အနာဂတ်ကို ပုံဖော်မှာဖြစ်လို့ သူတို့ကို စိတ်မပျက်စေချင်ဘူးလို့ ယုံကြည်ပါတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။

Linko
Ref : World's top polluters China, US pledge to enhance climate cooperation; meet goals of Paris Agreement: Manorama
နိုဝင်ဘာ - ၁၂