【 အလှအပနှင့်ကျန်းမာရေး 】ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်း (Diarrhoea) အကြောင်း

လူတစ်ဦးတွင် တနေ့လျှင် ၃ကြိမ်ထက်ပိုပြီး အရည် သို့မဟုတ် အရည်ကဲ့သို့သော ဝမ်းသွားခြင်းကို ဝမ်းပျက် ဝမ်းလျှောခြင်း (Diarrhoea)ဟု သတ်မှတ်နိုင်သည်။ နှစ်ပတ်ထက်မပိုတဲ့ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်းကို acute diarrhoea (ရက်တို ဝမ်းလျှောခြင်း) ဟုသတ်မှတ်ပြီး ရက်သတ္တပတ် နှစ်ပတ်ထက် ကျော်တဲ့ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်းကိုတော့ ရက်ရှည် ဝမ်းလျှောခြင်း (chronic diarrhoea) လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။

 

ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရခြင်းမှာ မသန့်ရှင်းသော ရေနှင့် အစားအသောက်များ ယင်နားစာများ အသားစိမ်း ငါးစိမ်းများ အမှည့်လွန်အသီးများ စားမိခြင်း မသန့်ရှင်းသော လက်နှင့် အစားအစာကိုင်တွယ်ချက်ပြုတ်ပြင်ဆင်ခြင်းတို့မှ တဆင့် ဖြစ်သည်။

 

ဝမ်းလျှော ဝမ်းပျက်ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများ

-ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့်ဝမ်းလျှောခြင်းသည် အများဆုံးဖြစ်သည်။ အခြားအကြောင်းရင်းများမှာ-

-ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်ခြင်း

-ကပ်ပါးပိုးကြောင့်ဖြစ်ခြင်း

-ပိုးသတ်ဆေးများကြောင့် ဖြစ်ခြင်း စတာတွေကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

 

ဘယ်လိုလက္ခဏာတွေနဲ့ တွေ့ရမလဲ?

ဗိုင်းရပ်စ်၊ ဘက်တီးရီးယာနဲ့ ကပ်ပါးပိုးတွေက အူသိမ်ရောင်ရမ်းမှုကိုဖြစ်စေတယ်။ အစာအိမ်ရော အူသိမ်ရော ရောင်ရမ်းခြင်းကိုတော့ Gastroentritis (GE) အထက်လှန်အောက်လျှောဖြစ်ခြင်းလို့ ခေါ်ကြပီး ဝမ်းလျှောတာအပြင် ပျို့အန်ခြင်းနဲ့ပါ တွဲတွေ့ရမှာဖြစ်တယ်။ အူရောင်တဲ့အတွက် အူလှုပ်ရှားမှုတွေမြန်လာမယ်။ ဗိုက်နာမယ် ဝမ်းသွားမယ်။ အစာနဲ့ ရေ ဓါတ်ဆားတွေ ကောင်းကောင်းမစုပ်ယူနိုင်ဘဲ ဝမ်းထဲပါသွားတာကြောင့်  ရေဓါတ် ဆားဓါတ်ဆုံးရှုံးတာတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။

ဝမ်းလျှောစေတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေမတူနိုင်တာကြောင့် ဒီမေးခွန်းလေးတွေတော့ မေးသင့်တယ်။

-ဘယ်လောက်ကြာပီလဲ

-ဝမ်းပမာဏ တနေ့ ဘယ်နှကြိမ်သွားလဲ

-ဝမ်းထဲမှာ သွေး ချွဲ ပါလား

-အန်လား ဗိုက်နာလား နာတဲ့နေရာ

-အဖျားရှိ မရှိ

-မသန့်ရှင်းတဲ့ ယင်နားစာ မသန့်ရှင်းတဲ့ရေ သောက်သုံးမိလား

-မိသားစုထဲမှာ ဝမ်းလျှောတဲ့သူရှိနေလား 

-မျက်တွင်းချိုင့်ခြင်း အသားအရေခန်းခြောက်ခြင်း ဆီးနည်းခြင်း ဆီးမသွားခြင်း စသည့် ရေဓါတ် ခမ်းခြောက်တဲ့အရေးကြီးလက္ခဏာတွေရှိလား။

 

များသောအားဖြင့် ဝမ်းပျက် ဝမ်းလျှောခြင်းဟာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့်ဖြစ်လေ့ရှိတာမို့ ပိုးသတ်ဆေးသောက်စရာမလိုဘဲ ခန္ဓာကိုယ်က ဆုံးရှုံးသွားတဲ့ ရေနဲ့ ဆားဓါတ်တွေပြန်လည်ဖြည့်တင်းပေးဖို့သာ အရေးကြီးပါသည်။ ဓါတ်ဆားရည် (ORS) ကိုစနစ်တကျ သောက်သုံးခြင်းဖြင့် ဝမ်းရောဂါကြောင့် ဆေးရုံတက်ကုသရခြင်း အကြောဆေး Drip ချိတ်ရခြင်း စသည်တို့ကိုလည်း ကာကွယ်နိုင်သည်။ ရေဓါတ်ခမ်းခြောက်တဲ့ လက္ခဏာတွေရှိရင်တော့ ဆေးရုံ၊ဆေးခန်းအမြန်ဆုံးပြသပြီး အကြောဆေး Drip ချိတ်ခြင်းလိုမှာပါ။  ခုနောက်ပိုင်းတွင် probiotics လို့ခေါ်တဲ့ အူလမ်းကြောင်းအထောက်အကူပြုဆေးများကလည်း အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်။ ဘက်တီးရီးယား နှင့် ကပ်ပါးပိုး (Parasite) ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ဝမ်းပျက်ခြင်းတွေဆိုရင်တော့ ပိုးသတ်ဆေးထည့်ပေးဖို့လိုမှာပါ။ ဝမ်းထဲမှာ သွေး၊ ချွဲပါရင်တော့ လိုအပ်ရင် ဝမ်းကို မိုက်ခရိုစကုပ်နဲ့ကြညိ့ပီး စစ်ဆေးခြင်း၊ ဝမ်းထဲမှာ ပိုးမွေးခြင်းတွေ လိုမှာပါ။ ဝမ်းအကြိမ်အရေအတွက်များလွန်းရင်တော့ လိုအပ်ရင် ဝမ်းပိတ်ဆေး loperamide သောက်နိုင်ပါတယ်။ 

အရေးကြီးတာကတော့ အစားအစာကိုင်တွယ်ခါနီးတိုင်း လက်ကို ဆပ်ပြာ၊ ရေနဲ့ စနစ်တကျ ဆေးကြောမယ် အစားအစာကို ယင်မနားအောင် စနစ်တကျဖုံးအုပ်မယ် အသား၊ငါးနဲ့ အသီးအရွက်တွေကို ကျက်အောင် စနစ်တကျချက်ပြုတ်မယ် ရေကို ကျိုချက်သောက်သုံးမယ် ဒီနည်းတွေနဲ့ ဝမ်းလျှော ဝမ်းပျက်မဖြစ်အောင် ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။

 

ကျန်းမာပျော်ရွှင်ကြပါစေ။ ။

ဇီဝက( ဆေး-၁ ) 

 

(  Zawgyi  )