【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 တတိယလှိုင်းလာနေပြီလား

ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်း သတင်းတွေထဲမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ဆေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သတိပေးမှုတွေ၊ ပြင်းထန်လာတဲ့ကူးစက်မှုကြောင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအတော်များများမှာ ပိတ်ဆို့မှုတွေလုပ်နေရတာတွေ၊ ကာကွယ်ဆေးအတွက် နိုင်ငံအတော်များများအလုအယက် အဝယ်တော်ပုံထွက်နေရတဲ့ သတင်းတွေက ထိပ်တန်းမှာရှိခဲ့ပါတယ်။ဒါပေမယ့် ဒီသတင်းတွေအောက်မှာ သတိထားမိတဲ့ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သတင်းတစ်ခုကတော့ အီရန်နဲ့ အယ်ကိုင်ဒါကြား ဆက်စပ်မှုတွေ၊ အီရန်မှာ အယ်ကိုင်ဒါခေါင်းဆောင်တွေကို ခိုလှုံခွင့်ပေးခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေပါဘဲ။ဒီသတင်းသာမှန်ခဲ့ရင် ဘာတွေဆက်ဖြစ်လာနိုင်သလဲဆိုတာ မှန်းဆလို့မရတဲ့အပြင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဇာစ်မြစ်ကိုရှာဖွေဖို့ WHO က ပညာရှင်အဖွဲ့ တရုတ်ကိုသွားရောက်တဲ့ သတင်းကလည်း နောက်ဆက်တွဲစောင့်ကြည့်ရဦးမယ့်အနေအထား ရှိနေပါတယ်။

ဒီလိုစိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာသတင်းတွေကြားထဲ ညှပ်မိနေတဲ့ သတင်းအချို့လည်းရှိခဲ့ပါတယ်။သိလည်းသိထားသင့်တဲ့ သတင်းတွေထဲမှာ ယခုတစ်ပတ်ထဲ စိတ်မကောင်းစရာအဖြစ်ဆုံးသတင်းကတော့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ သီရိဝိဇယလေကြောင်းလိုင်းမှ ဘိုးရင်း ၇၃၇ လေယာဉ်တစ်စင်းပျက်ကျလို့ ခရီးသည် ၆၂ ဦးစလုံး သေဆုံးခဲ့တဲ့သတင်း၊ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အနောက်ဂျာဗားပြည်နယ်မှာ မိုးသည်းထန်စွာရွာသွန်းပြီးနောက် မြေပြိုကျလို့ ၁၁ ဦးသေဆုံးပြီး ၁၄ ဦးပျောက်ဆုံးနေတဲ့သတင်း၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အနောက်ပိုင်းပြည်နယ် မဟာရက်ရှ်ထရာပြည်နယ်ရှိ ဆေးရုံတစ်ရုံမှာ မီးဖွားဆောင်အတွင်း မီးလောင်ခဲ့တဲ့အတွက် မွေးကင်းစ ကလေးငယ် ၁၀ ဦးသေဆုံးခဲ့တဲ့ သတင်းတွေလို စိတ်မကောင်းစရာသတင်းတွေရှိခဲ့သလို နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သတင်းတွေထဲမှာလည်း ဂျိုးဘိုင်ဒင် သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲကို လက်ရှိသမ္မတ ထရမ့် အစား ဒု-သမ္မတ မိုက်ပန့်စ် တက်ရောက်မယ့်သတင်း၊  မြောက်ကိုရီးယားအာဏာရှင် ကင်ဂျုံအမ် အာဏာရအလုပ်သမားပါတီရဲ့ အာဏာအရှိဆုံးနေရာဖြစ်တဲ့ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်နေရာမှာ ဆက်နေရာယူခဲ့တဲ့သတင်းတွေလို သတင်းတွေလည်းရှိခဲ့ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် သတိထားရမယ့် ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာသတင်းတွေထဲမှာ ဆိုရင်လည်း အိန္ဒိယနိုင်ငံက ဒေလီနှင့် မဟာရက်ရှ်ထရာအပါအဝင် ပြည်နယ် ၉ ခုမှာ ကြက်ငှက်တုပ်ကွေးရောဂါ ကူးစက်ပျံ့နှံ့နေတဲ့ သတင်းတွေရှိခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုသတင်းတွေထဲကနေ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း တတိယအကျော့အထိ  ကူးစက်မှုပြင်းထန်လာဖွယ်ရှိနေတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ လတ်တလောဆိုင်ရာ သတင်းတွေကို ပထမဆုံးစုစည်းဖော်ပြချင်ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကို လောခ့်ဒေါင်းချဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ တတိယလှိုင်း

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် စတင်ကူးစင်ခဲ့သည့်မှာ ယခုဆို အချိန်အားဖြင့် တစ်နှစ်ကျော်လာခဲ့ပြီဖြစ်ရာမှာ အဖိတ်အစင် အသေအပျောက် နှစ်သန်းနီးပါးကပ်လာခဲ့ပြီး လက်ရှိမှာ ကူးစက်ခံရသူ သန်း ၉၀ ကျော်နေခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။စတင်ဖြစ်ခဲ့စဉ်က ကူးစက်မှုကို ထိန်းချုပ်လို့ရမည်လို့ ထင်ထားခဲ့သမျှဟာ နောက်ပိုင်းကူးစက်မှုက အန္တာတိကအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နေရာဒေသအနှံ့အပြားသို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး အမေရိကန်၊ ဥရောပနဲ့ အိန္ဒိယမှာ ကူးစက်မှုက အလွန်ဆိုးရွားခဲ့ပါတယ်။ယခုထိကူးစက်မှုက ရပ်တန့်လို့မရသေးဘဲ တစ်လှိုင်းပြီး တစ်လှိုင်း ဖြစ်နေခဲ့တဲ့အတွက် ကမ္ဘာ့လူနေမှုပုံစံကို အလျင်အမြန် နေထိုင်မှုပုံစံသစ်မှာ အသားကျဖို့ကြိုးစားနေရသလို ဆင့်ကဲပြိုကျနေတဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကလည်း ပြိုကျလို့ကောင်းနေဆဲပါ။ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ ယခုထိ ကူးလူးသွားလာမှုတွေ ပြတ်တောက်နေခဲ့တာလည်း တစ်နှစ်ပြည့်ခါနီးလာခဲ့ပါပြီ။ဒီအချိန်မှာ မျိုးကွဲဗီဇတွေကြောင့် ကူးစက်နူန်းက သုံးလအတွင်း သေဆုံးသူက နှစ်ဆဖြစ်လာခဲ့သလို ကူးစက်ခံရသူကလည်း နှစ်ဆခွဲအထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။

ကိန်းဂဏန်းတွေ အချက်အလက်တွေအရဆိုရင် ကောင်းတဲ့ဘက်ကမရှိဘဲ မကောင်းတဲ့ဘက်ကဘဲ ရှိနေခဲ့တာကို ဒီတစ်ပတ်မှာလဲ ဆက်ပြီးတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။မူလကတည်းက ကူးစက်မှုလျင်မြန်တဲ့ ဒီဗိုင်းရပ်စ်ပိုးမှာ ဆက်ပြီးကူးစက်မှုအားကောင်းတဲ့  ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲတွေ ဆက်ထွက်လာခဲ့တဲ့အတွက် ပညာရှင်တွေ သတိပေးခဲ့တဲ့အတိုင်း ကူးစက်မှုက ပိုပြီးပြင်းထန်လာခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ဗြိတိန်မျိုးကွဲနဲ့တောင် အာဖရိကမျိုးကွဲဆိုပြီး ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲတွေကိုတွေကြောင့် သတိထားပြင်ဆင်နေရတာမှာ ဇန်နဝါရီ ၉ ရက်မှာတော့ ဂျပန်ကို ဘရာဇီးကနေဝင်လာတဲ့သူ ၄ ဦးမှာ နောက်ထပ်မျိုးကွဲတစ်ခုကို ထပ်တွေ့ ခဲ့ရတဲ့အတွက် ပညာရှင်တွေအတွက် ထပ်အလုပ်ရှုပ်ခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ဂျပန်နိုင်ငံ တိုကျိုအနီး ခရိုင် ၃ ခု အပြင် နောက်ထပ် အိုဆာကာ၊ ဟိုဂို၊ ကျိုတို၊ အာအီချီ၊ ဂီဖူ၊ ဖူကူအိုကာနှင့် တိုချီဂီဆိုတဲ့ ခရိုင်တွေကို အရေးပေါ်ကြေညာထားရပါတယ်။ဗြိတိန်မျိုးကွဲကြောင့် ကူးစက်မှုကို အတိုင်းအတာတစ်ခုထိ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့တဲ့ ဗြိတိန်မှာ ဒီဇင်ဘာ ပထမအပတ်ကစပြီး ကူးစက်မှုနူန်းက မြင့်တက်လာခဲ့လို့ ဇန်နဝါရီ ၁၀ ရက်အထိ ဗီဇပြောင်းဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူ ခြောက်သောင်းနီးပါးနဲ့ သေဆုံးသူ တစ်ထောင်ကျော်အထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ ကိုရိုနာကာကွယ်ဆေးဖြစ်တဲ့ Pfizer ကို ပထမဆုံးထိုးနှံခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံးနိုင်ငံအတွက် ခံပြင်းစရာ ဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ ကျီစယ်မှုပါဘဲ။ဒီလိုအခြေအနေတွေ‌ကြောင့် ဗြိတိန်ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးက ယခုဆောင်းဦးရာသီအရောက်မှာ အရွယ်ရောက်ပြီးသား နိုင်ငံသားအားလုံးကို ကာကွယ်ဆေးကိုထိုးနှံပေးဖို့ အားထုတ်နေရပါတယ်။

ဗီဇပြောင်းဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုရဲ့ ဗဟိုချက်ချာဖြစ်နေတဲ့ ဗြိတိန်အဖို့ Pfizer ကာကွယ်ဆေး (သို့မဟုတ်) AstraZeneca ကာကွယ်ဆေးကို တစ်ပတ်နှစ်သန်းနူန်းထိုးနိုင်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးထိုးတဲ့စင်တာတွေဖွင့်ဖို့အထိ ကူးစက်မှုကိုရပ်တန့်နိုင်အောင် ပြင်းပြင်းထန်ထန်လုပ်နေရပါတယ်။ဒါ့အပြင် အများစုအနေနဲ့ ဒီလိုကူးစက်မှုပုံစံနဲ့ ဘယ်လောက်အချိန်ထိနေရမလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို နိုင်ငံအစိုးရတွေအနေနဲ့ ဖြေစရာမရှိဘူးဖြစ်နေပါတယ်။   

ကာကွယ်ဆေးရဲ့ သဘောသဘာ၀က Pfizer ဆေးဆိုရင် ပထမအကြိမ် ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီးနောက် သီတင်းပတ်သုံးပတ်အကြာမှာ ဒုတိယအကြိမ် ကာကွယ်ဆေးထိုးရမှာဖြစ်ပေမယ့် အစိုးရဘက်က ၃ လအကြာမှထိုးရမယ်ဆိုပြီး သတ်မှတ်ခဲ့လို့ ကာကွယ်ဆေးအစွမ်းမပြခဲ့တာလားဆိုတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ဆေးကုမ္ပဏီဘက်ကတော့ ကာကွယ်ဆေးအာနိသင်က ရက်ပေါင်းများစွာ မခံနိုင်ဘူးလို့တော့ သတိပေးတာတွေရှိပါတယ်။ဒီသဘောအတိုင်းကိုဘဲ တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒယနဲ့ အနောက်တိုင်းထုတ် ကာကွယ်ဆေးတွေက နှစ်ကျော့စီထိုးရမှာဖြစ်လို့ ကာကွယ်ဆေးကို ယခုနှစ်ပိုင်းအတွင်း ကမ္ဘာ့ပြည်သူအများစုကို လွှမ်းခြုံထိုးနှံပေးဖို့ရာ အခက်တွေ့နေတာကို စကြုံနေရတဲ့အခြေအနေပါ။သတင်းကောင်းတစ်ခုကတော့ လက်ရှိကာကွယ်ဆေးတွေက ဗီဇပြောင်းကိုဗစ်မျိုးကွဲအပေါ်မှာပါ အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိနေတာပါဘဲ။ဒီအတွက် ဆေးအပတ်လည်ဖို့ စောင့်ဆိုင်းရချိန်မှာ ကူးစက်မှုမြင့်တက်နေတာကိုခံနေရတဲ့ သဘောပါဘဲ။ဒါပေမယ့် ယခုဗီဇပြောင်းဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲက သေဆုံးနူန်းမြင့်မားတာကို မပြနိုင်ပေမယ့် ကူးစက်နူန်းကတော့ ယခင်ကထက် ရာခိုင်နူန်း ၇၀ အထိ များနေလို့ နိုင်ငံတကာမှာ ကူးစက်မှုနူန်းကို ကာကွယ်ဆေးမရခင်၊ ကာကွယ်ဆေး ဆေးပတ်မလည်ခင် ထိန်းချုပ်ဖို့က ပြဿနာဖြစ်နေပါတယ်။

ဒီလိုပြဿနာကို ဗြိတိန်တစ်နိုင်ငံထဲ ကြုံနေရတာမဟုတ်ပါဘူး။ဗြိတိန်နဲ့ကပ်နေတဲ့ ပြင်သစ်မှာဆိုရင်လည်း ဗြိတိန်ဗီဇပြောင်းဗိုင်းရပ်စ်ကိုတွေ့လို့ မာဆေးလ်အပါအဝင် ဒေသ ၁၅ ခုမှာ ညမထွက်ရအမိန့်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ရသလို ဂျာမနီဆိုရင် ဇန်နဝါရီ ၁၀ ရက်အထိ ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့်သေဆုံးသူ ၄၀၀၀၀ ကျော်လာလို့ ဆေးရုံတွေမှာ လူနာများပြားလာနိုင်တဲ့အခြေအနေကို ကြုံလာရနိုင်တဲ့အတွက် ကန့်သတ်ချက်တွေထပ်တိုးပြီး social distancing ကိုလည်း တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ကိုင်တွယ်နေပါတယ်။

ဒါဟာ တစ်နေရာ တစ်ဒေသထဲ မဟုတ်ပါဘူး။တောင်အမေရိကဖြစ်တဲ့ ကိုလံဘီယာမှာဆိုရင်လည်း ကူးစက်မှုမြင့်တက်လာလို့ အဓိကမြို့ကြီးတွေကို လော့ခ်ဒေါင်းချခဲ့ရတဲ့အထိပါဘဲ။အာရှမှာဆိုရင်သလို မကြာသေးခင်ကပဲ အာဆီယံနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်တဲ့ မလေးရှားမှာ ကိုဗစ် ၁၉ ကူးစက်မှုကို မထိန်းချုပ်နိုင်တော့တဲ့အတွက် နိုင်ငံမှာ အရေးပေါ်အခြေအနေကို ကြေညာခဲ့ပါတယ်။

ဒီလို တစ်ကျော့ပြန် လော့ခ်ဒေါင်းချတာတွေက ကမ္ဘာအနှံ့မှာပါဘဲ။ထူးဆန်းတာက ဒီလိုလော့ခ်ဒေါင်းချတာတွေက ကာကွယ်ဆေးကို အလျင်အမြန်တက်သုတ်ရိုက်ထိုးနေတဲ့၊ ထိုးနေဆဲနိုင်ငံတွေ ပါဝင်နေတဲ့အတွက် အသိရခက်နေတဲ့ကိစ္စပါဘဲ။အထူးသဖြင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီလို့ ကမ္ဘာကယူဆထားတဲ့ တရုတ်လို စဖြစ်ခဲ့တဲ့နိုင်ငံမှာတောင် တစ်ကျော့ပြန် ပြန်ဖြစ်လာလို့ ဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ကူးစက်မှုနဲ့ သဘောသဘာ၀က သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ လက်လှမ်းမမီသလိုတောင် ဖြစ်နေပါတယ်။

တရုတ်မှာဆိုရင် ဇန်နဝါရီ ၈ ရက်က ဟူဘေးပြည်နယ်မှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူတွေကိုတွေ့ရှိလို့ ဒေသခံတွေကို စစ်ဆေးနေရသလို ကူးစက်မှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် လူပေါင်း ၅ သန်းနီးပါးရှိတဲ့ လန်ဖန်းမြို့ကို လော့ခ်ဒေါင်းချခဲ့ရပါတယ်။ဒါ့အပြင် အနီးနားက ဂူအန်နှင့် ရှန်ဟီဒေသတွေမှာ ဒေသခံတွေကို နေထိုင်မှုကန့်သတ်ခဲ့ပါတယ်။ထုတ်ပြန်မှုတွေအရ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ကာကွယ်ဆေးကို အစိုးရက အခမဲ့ထိုးပေးနေရာမှာ ၉ သန်းကျော်အထိရှိပြီဆိုသလို ဆက်ထိုးနေတဲ့အတွက် လူဦးရေ တစ်ဘီလျံကျော်အတွက် အချိန်အတော်လေးယူရမယ့် အနေအထားရှိနေပါတယ်။

သီရိလင်္ကာဆိုရင် မကြာခင် စတင်ဝေငှတော့မယ့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ ကိုဗက်အစီအစဉ်ကို မစောင့်နိုင်လို့ တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့နဲ့ ဆေးရဖို့ ယခုတစ်ပတ်ထဲမှာ ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။ဖိလစ်ပိုင်ဆိုရင်လည်း  ယခုရက်ထဲမှာ အမေရိကန်ဆေးဝါးကုမ္ပဏီ Novavax ကနေ  ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးအလုံးရေ သန်း ၃၀ ဝယ်ယူခဲ့ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ဘရာဇီးဆိုရင် သူ့နိုင်ငံထဲမှာဘဲ ရုရှားထုတ် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကာကွယ်ဆေး Sputnik V ကို ထုတ်တော့မယ်ဆိုပြီး ကြေညာချက်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။အင်ဒိုဆိုရင် ဒီအပတ်ထဲမှာ စတင်ထိုးနှံနေပေမယ့် တချို့ နိုင်ငံတွေမှာ ကာကွယ်ဆေးက လက်လှမ်းမမီသေးတဲ့ အခြေအနေပါ။ကာကွယ်ဆေးရောက်လို့ ထိုးနေရာမှာ ဆေးမတည့်မှုတွေ၊ ဆေးထိုးပြီး ရက်မကြာခင်မှာ သေဆုံးတာတွေရှိခဲ့သလို တချို့ဆေးတွေက ထင်သလောက် မထိရောက်ခဲ့တာတွေလည်းရှိလို့ နိုင်ငံတိုင်းက ကူးစက်မှုကိုထိန်းချုပ်ဖို့အတွက်ဆိုပြီး ကန့်သတ်တင်းကျပ်မှုတွေ၊ လော့ခ်ဒေါင်းချမှုတွေ လုပ်နေရပါပြီ။

လက်ရှိမှာ ပြဿနာတက်နေတာက ကာကွယ်ဆေး လုံလောက်အောင်မထုတ်လုပ်နိုင်သေးတဲ့ ပြဿနာပါ။ကာကွယ်ဆေးရဖို့ နိုင်ငံတိုင်းက ကာကွယ်ဆေးအောင်မြင်တဲ့ ဆေးကုမ္ပဏီက ဘယ်ကုမ္ပဏီလဲဆိုတာကို စောင့်ဆိုင်းနေကြတာဖြစ်ပြီး ဆေးအောင်မြင်တယ်ဆိုတာနဲ့  ဆေးကိုရဖို့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ဒါပေမယ့် ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေက ဆေးအောင်မြင်နိုင်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို ဆေးစတင်စမ်းသပ်ကတည်းက ထောက်ပံ့မှုအမျိုးမျိုးပေးခဲ့သလို ဆေးထုတ်ရာမှာ လိုအပ်တဲ့ ကုန်ကြမ်းပြတ်လပ်နိုင်တာကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ဖို့လည်း လုပ်ခဲ့ကြတဲ့အတွက် အစောပိုင်းထွက်လာသမျှ ဆေးတိုင်းသာမက လိုအပ်တဲ့ပမာဏအထိ နိုင်ငံကြီးတွေ ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေ ဦးစားပေးရခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ကူးစက်မှုကမြင့်တက်နေသလို နိုင်ငံတိုင်းအနေနဲ့ ကာကွယ်ဆေးအချိန်မီရဖို့ မသေချာတဲ့အတွက် ရနိုင်တဲ့ ဆေးကုမ္ပဏီတိုင်းနဲ့ ဆွေးနွေးနေရသလို ကန့်သတ်တင်းကျပ်မှုတွေကို ပြန်လုပ်နေရတဲ့အခြေအနေ ရောက်နေပါတယ်။

ပထမလှိုင်းကို ထိန်းနိုင်ခဲ့ပေမယ့် ဒုတိယလှိုင်းမှာ အထိနာခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာအတွက် တတိယလှိုင်းသာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ဖြစ်လာမယ်ဆိုရင် ထိန်းနိုင်မှာမဟုတ်လို့ ကမ္ဘာကို လော့ခ်ဒေါင်းချရတဲ့အထိ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ဒါဆိုရင် အသေအပျောက်နည်းမလားဆိုတာ ကိန်းဂဏန်းတွေကို ရင်တမမကြည့်ရင်း စောင့်ကြည့်ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဇာစ်မြစ်ရှာပုံတော် နောက်ကွယ်

ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုအတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်ဖို့ ကုသဖို့ဆိုရင် ဘယ်နေရာမှာ ဒီရောဂါက စပျိုးလာခဲ့သလဲဆိုတာ အစရှာဖို့လိုသလို ဘယ်လိုဗိုင်းရပ်စ်တွေပေါင်းစပ်ပြီး လူတွေကို ဒုက္ခအကြီးအကျယ်ပေးတဲ့ဗိုင်းရပ်စ် ဖြစ်လာသလဲဆိုတာ အဖြေရှာထုတ်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ဒါမှလည်း ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲတွေ ဗီဇပြောင်းနေတာတွေကိုလိုက်ရတာ ပညာရှင်တွေအတွက် လွယ်ကူနိုင်မယ့်အခြေအနေပါ။တစ်ဖက်ကလည်း ဒီဗိုင်းရပ်စ်က လူလုပ်ဗိုင်းရပ်စ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုက စွပ်စွဲနေတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံက အနောက်အုပ်စုကို ဇီ၀စစ်ပွဲဆင်နွှဲတာဆိုတဲ့ အယူအဆကို ချေဖျက်နိုင်မယ့် အခွင့်အရေးလည်းဖြစ်လို့ ကမ္ဘာက ဗိုင်းရပ်စ် စတင်ဖြစ်ခဲ့တဲ့နေရာလို့ ယူဆထားတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံ ၀ူဟန်မြို့က တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်စျေးကို သွားရောက်စစ်ဆေးခွင့်ပေးခဲ့တာပါ။

အစောပိုင်းကတော့ ဒီခရီးစဉ်က နိုင်ငံရေးနဲ့ဆက်နွယ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ဝင်ရောက်ခွင့် ရ၊ မရ မသေချာခဲ့ပါဘူး။ဒါကြောင့်လည်း ဗိုင်းရပ်စ်၏ မူလအစ စုံစမ်းစစ်ဆေးခွင့်ရဖို့ နှောင့်နှေးကြန့် ကြာတဲ့အတွက်  ဘေကျင်းကို စွပ်စွဲပြောဆိုမှုများရှိခဲ့ပါတယ်။ဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားပြီး တစ်နှစ်ကျော်အကြာမှာတော့ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ၏ မူလအစကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်အတွက် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) မှ သိပ္ပံပညာရှင် ၁၀ ဦးကို တရုတ်ဘက်က လာရောက်ခွင့်ပြုခဲ့ပါတယ်။ဒီဇင်ဘာလအတွင်း လာရောက်ခွင့်ကို မပေးခဲ့တဲ့အတွက် WHO အကြီးအကဲရဲ့ ရှားရှားပါးပါး ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုကို ခံခဲ့ရပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဒါဟာ အတည်ပြုမှုနောက်ကျလို့ နားလည်မှုလွဲခြင်းလို့ဘဲ တရုတ်အာဏာပိုင်တွေဘက်က ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ စတင်ဖြစ်ပွားမှု ဇာစ်မြစ်ကိုလိုက်ရာမှာ တရုတ်သိပ္ပံပညာရှင်များလည်း ပူးပေါင်းပါဝင်မှာဖြစ်ပေမယ့် ဇန်နဝါရီ ၁၄ ရက်မှာ ရောက်လာမယ့် WHO က ပညာရှင်တွေက ၁၄ ရက်ကြာ ကွာရန်တင်း သီးခြားခွဲနေထိုင်ရမှာဖြစ်လို့ ဗိုင်းရပ်စ်ဇာစ်မြစ်စုံစမ်းမှုကို ယခုလထဲမှာ နောက်ဆုံးရက်သတ္တပတ်အထိ စနိုင်မယ်မထင်သေးပါဘူး။ဒါပေမယ့် ထွက်လာမယ့်အဖြေက ကမ္ဘာကစောင့်ကြည့်နေတဲ့အဖြေဖြစ်သလို တရုတ်နိုင်ငံအတွက်လည်း အရေးကြီးပြီး ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးကပ်ဘေးအတွက် နောင်မှာဖြစ်လာနိုင်စရာတွေကို ဒီကထွက်လာတဲ့ စုံစမ်းမှုတွေက သေချာပေါက်အထောက်အကူပြုမှာ သေချာနေပါတယ်။

လက်ရှိမှာ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကူးစက်မှု တစ်ကျော့ပြန် ပြန်ဖြစ်လာလို့ လော့ခ်ဒေါင်းချတာတွေ လုပ်နေရတာ သုံးလေးမြို့လောက်ရှိနေပါပြီ။ဇန်နဝါရီ ၁၃ ရက်နေ့ကဆိုရင် လူဦးရေ ၃၇ သန်းရှိသည့် ဟေလုံကျန်းပြည်နယ်ကို ရောဂါကူးစက်ဖြစ်ပွားမှုထိန်းချုပ်ဖို့ အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာခဲ့ရပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် မူလအစဖြစ်တဲ့နေရာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဝိဝါဒကွဲပြားမှုတွေရှိခဲ့ပါတယ်။တရုတ်ဘက်က ဒီဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး တခြားကမ္ဘာ့နေရာကနေပါလာပြီး ဒီရောက်မှ ကူးစက်မှု စပေါက်ကွဲတာလို့ ယူဆထားသလို အနောက်နိုင်ငံတွေကလည်း ဒီဗိုင်းရပ်စ်က တရုတ်ကနေ စတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကလည်း မပြေးသော်ကန်ရာရှိဆိုသလိုဖြစ်နေပါတယ်။အစောပိုင်းသတင်းတွေမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို ၂၀၁၉ နှစ်လယ်လောက်ကတည်းက အီတလီမှာတွေ့ရတယ်၊ အမေရိကန်မှာတွေ့ရတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်လာတာရှိပေမယ့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဘက်က ဘာမှမှတ်ချက်ပြုခဲ့တာကို မတွေ့ခဲ့ရပါဘူး။

ဒါကြောင့် လူပေါင်းနှစ်သန်းလောက်ကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီးခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အစကို ဇာစ်မြစ်ကို ရှာနိုင်ခဲ့ရင် ဆေးပညာရှင်တွေအတွက် ဗိုင်းရပ်စ်ကို ဟန့်တားကာကွယ်ဖို့ အထောက်အကူရမှာဖြစ်သလို ဘယ်လိုက ပေါက်ဖွားလာခဲ့သလဲဆိုတာသိရင် နောင်ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေ မပေါက်ဖွားအောင် ကာကွယ်နိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီအတွက် ဘယ်မှာစတင်ဖြစ်သလဲဆိုတာထက် ဘယ်လိုအကြောင်းကြောင့် ဒီဘက်ခေတ်သမိုင်းမှာ အဆိုးရွားဆုံး သေမင်းတမန်ဗိုင်းရပ်စ် ပေါက်ဖွားလာသလဲဆိုတာ ဒီစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကနေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်စရာရှိလို့ ဆေးပညာရှင်တွေက အဖြေတစ်ခုထုတ်နိုင်မလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ထရမ့် ထပ်မွှေးထားနိုင်တဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်း 'မီး'

ပြီးခဲ့တဲ့ရက်သတ္တပတ်အတွင်း ထရမ့်ထောက်ခံတဲ့သူတွေက အမေရိကန်လွှတ်တော် ကတ်ပီတိုလ်ကို ဝင်စီးနင်းခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်မျိုးက အမေရိကန်သမိုင်းမှာရော၊ ကမ္ဘာအတွက်ပါ အတော်လေးရှော့ခ်ရစရာ ထိတ်လန့်စရာ အခင်းအကျင်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ဒီနောက်မှာ ထရမ့် ကို မျက်စိမှိတ်ယုံကြည်ခဲ့သူများအဖို့ ထရမ့်လုပ်ရပ်တွေကို ပြန်လည်စော‌ကြောစရာဖြစ်ခဲ့သလို လက်ကျန်သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း ဘာတွေထပ်လုပ်သွားဦးမလဲဆိုတာ စိုးရိမ်စရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ဒီအတွက် တားဆီးဖို့လိုတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆက အမေရိကန်အစိုးရ အာဏာပိုင်တွေကြားထဲ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လက်ခံလာတဲ့အခါ ဒီအခွင့်အရေးကို ခွင်ကျကျအသုံးချနိုင်ခဲ့တဲ့သူက အောက်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ နန်စီပယ်လိုစီ ပါ။

ကျောင်းတော်က ရန်စဆိုသလို ထရမ့် သမ္မတသက်တမ်းတစ်လျှောက်လုံး ထရမ့်ရဲ့ စရိုက်ကျတဲ့ လူကြီးလူကောင်းမဆန်တဲ့ အပြုအမှုမှန်သမျှကို ထပ်တူတုံ့ပြန်ခဲ့တဲ့ ဒီမိုကရက်တစ်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ နန်စီပလိုစီ က ဒီအခွင့်အရေးကို မိမိရရအသုံးချပြီး ထရမ့်ထောက်ခံသူတွေ မင်းမဲ့စရိုက်ဆန်ဆန်ဝင် စီးနင်းခဲ့တဲ့အတွက် ထရမ့် ကို သမ္မတရာထူးကနေ ဖယ်ရှားရေးအတွက် အောက်လွှတ်တော်မှာ အဆိုတင်ခဲ့ပါတယ်။ပထမအကြိမ်မှာ အခြေခံဥပဒေပြင်ဆင် အမှတ် (၂၅) ကို အသုံးချပြီး ဒီမိုကရက်တစ်တွေက စွဲချက်တင်တာကို အောက်လွှတ်တော် ရီပတ်ဘလီကင်တွေက တားဆီးခဲ့ပါတယ်။ဇန်နဝါရီ ၁၄ ရက်မှာတော့ ရမ်းကားသော လူအုပ်ကြီးက လွှတ်တော်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့ရာမှာ ဆူပူအုံကြွမှုကို သွေးထိုးလှုံ့ဆော်ပေးမှုဖြင့် အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော်က သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်အား သမိုင်းဝင် ဒုတိယအကြိမ် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုအပြစ်တင်ရာမှာ ဒီမိုကရက်တစ်တွေနဲ့ ရီပတ်ဘလီကင်တွေ အောက်လွှတ်တော်မှာ နှစ်နာရီကြာ အချေအတင်ငြင်းခုံခဲ့ကြပြီး နောက်ဆုံးမဲခွဲရာမှာ အောက်လွှတ်တော်က ဒေါ်နယ်ထရမ့်အား စွပ်စွဲပြစ်တင်ဖို့  ၂၃၂၊ ၁၉၇ မဲဖြင့် အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။

ဒါဟာ အမေရိကန်သမိုင်းမှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ဆဲ သမ္မတကို ဆူပူအုံကြွအောင် သွေးထိုးလှုံ့ဆော်မှုနဲ့ သမိုင်းဝင်စွပ်စွဲပြစ်တင်မှုပါဘဲ။ဒီလိုလွှတ်တော်ထဲ စွပ်စွဲမှုလုပ်နေချိန်မှာ လွှတ်တော်အပြင်မှာ စစ်တပ်က လုံခြုံရေးယူပေးထားနေရပါတယ်။တစ်ကယ်လုံခြုံရေးပြဿနာက ရွေးကောက်ခံရတဲ့ ဘိုင်ဒင် အမေရိကန်သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုမယ့် ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်ပါ။ဒီရက်မှာ ထရမ့် ကို ထောက်ခံသူတွေ ဘာလုပ်နိုင်လဲဆိုတာ အာဏာပိုင်တွေအတွက် ခေါင်းခဲစရာအဖြစ်ပါ။ဒီလိုဖြစ်ရတာလဲ အမေရိကန်မှာ လက်နက်ကိုင်ဆောင်မှုက အတော်လေးကိုလွတ်လပ်နေတဲ့အတွက် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲမှာ လွှတ်တော်ကိုစီးနင်းသလို ထပ်စီးနင်းမှာကို စိုးရိမ်နေတာပါ။အထူးသဖြင့် သမ္မတကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲကို ထရမ့် မတက်ဘူးဆိုတာရယ်၊ FBI က အဲဒီနေ့ကို လုံခြုံရေးသတိပေးချက်ကို အထူးပေးထားတာရယ်ကြောင့် စိတ်ထင်သလိုလုပ်တတ်တဲ့ ထရမ့် အဲ့ဒီနေ့မှာ အာဏာသိမ်းတာတွေ ဝင်စီးနင်းတာတွေ မလုပ်နိုင်ဘူးလို့ ဘယ်သူမှအာမ မခံနိုင်တဲ့ အနေအထားပါ။

ထရမ့်လို လူတစ်ယောက် အမေရိကန်သမ္မတဖြစ်လာတာ သမိုင်းမှာထူးဆန်းသလို ယခုထိလဲ မထင်မှတ်တာတွေလုပ်နေခဲ့တဲ့အတွက် ဇန်နဝါရီ ၂၀ မတိုင်ခင် အမေရိကန်နိုင်ငံရေးသမိုင်းက ဘယ်လိုအပြောင်းအလဲဖြစ်လာနိုင်သေးလဲဆိုတာ စိတ်ဝင်စားစရာပါ။ဒီအတွက် စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ယခုရက်သတ္တပတ် နိုင်ငံတကာသတင်းသုံးသပ်ချက်ကို ဒီမှာဘဲရပ်လိုက်ချင်ပါတယ်။

မင်းထက်
ဇန်နဝါရီ - ၁၅

( Zawgyi )

ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္း သတင္းေတြထဲမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သတိေပးမႈေတြ၊ ျပင္းထန္လာတဲ့ကူးစက္မႈေၾကာင့္ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိတ္ဆို႔မႈေတြလုပ္ေနရတာေတြ၊ ကာကြယ္ေဆးအတြက္ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားအလုအယက္ အဝယ္ေတာ္ပုံထြက္ေနရတဲ့ သတင္းေတြက ထိပ္တန္းမွာရွိခဲ့ပါတယ္။ဒါေပမယ့္ ဒီသတင္းေတြေအာက္မွာ သတိထားမိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ သတင္းတစ္ခုကေတာ့ အီရန္နဲ႔ အယ္ကိုင္ဒါၾကား ဆက္စပ္မႈေတြ၊ အီရန္မွာ အယ္ကိုင္ဒါေခါင္းေဆာင္ေတြကို ခိုလႈံခြင့္ေပးခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြပါဘဲ။ဒီသတင္းသာမွန္ခဲ့ရင္ ဘာေတြဆက္ျဖစ္လာႏိုင္သလဲဆိုတာ မွန္းဆလို႔မရတဲ့အျပင္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ဇာစ္ျမစ္ကိုရွာေဖြဖို႔ WHO က ပညာရွင္အဖြဲ႕ တ႐ုတ္ကိုသြားေရာက္တဲ့ သတင္းကလည္း ေနာက္ဆက္တြဲေစာင့္ၾကည့္ရဦးမယ့္အေနအထား ရွိေနပါတယ္။

ဒီလိုစိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာသတင္းေတြၾကားထဲ ညႇပ္မိေနတဲ့ သတင္းအခ်ိဳ႕လည္းရွိခဲ့ပါတယ္။သိလည္းသိထားသင့္တဲ့ သတင္းေတြထဲမွာ ယခုတစ္ပတ္ထဲ စိတ္မေကာင္းစရာအျဖစ္ဆုံးသတင္းကေတာ့ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ သီရိဝိဇယေလေၾကာင္းလိုင္းမွ ဘိုးရင္း ၇၃၇ ေလယာဥ္တစ္စင္းပ်က္က်လို႔ ခရီးသည္ ၆၂ ဦးစလုံး ေသဆုံးခဲ့တဲ့သတင္း၊ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ အေနာက္ဂ်ာဗားျပည္နယ္မွာ မိုးသည္းထန္စြာ႐ြာသြန္းၿပီးေနာက္ ေျမၿပိဳက်လို႔ ၁၁ ဦးေသဆုံးၿပီး ၁၄ ဦးေပ်ာက္ဆုံးေနတဲ့သတင္း၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံ အေနာက္ပိုင္းျပည္နယ္ မဟာရက္ရွ္ထရာျပည္နယ္ရွိ ေဆး႐ုံတစ္႐ုံမွာ မီးဖြားေဆာင္အတြင္း မီးေလာင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေမြးကင္းစ ကေလးငယ္ ၁၀ ဦးေသဆုံးခဲ့တဲ့ သတင္းေတြလို စိတ္မေကာင္းစရာသတင္းေတြရွိခဲ့သလို ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ သတင္းေတြထဲမွာလည္း ဂ်ိဳးဘိုင္ဒင္ သမၼတအျဖစ္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပြဲကို လက္ရွိသမၼတ ထရမ့္ အစား ဒု-သမၼတ မိုက္ပန႔္စ္ တက္ေရာက္မယ့္သတင္း၊  ေျမာက္ကိုရီးယားအာဏာရွင္ ကင္ဂ်ဳံအမ္ အာဏာရအလုပ္သမားပါတီရဲ႕ အာဏာအရွိဆုံးေနရာျဖစ္တဲ့ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ေနရာမွာ ဆက္ေနရာယူခဲ့တဲ့သတင္းေတြလို သတင္းေတြလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ သတိထားရမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာသတင္းေတြထဲမွာ ဆိုရင္လည္း အိႏၵိယႏိုင္ငံက ေဒလီႏွင့္ မဟာရက္ရွ္ထရာအပါအဝင္ ျပည္နယ္ ၉ ခုမွာ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ သတင္းေတြရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုသတင္းေတြထဲကေန ကမာၻတစ္ဝန္း တတိယအေက်ာ့အထိ  ကူးစက္မႈျပင္းထန္လာဖြယ္ရွိေနတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ လတ္တေလာဆိုင္ရာ သတင္းေတြကို ပထမဆုံးစုစည္းေဖာ္ျပခ်င္ပါတယ္။

ကမာၻ႔ကို ေလာခ့္ေဒါင္းခ်ဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ တတိယလႈိင္း

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ စတင္ကူးစင္ခဲ့သည့္မွာ ယခုဆို အခ်ိန္အားျဖင့္ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္လာခဲ့ၿပီျဖစ္ရာမွာ အဖိတ္အစင္ အေသအေပ်ာက္ ႏွစ္သန္းနီးပါးကပ္လာခဲ့ၿပီး လက္ရွိမွာ ကူးစက္ခံရသူ သန္း ၉၀ ေက်ာ္ေနခဲ့ၿပီျဖစ္ပါတယ္။စတင္ျဖစ္ခဲ့စဥ္က ကူးစက္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရမည္လို႔ ထင္ထားခဲ့သမွ်ဟာ ေနာက္ပိုင္းကူးစက္မႈက အႏၲာတိကအပါအဝင္ ကမာၻ႔ေနရာေဒသအႏွံ႔အျပားသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး အေမရိကန္၊ ဥေရာပနဲ႔ အိႏၵိယမွာ ကူးစက္မႈက အလြန္ဆိုး႐ြားခဲ့ပါတယ္။ယခုထိကူးစက္မႈက ရပ္တန႔္လို႔မရေသးဘဲ တစ္လႈိင္းၿပီး တစ္လႈိင္း ျဖစ္ေနခဲ့တဲ့အတြက္ ကမာၻ႔လူေနမႈပုံစံကို အလ်င္အျမန္ ေနထိုင္မႈပုံစံသစ္မွာ အသားက်ဖို႔ႀကိဳးစားေနရသလို ဆင့္ကဲၿပိဳက်ေနတဲ့ ကမာၻ႔စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကလည္း ၿပိဳက်လို႔ေကာင္းေနဆဲပါ။ကမာၻတစ္ဝန္းမွာ ယခုထိ ကူးလူးသြားလာမႈေတြ ျပတ္ေတာက္ေနခဲ့တာလည္း တစ္ႏွစ္ျပည့္ခါနီးလာခဲ့ပါၿပီ။ဒီအခ်ိန္မွာ မ်ိဳးကြဲဗီဇေတြေၾကာင့္ ကူးစက္ႏူန္းက သုံးလအတြင္း ေသဆုံးသူက ႏွစ္ဆျဖစ္လာခဲ့သလို ကူးစက္ခံရသူကလည္း ႏွစ္ဆခြဲအထိ ျမင့္တက္လာခဲ့ပါတယ္။

ကိန္းဂဏန္းေတြ အခ်က္အလက္ေတြအရဆိုရင္ ေကာင္းတဲ့ဘက္ကမရွိဘဲ မေကာင္းတဲ့ဘက္ကဘဲ ရွိေနခဲ့တာကို ဒီတစ္ပတ္မွာလဲ ဆက္ၿပီးေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။မူလကတည္းက ကူးစက္မႈလ်င္ျမန္တဲ့ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမွာ ဆက္ၿပီးကူးစက္မႈအားေကာင္းတဲ့  ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးကြဲေတြ ဆက္ထြက္လာခဲ့တဲ့အတြက္ ပညာရွင္ေတြ သတိေပးခဲ့တဲ့အတိုင္း ကူးစက္မႈက ပိုၿပီးျပင္းထန္လာခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ၿဗိတိန္မ်ိဳးကြဲနဲ႔ေတာင္ အာဖရိကမ်ိဳးကြဲဆိုၿပီး ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးကြဲေတြကိုေတြေၾကာင့္ သတိထားျပင္ဆင္ေနရတာမွာ ဇန္နဝါရီ ၉ ရက္မွာေတာ့ ဂ်ပန္ကို ဘရာဇီးကေနဝင္လာတဲ့သူ ၄ ဦးမွာ ေနာက္ထပ္မ်ိဳးကြဲတစ္ခုကို ထပ္ေတြ႕ ခဲ့ရတဲ့အတြက္ ပညာရွင္ေတြအတြက္ ထပ္အလုပ္ရႈပ္ခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ တိုက်ိဳအနီး ခ႐ိုင္ ၃ ခု အျပင္ ေနာက္ထပ္ အိုဆာကာ၊ ဟိုဂို၊ က်ိဳတို၊ အာအီခ်ီ၊ ဂီဖူ၊ ဖူကူအိုကာႏွင့္ တိုခ်ီဂီဆိုတဲ့ ခ႐ိုင္ေတြကို အေရးေပၚေၾကညာထားရပါတယ္။ၿဗိတိန္မ်ိဳးကြဲေၾကာင့္ ကူးစက္မႈကို အတိုင္းအတာတစ္ခုထိ ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ခဲ့တဲ့ ၿဗိတိန္မွာ ဒီဇင္ဘာ ပထမအပတ္ကစၿပီး ကူးစက္မႈႏူန္းက ျမင့္တက္လာခဲ့လို႔ ဇန္နဝါရီ ၁၀ ရက္အထိ ဗီဇေျပာင္းဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူ ေျခာက္ေသာင္းနီးပါးနဲ႔ ေသဆုံးသူ တစ္ေထာင္ေက်ာ္အထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ကို႐ိုနာကာကြယ္ေဆးျဖစ္တဲ့ Pfizer ကို ပထမဆုံးထိုးႏွံခဲ့တဲ့ ကမာၻ႔ပထမဆုံးႏိုင္ငံအတြက္ ခံျပင္းစရာ ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ က်ီစယ္မႈပါဘဲ။ဒီလိုအေျခအေနေတြ‌ေၾကာင့္ ၿဗိတိန္က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးက ယခုေဆာင္းဦးရာသီအေရာက္မွာ အ႐ြယ္ေရာက္ၿပီးသား ႏိုင္ငံသားအားလုံးကို ကာကြယ္ေဆးကိုထိုးႏွံေပးဖို႔ အားထုတ္ေနရပါတယ္။

ဗီဇေျပာင္းဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈရဲ႕ ဗဟိုခ်က္ခ်ာျဖစ္ေနတဲ့ ၿဗိတိန္အဖို႔ Pfizer ကာကြယ္ေဆး (သို႔မဟုတ္) AstraZeneca ကာကြယ္ေဆးကို တစ္ပတ္ႏွစ္သန္းႏူန္းထိုးႏိုင္ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးထိုးတဲ့စင္တာေတြဖြင့္ဖို႔အထိ ကူးစက္မႈကိုရပ္တန႔္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္လုပ္ေနရပါတယ္။ဒါ့အျပင္ အမ်ားစုအေနနဲ႔ ဒီလိုကူးစက္မႈပုံစံနဲ႔ ဘယ္ေလာက္အခ်ိန္ထိေနရမလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကို ႏိုင္ငံအစိုးရေတြအေနနဲ႔ ေျဖစရာမရွိဘူးျဖစ္ေနပါတယ္။   

ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀က Pfizer ေဆးဆိုရင္ ပထမအႀကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးၿပီးေနာက္ သီတင္းပတ္သုံးပတ္အၾကာမွာ ဒုတိယအႀကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးရမွာျဖစ္ေပမယ့္ အစိုးရဘက္က ၃ လအၾကာမွထိုးရမယ္ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ခဲ့လို႔ ကာကြယ္ေဆးအစြမ္းမျပခဲ့တာလားဆိုတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ေဆးကုမၸဏီဘက္ကေတာ့ ကာကြယ္ေဆးအာနိသင္က ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ မခံႏိုင္ဘူးလို႔ေတာ့ သတိေပးတာေတြရွိပါတယ္။ဒီသေဘာအတိုင္းကိုဘဲ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွား၊ အိႏၵယနဲ႔ အေနာက္တိုင္းထုတ္ ကာကြယ္ေဆးေတြက ႏွစ္ေက်ာ့စီထိုးရမွာျဖစ္လို႔ ကာကြယ္ေဆးကို ယခုႏွစ္ပိုင္းအတြင္း ကမာၻ႔ျပည္သူအမ်ားစုကို လႊမ္းၿခဳံထိုးႏွံေပးဖို႔ရာ အခက္ေတြ႕ေနတာကို စႀကဳံေနရတဲ့အေျခအေနပါ။သတင္းေကာင္းတစ္ခုကေတာ့ လက္ရွိကာကြယ္ေဆးေတြက ဗီဇေျပာင္းကိုဗစ္မ်ိဳးကြဲအေပၚမွာပါ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိေနတာပါဘဲ။ဒီအတြက္ ေဆးအပတ္လည္ဖို႔ ေစာင့္ဆိုင္းရခ်ိန္မွာ ကူးစက္မႈျမင့္တက္ေနတာကိုခံေနရတဲ့ သေဘာပါဘဲ။ဒါေပမယ့္ ယခုဗီဇေျပာင္းဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးကြဲက ေသဆုံးႏူန္းျမင့္မားတာကို မျပႏိုင္ေပမယ့္ ကူးစက္ႏူန္းကေတာ့ ယခင္ကထက္ ရာခိုင္ႏူန္း ၇၀ အထိ မ်ားေနလို႔ ႏိုင္ငံတကာမွာ ကူးစက္မႈႏူန္းကို ကာကြယ္ေဆးမရခင္၊ ကာကြယ္ေဆး ေဆးပတ္မလည္ခင္ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔က ျပႆနာျဖစ္ေနပါတယ္။

ဒီလိုျပႆနာကို ၿဗိတိန္တစ္ႏိုင္ငံထဲ ႀကဳံေနရတာမဟုတ္ပါဘူး။ၿဗိတိန္နဲ႔ကပ္ေနတဲ့ ျပင္သစ္မွာဆိုရင္လည္း ၿဗိတိန္ဗီဇေျပာင္းဗိုင္းရပ္စ္ကိုေတြ႕လို႔ မာေဆးလ္အပါအဝင္ ေဒသ ၁၅ ခုမွာ ညမထြက္ရအမိန႔္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ရသလို ဂ်ာမနီဆိုရင္ ဇန္နဝါရီ ၁၀ ရက္အထိ ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ေသဆုံးသူ ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္လာလို႔ ေဆး႐ုံေတြမွာ လူနာမ်ားျပားလာႏိုင္တဲ့အေျခအေနကို ႀကဳံလာရႏိုင္တဲ့အတြက္ ကန႔္သတ္ခ်က္ေတြထပ္တိုးၿပီး social distancing ကိုလည္း တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ကိုင္တြယ္ေနပါတယ္။

ဒါဟာ တစ္ေနရာ တစ္ေဒသထဲ မဟုတ္ပါဘူး။ေတာင္အေမရိကျဖစ္တဲ့ ကိုလံဘီယာမွာဆိုရင္လည္း ကူးစက္မႈျမင့္တက္လာလို႔ အဓိကၿမိဳ႕ႀကီးေတြကို ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်ခဲ့ရတဲ့အထိပါဘဲ။အာရွမွာဆိုရင္သလို မၾကာေသးခင္ကပဲ အာဆီယံႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္တဲ့ မေလးရွားမွာ ကိုဗစ္ ၁၉ ကူးစက္မႈကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံမွာ အေရးေပၚအေျခအေနကို ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

ဒီလို တစ္ေက်ာ့ျပန္ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တာေတြက ကမာၻအႏွံ႔မွာပါဘဲ။ထူးဆန္းတာက ဒီလိုေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တာေတြက ကာကြယ္ေဆးကို အလ်င္အျမန္တက္သုတ္႐ိုက္ထိုးေနတဲ့၊ ထိုးေနဆဲႏိုင္ငံေတြ ပါဝင္ေနတဲ့အတြက္ အသိရခက္ေနတဲ့ကိစၥပါဘဲ။အထူးသျဖင့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ၿပီလို႔ ကမာၻကယူဆထားတဲ့ တ႐ုတ္လို စျဖစ္ခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံမွာေတာင္ တစ္ေက်ာ့ျပန္ ျပန္ျဖစ္လာလို႔ ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ကူးစက္မႈနဲ႔ သေဘာသဘာ၀က သိပၸံပညာရွင္ေတြနဲ႔ လက္လွမ္းမမီသလိုေတာင္ ျဖစ္ေနပါတယ္။

တ႐ုတ္မွာဆိုရင္ ဇန္နဝါရီ ၈ ရက္က ဟူေဘးျပည္နယ္မွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရသူေတြကိုေတြ႕ရွိလို႔ ေဒသခံေတြကို စစ္ေဆးေနရသလို ကူးစက္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ လူေပါင္း ၅ သန္းနီးပါးရွိတဲ့ လန္ဖန္းၿမိဳ႕ကို ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်ခဲ့ရပါတယ္။ဒါ့အျပင္ အနီးနားက ဂူအန္ႏွင့္ ရွန္ဟီေဒသေတြမွာ ေဒသခံေတြကို ေနထိုင္မႈကန႔္သတ္ခဲ့ပါတယ္။ထုတ္ျပန္မႈေတြအရ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ကာကြယ္ေဆးကို အစိုးရက အခမဲ့ထိုးေပးေနရာမွာ ၉ သန္းေက်ာ္အထိရွိၿပီဆိုသလို ဆက္ထိုးေနတဲ့အတြက္ လူဦးေရ တစ္ဘီလ်ံေက်ာ္အတြက္ အခ်ိန္အေတာ္ေလးယူရမယ့္ အေနအထားရွိေနပါတယ္။

သီရိလကၤာဆိုရင္ မၾကာခင္ စတင္ေဝငွေတာ့မယ့္ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕၏ ကိုဗက္အစီအစဥ္ကို မေစာင့္ႏိုင္လို႔ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွား၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံတို႔နဲ႔ ေဆးရဖို႔ ယခုတစ္ပတ္ထဲမွာ ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ဖိလစ္ပိုင္ဆိုရင္လည္း  ယခုရက္ထဲမွာ အေမရိကန္ေဆးဝါးကုမၸဏီ Novavax ကေန  ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးအလုံးေရ သန္း ၃၀ ဝယ္ယူခဲ့ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ဘရာဇီးဆိုရင္ သူ႔ႏိုင္ငံထဲမွာဘဲ ႐ုရွားထုတ္ ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါကာကြယ္ေဆး Sputnik V ကို ထုတ္ေတာ့မယ္ဆိုၿပီး ေၾကညာခ်က္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။အင္ဒိုဆိုရင္ ဒီအပတ္ထဲမွာ စတင္ထိုးႏွံေနေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ ႏိုင္ငံေတြမွာ ကာကြယ္ေဆးက လက္လွမ္းမမီေသးတဲ့ အေျခအေနပါ။ကာကြယ္ေဆးေရာက္လို႔ ထိုးေနရာမွာ ေဆးမတည့္မႈေတြ၊ ေဆးထိုးၿပီး ရက္မၾကာခင္မွာ ေသဆုံးတာေတြရွိခဲ့သလို တခ်ိဳ႕ေဆးေတြက ထင္သေလာက္ မထိေရာက္ခဲ့တာေတြလည္းရွိလို႔ ႏိုင္ငံတိုင္းက ကူးစက္မႈကိုထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔အတြက္ဆိုၿပီး ကန႔္သတ္တင္းက်ပ္မႈေတြ၊ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်မႈေတြ လုပ္ေနရပါၿပီ။

လက္ရွိမွာ ျပႆနာတက္ေနတာက ကာကြယ္ေဆး လုံေလာက္ေအာင္မထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသးတဲ့ ျပႆနာပါ။ကာကြယ္ေဆးရဖို႔ ႏိုင္ငံတိုင္းက ကာကြယ္ေဆးေအာင္ျမင္တဲ့ ေဆးကုမၸဏီက ဘယ္ကုမၸဏီလဲဆိုတာကို ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကတာျဖစ္ၿပီး ေဆးေအာင္ျမင္တယ္ဆိုတာနဲ႔  ေဆးကိုရဖို႔ ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။ဒါေပမယ့္ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ေဆးေအာင္ျမင္ႏိုင္တဲ့ ကုမၸဏီေတြကို ေဆးစတင္စမ္းသပ္ကတည္းက ေထာက္ပံ့မႈအမ်ိဳးမ်ိဳးေပးခဲ့သလို ေဆးထုတ္ရာမွာ လိုအပ္တဲ့ ကုန္ၾကမ္းျပတ္လပ္ႏိုင္တာကို ေထာက္ပံ့ေပးႏိုင္ဖို႔လည္း လုပ္ခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ အေစာပိုင္းထြက္လာသမွ် ေဆးတိုင္းသာမက လိုအပ္တဲ့ပမာဏအထိ ႏိုင္ငံႀကီးေတြ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြ ဦးစားေပးရခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ကူးစက္မႈကျမင့္တက္ေနသလို ႏိုင္ငံတိုင္းအေနနဲ႔ ကာကြယ္ေဆးအခ်ိန္မီရဖို႔ မေသခ်ာတဲ့အတြက္ ရႏိုင္တဲ့ ေဆးကုမၸဏီတိုင္းနဲ႔ ေဆြးေႏြးေနရသလို ကန႔္သတ္တင္းက်ပ္မႈေတြကို ျပန္လုပ္ေနရတဲ့အေျခအေန ေရာက္ေနပါတယ္။

ပထမလႈိင္းကို ထိန္းႏိုင္ခဲ့ေပမယ့္ ဒုတိယလႈိင္းမွာ အထိနာခဲ့တဲ့ ကမာၻအတြက္ တတိယလႈိင္းသာ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ျဖစ္လာမယ္ဆိုရင္ ထိန္းႏိုင္မွာမဟုတ္လို႔ ကမာၻကို ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်ရတဲ့အထိ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ဒါဆိုရင္ အေသအေပ်ာက္နည္းမလားဆိုတာ ကိန္းဂဏန္းေတြကို ရင္တမမၾကည့္ရင္း ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ဇာစ္ျမစ္ရွာပုံေတာ္ ေနာက္ကြယ္

ဗိုင္းရပ္စ္တစ္ခုအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထုတ္ဖို႔ ကုသဖို႔ဆိုရင္ ဘယ္ေနရာမွာ ဒီေရာဂါက စပ်ိဳးလာခဲ့သလဲဆိုတာ အစရွာဖို႔လိုသလို ဘယ္လိုဗိုင္းရပ္စ္ေတြေပါင္းစပ္ၿပီး လူေတြကို ဒုကၡအႀကီးအက်ယ္ေပးတဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ ျဖစ္လာသလဲဆိုတာ အေျဖရွာထုတ္ႏိုင္ဖို႔လိုပါတယ္။ဒါမွလည္း ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးကြဲေတြ ဗီဇေျပာင္းေနတာေတြကိုလိုက္ရတာ ပညာရွင္ေတြအတြက္ လြယ္ကူႏိုင္မယ့္အေျခအေနပါ။တစ္ဖက္ကလည္း ဒီဗိုင္းရပ္စ္က လူလုပ္ဗိုင္းရပ္စ္ဆိုတဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္အုပ္စုက စြပ္စြဲေနတဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက အေနာက္အုပ္စုကို ဇီ၀စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲတာဆိုတဲ့ အယူအဆကို ေခ်ဖ်က္ႏိုင္မယ့္ အခြင့္အေရးလည္းျဖစ္လို႔ ကမာၻက ဗိုင္းရပ္စ္ စတင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ေနရာလို႔ ယူဆထားတဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ၀ူဟန္ၿမိဳ႕က ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ေစ်းကို သြားေရာက္စစ္ေဆးခြင့္ေပးခဲ့တာပါ။

အေစာပိုင္းကေတာ့ ဒီခရီးစဥ္က ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ဆက္ႏြယ္ၿပီး ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ဝင္ေရာက္ခြင့္ ရ၊ မရ မေသခ်ာခဲ့ပါဘူး။ဒါေၾကာင့္လည္း ဗိုင္းရပ္စ္၏ မူလအစ စုံစမ္းစစ္ေဆးခြင့္ရဖို႔ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန႔္ ၾကာတဲ့အတြက္  ေဘက်င္းကို စြပ္စြဲေျပာဆိုမႈမ်ားရွိခဲ့ပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္ပြားၿပီး တစ္ႏွစ္ေက်ာ္အၾကာမွာေတာ့ ကိုဗစ္-၁၉ ကပ္ေရာဂါ၏ မူလအစကို စုံစမ္းစစ္ေဆးရန္အတြက္ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) မွ သိပၸံပညာရွင္ ၁၀ ဦးကို တ႐ုတ္ဘက္က လာေရာက္ခြင့္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ဒီဇင္ဘာလအတြင္း လာေရာက္ခြင့္ကို မေပးခဲ့တဲ့အတြက္ WHO အႀကီးအကဲရဲ႕ ရွားရွားပါးပါး ျပစ္တင္ေဝဖန္မႈကို ခံခဲ့ရေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဒါဟာ အတည္ျပဳမႈေနာက္က်လို႔ နားလည္မႈလြဲျခင္းလို႔ဘဲ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြဘက္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါ စတင္ျဖစ္ပြားမႈ ဇာစ္ျမစ္ကိုလိုက္ရာမွာ တ႐ုတ္သိပၸံပညာရွင္မ်ားလည္း ပူးေပါင္းပါဝင္မွာျဖစ္ေပမယ့္ ဇန္နဝါရီ ၁၄ ရက္မွာ ေရာက္လာမယ့္ WHO က ပညာရွင္ေတြက ၁၄ ရက္ၾကာ ကြာရန္တင္း သီးျခားခြဲေနထိုင္ရမွာျဖစ္လို႔ ဗိုင္းရပ္စ္ဇာစ္ျမစ္စုံစမ္းမႈကို ယခုလထဲမွာ ေနာက္ဆုံးရက္သတၱပတ္အထိ စႏိုင္မယ္မထင္ေသးပါဘူး။ဒါေပမယ့္ ထြက္လာမယ့္အေျဖက ကမာၻကေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့အေျဖျဖစ္သလို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြက္လည္း အေရးႀကီးၿပီး ကမာၻ႔က်န္းမာေရးကပ္ေဘးအတြက္ ေနာင္မွာျဖစ္လာႏိုင္စရာေတြကို ဒီကထြက္လာတဲ့ စုံစမ္းမႈေတြက ေသခ်ာေပါက္အေထာက္အကူျပဳမွာ ေသခ်ာေနပါတယ္။

လက္ရွိမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ကိုဗစ္ကူးစက္မႈ တစ္ေက်ာ့ျပန္ ျပန္ျဖစ္လာလို႔ ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တာေတြ လုပ္ေနရတာ သုံးေလးၿမိဳ႕ေလာက္ရွိေနပါၿပီ။ဇန္နဝါရီ ၁၃ ရက္ေန႔ကဆိုရင္ လူဦးေရ ၃၇ သန္းရွိသည့္ ေဟလုံက်န္းျပည္နယ္ကို ေရာဂါကူးစက္ျဖစ္ပြားမႈထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာခဲ့ရပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ မူလအစျဖစ္တဲ့ေနရာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဝိဝါဒကြဲျပားမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။တ႐ုတ္ဘက္က ဒီဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တျခားကမာၻ႔ေနရာကေနပါလာၿပီး ဒီေရာက္မွ ကူးစက္မႈ စေပါက္ကြဲတာလို႔ ယူဆထားသလို အေနာက္ႏိုင္ငံေတြကလည္း ဒီဗိုင္းရပ္စ္က တ႐ုတ္ကေန စတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆကလည္း မေျပးေသာ္ကန္ရာရွိဆိုသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။အေစာပိုင္းသတင္းေတြမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို ၂၀၁၉ ႏွစ္လယ္ေလာက္ကတည္းက အီတလီမွာေတြ႕ရတယ္၊ အေမရိကန္မွာေတြ႕ရတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြ ထြက္လာတာရွိေပမယ့္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သိပၸံပညာရွင္ေတြဘက္က ဘာမွမွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့တာကို မေတြ႕ခဲ့ရပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ လူေပါင္းႏွစ္သန္းေလာက္ကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီးခဲ့တဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ အစကို ဇာစ္ျမစ္ကို ရွာႏိုင္ခဲ့ရင္ ေဆးပညာရွင္ေတြအတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ဟန႔္တားကာကြယ္ဖို႔ အေထာက္အကူရမွာျဖစ္သလို ဘယ္လိုက ေပါက္ဖြားလာခဲ့သလဲဆိုတာသိရင္ ေနာင္ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ မေပါက္ဖြားေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအတြက္ ဘယ္မွာစတင္ျဖစ္သလဲဆိုတာထက္ ဘယ္လိုအေၾကာင္းေၾကာင့္ ဒီဘက္ေခတ္သမိုင္းမွာ အဆိုး႐ြားဆုံး ေသမင္းတမန္ဗိုင္းရပ္စ္ ေပါက္ဖြားလာသလဲဆိုတာ ဒီစုံစမ္းစစ္ေဆးမႈကေန ေပၚေပါက္လာႏိုင္စရာရွိလို႔ ေဆးပညာရွင္ေတြက အေျဖတစ္ခုထုတ္ႏိုင္မလားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ထရမ့္ ထပ္ေမႊးထားႏိုင္တဲ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း 'မီး'

ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္သတၱပတ္အတြင္း ထရမ့္ေထာက္ခံတဲ့သူေတြက အေမရိကန္လႊတ္ေတာ္ ကတ္ပီတိုလ္ကို ဝင္စီးနင္းခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္မ်ိဳးက အေမရိကန္သမိုင္းမွာေရာ၊ ကမာၻအတြက္ပါ အေတာ္ေလးေရွာ့ခ္ရစရာ ထိတ္လန႔္စရာ အခင္းအက်င္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ဒီေနာက္မွာ ထရမ့္ ကို မ်က္စိမွိတ္ယုံၾကည္ခဲ့သူမ်ားအဖို႔ ထရမ့္လုပ္ရပ္ေတြကို ျပန္လည္ေစာ‌ေၾကာစရာျဖစ္ခဲ့သလို လက္က်န္သမၼတသက္တမ္းအတြင္း ဘာေတြထပ္လုပ္သြားဦးမလဲဆိုတာ စိုးရိမ္စရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ဒီအတြက္ တားဆီးဖို႔လိုတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆက အေမရိကန္အစိုးရ အာဏာပိုင္ေတြၾကားထဲ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္လက္ခံလာတဲ့အခါ ဒီအခြင့္အေရးကို ခြင္က်က်အသုံးခ်ႏိုင္ခဲ့တဲ့သူက ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒ နန္စီပယ္လိုစီ ပါ။

ေက်ာင္းေတာ္က ရန္စဆိုသလို ထရမ့္ သမၼတသက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္လုံး ထရမ့္ရဲ႕ စ႐ိုက္က်တဲ့ လူႀကီးလူေကာင္းမဆန္တဲ့ အျပဳအမႈမွန္သမွ်ကို ထပ္တူတုံ႔ျပန္ခဲ့တဲ့ ဒီမိုကရက္တစ္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ နန္စီပလိုစီ က ဒီအခြင့္အေရးကို မိမိရရအသုံးခ်ၿပီး ထရမ့္ေထာက္ခံသူေတြ မင္းမဲ့စ႐ိုက္ဆန္ဆန္ဝင္ စီးနင္းခဲ့တဲ့အတြက္ ထရမ့္ ကို သမၼတရာထူးကေန ဖယ္ရွားေရးအတြက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ အဆိုတင္ခဲ့ပါတယ္။ပထမအႀကိမ္မွာ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ အမွတ္ (၂၅) ကို အသုံးခ်ၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ေတြက စြဲခ်က္တင္တာကို ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ရီပတ္ဘလီကင္ေတြက တားဆီးခဲ့ပါတယ္။ဇန္နဝါရီ ၁၄ ရက္မွာေတာ့ ရမ္းကားေသာ လူအုပ္ႀကီးက လႊတ္ေတာ္ကို ဝင္ေရာက္စီးနင္းခဲ့ရာမွာ ဆူပူအုံႂကြမႈကို ေသြးထိုးလႈံ႕ေဆာ္ေပးမႈျဖင့္ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္က သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္အား သမိုင္းဝင္ ဒုတိယအႀကိမ္ စြပ္စြဲျပစ္တင္ခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုအျပစ္တင္ရာမွာ ဒီမိုကရက္တစ္ေတြနဲ႔ ရီပတ္ဘလီကင္ေတြ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ ႏွစ္နာရီၾကာ အေခ်အတင္ျငင္းခုံခဲ့ၾကၿပီး ေနာက္ဆုံးမဲခြဲရာမွာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္က ေဒၚနယ္ထရမ့္အား စြပ္စြဲျပစ္တင္ဖို႔  ၂၃၂၊ ၁၉၇ မဲျဖင့္ အတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

ဒါဟာ အေမရိကန္သမိုင္းမွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ဆဲ သမၼတကို ဆူပူအုံႂကြေအာင္ ေသြးထိုးလႈံ႕ေဆာ္မႈနဲ႔ သမိုင္းဝင္စြပ္စြဲျပစ္တင္မႈပါဘဲ။ဒီလိုလႊတ္ေတာ္ထဲ စြပ္စြဲမႈလုပ္ေနခ်ိန္မွာ လႊတ္ေတာ္အျပင္မွာ စစ္တပ္က လုံၿခဳံေရးယူေပးထားေနရပါတယ္။တစ္ကယ္လုံၿခဳံေရးျပႆနာက ေ႐ြးေကာက္ခံရတဲ့ ဘိုင္ဒင္ အေမရိကန္သမၼတအျဖစ္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုမယ့္ ဇန္နဝါရီ ၂၀ ရက္ပါ။ဒီရက္မွာ ထရမ့္ ကို ေထာက္ခံသူေတြ ဘာလုပ္ႏိုင္လဲဆိုတာ အာဏာပိုင္ေတြအတြက္ ေခါင္းခဲစရာအျဖစ္ပါ။ဒီလိုျဖစ္ရတာလဲ အေမရိကန္မွာ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္မႈက အေတာ္ေလးကိုလြတ္လပ္ေနတဲ့အတြက္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပြဲမွာ လႊတ္ေတာ္ကိုစီးနင္းသလို ထပ္စီးနင္းမွာကို စိုးရိမ္ေနတာပါ။အထူးသျဖင့္ သမၼတက်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပြဲကို ထရမ့္ မတက္ဘူးဆိုတာရယ္၊ FBI က အဲဒီေန႔ကို လုံၿခဳံေရးသတိေပးခ်က္ကို အထူးေပးထားတာရယ္ေၾကာင့္ စိတ္ထင္သလိုလုပ္တတ္တဲ့ ထရမ့္ အဲ့ဒီေန႔မွာ အာဏာသိမ္းတာေတြ ဝင္စီးနင္းတာေတြ မလုပ္ႏိုင္ဘူးလို႔ ဘယ္သူမွအာမ မခံႏိုင္တဲ့ အေနအထားပါ။

ထရမ့္လို လူတစ္ေယာက္ အေမရိကန္သမၼတျဖစ္လာတာ သမိုင္းမွာထူးဆန္းသလို ယခုထိလဲ မထင္မွတ္တာေတြလုပ္ေနခဲ့တဲ့အတြက္ ဇန္နဝါရီ ၂၀ မတိုင္ခင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းက ဘယ္လိုအေျပာင္းအလဲျဖစ္လာႏိုင္ေသးလဲဆိုတာ စိတ္ဝင္စားစရာပါ။ဒီအတြက္ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္တယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း ယခုရက္သတၱပတ္ ႏိုင္ငံတကာသတင္းသုံးသပ္ခ်က္ကို ဒီမွာဘဲရပ္လိုက္ခ်င္ပါတယ္။

မင္းထက္
ဇန္နဝါရီ - ၁၅