【 နိုင်ငံတကာဆောင်းပါး 】ကာဆန်ဆိုလိုင်မန်နီကို သတ်ဖြတ်ခြင်းအတွက် အမေရိကန်ကို လက်စားချေမည်ဟု အီရန်ပြော

အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် ကာလကြာမြင့်စွာ ဖြစ်ပွားနေသော အရိပ်သဖွယ် စစ်ပွဲတွင် အမေရိကန်နှင့် အီရန်နိုင်ငံတို့သည် တိုက်ရိုက်ထိပ်တိုက်တွေ့မှုကို တတ်နိုင်သမျှရှောင်ရှားခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့အကြား တင်းမာပြီး ကြိုတင်ခန့်မှန်းရန်ခက်ခဲသော ပဋိပက္ခသည် လက်ဝေခံတပ်ဖွဲ့များမှ တဆင့် နှောင်ယှက်ဖျက်ဆီး ခြင်းများဖြင့် လျှို့ဝှက် စစ်ဆင်ရေးများသာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က ကြာသပတေးနေ့တွင် အီရန် နိုင်ငံ၏ အဆင့်မြင့် ကဒ်တပ်ဖွဲ့ တပ်မှူးဖြစ်သော ကာဆန် ဆိုလိုင်မန်နီကို  ဘဂ္ဂဒက်လေဆိပ်ပြင်ပတွင် မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ်ဖြင့် လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ရန် အမိန့်ပေးခြင်းသည်  ရန်သူူနှစ်ဦးတို့အတွက် မရောက်ဖူးသေးသော နယ်ပယ်သစ်သို့ ရောက်ရှိသွားစေသည်။

အစ္စလမ်မစ်တော်လှန်ရေးအစောင့်တပ် ဗိုလ်ချုပ် ဆိုလိုင်မန်နီသည် အီရန် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်ကြီး အယာတိုလာ အလီခါမေနီ သို့ တိုက်ရိုက်အစီရင်ခံသူဖြစ်ပြီး အီရတ်၊ ဆီးရီးယား၊ လက်ဘနွန်နှင့် ယီမင်တို့တွင် ရှီးယား ပြည်သူ့စစ် ပုန်ကန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေရန် တပ်ဖွဲ့များကို စည်းရုံး၊ ဖွဲ့စည်း တည်ဆောက်၊ ငွေကြေးထောက်ပံ့ ဖြန့်ကျက်ခဲ့ သူဖြစ်သည်။ဆိုလိုင်မန်နီသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်း စစ်ဇာတ်ခုံတွင် အရှင်သခင်သဖွယ် သူ့ကိုယ်သူ သတ်မှတ်ကာ ဒေသတွင်း စစ်မျက်နှာ အများအပြားမှ ဆယ်ဖီပုံများ တင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ယုံကြည်သူများအကြား လေးစားခံရသော ဆိုလိုင်မန်နီသည် အနောက်တိုင်းတွင် ကျော်ကြားသည့် အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်များဖြစ်သော အိုဆမာဘင်လာဒင်နှင့် အမေရိကန်တပ်များ၏ သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရသော အဘူးဘေကာ အယ် ဘာ့ဂဒါဒီတို့တက် နိုင်ငံတကာ စောင့်ကြည့် ခြင်းကို ခံရသူဖြစ်သည်။

လူသန်းပေါင်းများစွာက သူရဲကောင်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသူ သေဆုံးခြင်းသည် ဝါရှင်တန်နှင့် တီဟီရန်တို့အတွက် မသိနိုင်သည့် အကျိုးဆက်များဖြစ်စေမည့် ကြီးမားတုန်လှုပ်စရာ ဖြစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတခုလုံးကို ဝါးမြိုလိုက်မည့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားစေနိုင်သည်။ ခါမေနီက သုံးရက်ကြာ ဝမ်းနည်းဖွယ်နေ့အဖြစ် သောကြာနေ့တွင်ကြေညာခဲ့ပြီး လက်စားချေ မည်ဖြစ်ကြောင်း ကတိပြုပြောကြားသည်။ “သူကျဆုံးသွားတဲ့ပေမယ့် သူ့ရဲ့လုပ်ငန်းတာဝန် က ဆက်လက် တည်ရှိနေမှာ ဖြစ်တယ်” ဟု ခါမေနီက ပြောကြောင်း အီရန်အစိုးရ၏ တရားဝင် သတင်းဌာန တပိုင်းဖြစ်သည့် Fars  သတင်းဌာန ၏ အဆိုအရ သိရသည်။ “ဒါပေမယ့် ဗိုလ်ချုပ် ဆိုလိုင်မန်နီနဲ့ အခြားအာဇာနီတွေရဲ့ သွေးစွန်းသွားတဲ့ ရာဇဝတ်သားတွေဟာ ပြင်းထန်တဲ့ လက်စားခြေမှုကို စောင့်ဆိုင်း နေရမှာဖြစ်တယ်” ဟုလည်း သူပြောသည်။

နောက်ထပ် သွေးထွက်သံယိုမှုမျာကို တားဆီးရန် ဆိုလိုင်မန်နီက သတ်ခဲ့သည်ဟု ထရမ့်အစိုးရက ယခင်ကပြောခဲ့သည်။ ဆိုလိုင်မန်နီသည် ဒေသတွင်းတွင် နောက်ထပ်တိုက်ခိုက်ပြုလုပ်ရန် စီစဉ်နေ သည်ဟု ထောက်လှမ်းရေးသတင်းများအရ သိရကြောင်း အမေရိကန်အရာရှိများကပြောသည်။ “စစ်ပွဲတခုကို တားဆီးဖို့ ကျနော်တို့မနေ့က ညက အရေးယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်” သူ၏ မာအာလာဂို အပမ်းဖြေစခန်းတွင်အနားယူနေစဉ် ပြုလုပ်သည့် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ထရမ့်ပြောသည်။

”ကျနော်တို့က စစ်ပွဲတခုကို စတင်ဖို့အရေးယူတာမဟုတ်ဘူး” ဟုလည်း သူဆက်ပြောသည်။သမ္မတ ၏ ပြောဆိုချက်မှာ တင်းမာမှုလျှော့ချရန်ဖြစ်ပုံရသည်။ သို့သော် ရက်သတ္တပါတ်ပိုင်းအတွင်း အီရန်က အမေရိကန်နိုင်ငံကို ပြည်တွင်းပြည်ပတွင် လက်စားခြေလိမ့်မည်ဟု ကွန်ဂရက် ကိုယ်စားလှယ် များအာ အစိုးရ အရာရှိများက ပုဂ္ဂလိကနည်းဖြင့် သတိပေးထားကြောင်း ကွန်ဂရက် ဝန်ထမ်းတဦးကပြောသည်။ ထိုဝန်ထမ်း သည် သောကြာနေ့က နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် အမေရိကန်ထောက်လှမ်းရေး အေဂျင်စီများ၏ သောကြာနေ့က ရှင်းလင်းပွဲအကြောင်းကိုလည်း ပြောပြခဲ့သည်။ “နီးကပ်တဲ့အနာဂါတ်အတွင်း တင်းမာမှုလျှော့ကျမယ့် လက္ခဏာမရှိဘူး။ မေးစရာရှိတာက လက်စားချေမှု ဘယ်လို၊ ဘယ်မှာဖြစ်ပြီး ဘာကို ထိမယ် ဆိုတာပဲ” ဟု ထို ဝန်ထမ်းကပြောသည်။ အစိုးရအရာရှိများက လတ်တလောဝေဖန်ပြောဆိုရန် ဆက်သွယ်မှုကို လတ်တလောတုံ့ပြန်ခြင်း မရှိသေးပေ။

လွန်ခဲ့သော ခြောက်လအတွင်းတွင် အီရန်နိုင်ငံသည် အီရတ်ရှိ အမေရိကန်သံရုံးကို ဆန္ဒပြခြင်း ၊ ဟော်လ်မွတ် ရေလက်ကြားတွင် အမေရိကန် ထောက်လှမ်းရေး မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ်ကို ပစ်ချခြင်း၊ ပါရှန်းပင်လယ်ကွေ့အတွင် ရေနံတင်သင်္ဘောများကို နှောက်ယှက်ဖမ်းဆီးခြင်း၊ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား မှ ရေနံလုပ်ငန်းကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခြင်း၊ အမေရိကန် ကန်ထရိုက်တာတဦး သေဆုံးပြီး တပ်ဖွဲ့ဝင် လေးဦး ဒဏ်ရာရစေသည့် စစ်စခန်းတခုကို ဒုံးကျဉ်ဖြင့် တိုက်ခိုက်ခြင်းအပါအဝင် လုံခြုံရေးနှင့် ဆိုင်
သည့် ကြီးမားသော ဖြစ်ရပ်အများအပြားအတွက် အပြစ်တင်ခံခဲ့ရသည်။

ပဋိပက္ခသည် အဆင့်နိမ့်သော တကြိမ်တခါတိုက်ခိုက်မှုမှ အပြည့်အဝဆင်နွှဲသော စစ်အဖြစ်ပြောင်း လဲ သွားမည်ကို ဒေသတွင့် အနည်းကပ်လေ့လာသူများက စိုးရိမ်နေသည်။ ထရမ့်အစိုးရသည် အီရတ် မှ အမေရိကန်အားလုံးချက်ခြင်း ထွက်ခွာရန်သောကြာနေ့က ကြေညာခဲ့ပြီး လက်စားချေအကြမ်း ဖက် မှုဖြစ်မည်ဟု မျှော်လင့်သောကြောင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် တပ်အင်အားပိုမိုချထားခဲ့သည်။  အမှတ် ၈၂ လေကြောင်းချီတပ်မမှ တပ်ဖွဲ့ဝင် ၃၀၀၀ ကို ကူဝိတ်တွင် ဖြန်ချထားခဲ့သည်။ ထိုတပ်ဖွဲ့သည် အရေးပေါ်တ န်ပြန်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော နွေဦးက အီရန်နှင့်တင်းမာမှုဖြစ်ပြီးနောက်ချထားသော တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၅၀၀၀ နှင့် သွားရောက်ပူးပေါင်းမည်ဖြစ်သည်။

အီရန်နိုင်ငံအတွက် ရွေးစရာလမ်း နှစ်သွယ်ရှိကြောင်း အိမ်ဖြူတော် အမျိုးသားလုံခြံရေး အကြံပေး ရောဘတ် အိုဘရိုင်ယန်က သောကြာနေ့ကကျင်းပြသည့် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် သတင်းထောက် များ ကို ပြောသည်။ လမ်းကြောင်းတခုမှာ တင်းမာမှု ပိုမိုမြင့်မားစေမည့်လမ်းကြောင်းဖြစ်ပြီး ထိုလမ်းကြောင်းသည် အီရန်အစိုးရနှင့်ပြည်သူများအတွက် အရာမရောက်သည့် လမ်းကြောင်းဖြစ်ကြောင်း သူပြောသည်။ “အခြားလမ်းကြောင်းကတော့ သူတို့အနေနဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ ထိုင်ဆွေးနွေးဖို့၊ န ျူကလီးယား အစီအစဉ်ကို စွန့်လွှတ်ဖို့၊ ဒေသတွင်းမှာ မိုက်မဲတဲ့လုပ်ရပ်နဲ့ လက်ဝေခံ စစ်တွေရပ်ဖို့၊ ဓါးစာခံ ဖမ်းတာရပ်ဖို့၊ သာမန်နိုင်ငံတခုအနေနဲ့ တခြားနိုင်ငံအသိုင်းအဝန်းမှာ နေဖို့ပဲဖြစ်တယ်” ဟု သူပြောသည်။ ကြိုတင်စည်းကမ်းချက်များ ချမှတ်ခြင်မရှိပဲ အမေရိကန်အစိုးရက အီရန်ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံလိုကြောင်းလည်း သူပြောသည်။ သို့သော် ထရမ့်အစိုးရသည် ယခင်ကလည်း ထိုသိုပြောခဲ့သော်လည်း အီရန်နိုင်ငံကလက်မခံပေ။

 သို့သော် ဒုတိယလမ်းကြောင်းကို အီရန်နိုင်ငံက ရွေးချယ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်သည့် အမေရိကန် အရာရှိမရှိသလောက်ပင်ဖြစ်သည်။ အီရန်နိုင်ငံ၏ လက်စားချေ ခြင်းသည် အီရတ်၊ ဆီးရီးယားနှင့် ဘာရိန်းနှင့် အခြားဒေသများမှ အမေရိကန်တပ်များကို ရေရှည်ထိုးစစ်ဆင်ခြင်းမှ  အမေရိကန်နှင့် အခြားမဟာမိတ် သံရုံးများကို တိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်ခြင်းတို့ဖြစ်နိုင်ကြောင်း  အမည်မဖေါ်လိုသော အမေရိကန်အရာရှိတဦးကပြောသည်။

အီရန်အစိုးရသည် ဗြောင်ကျသော စစ်ပွဲကို ရှောင်ရှားရန် ကြိုးစားလိုပါက ဆုံးရှုံးမှုနှင့် ကြုံတွေ့ရမည်ဖြစ်ပြီး အဓိက တိုက်ခိုက်မှုတခုကို ထောက်ခံခြင်း သို့မဟုတ် ပါရှန်းပင်လယ်ကွေ့မှ သင်္ဘောသွား လာမှု ကို ထပ်မံတိုက်ခိုက်ခြင်းကို ရှောင်ရှား မည်ဖြစ်သည်ဟု ထိုအရာရှိကပြောသည်။ ရေနံတင်ပို့ မှုနှင့် ရေနံအဆောက်အအုံများကို တိုက်ခိုက်မှုစသည့် နှိုင်းယှဉ်ချက်အားဖြင့် တိတ်ဆိတ်စွာ တုံ့ပြန်ခြင်းသည်ပင် ပေးဆပ်ရမည့် တန်ဖိုးအများအပြားရှိနေသည်။

ရှည်ကြာသောပဋိပက္ခမဖြစ်သော်လည်း ရေနံဈေးနှုန်းသည် အမေရိကန်က တိုးမြှင့်ထုတ်လုပ်နေ သည့် ကြားမှပင် တစည်လျှင်ဒေါ်လာ ၁၅၀ အထက်ရောက်သွားနိုင်ကြောင်း စွမ်းအင်ကျွမ်းကျင်သူ တဦးပြောသည်။ “သေချာပေါက် လက်စားခြေလိမ့်မယ်။ ပြင်းထန်တဲ့လက်စားခြေမှုလာလိမ့်မယ်” ဟု ကုလသမဂ္ဂ ဆိုင်ရာ အီရန် သံအမတ် မဂျစ် တက်ခ် ရာဘန်ချီက စီအင်အင် သတင်းဌာနမှ အီရင် ဘန်းနက်ကို သောကြာနေ့တွင်ပြောသည်။ “အီရန်က ကိုယ့်ရွေးချယ်မှုနဲ့ကိုယ် ပြုမူမယ်။ နေရာအချိန် ကျနော်တို့ ဆုံးဖြတ်မယ်” ဟု သူပြောသည်။

ထိုကဲ့သို့သော ပြောဆိုမှုများရှိသော်လ်ညး ဆိုလိုင်မန်နီကို သတ်ဖြတ်လိုက်သောကြောင်း အီရန် အနေဖြင့် အမေရိကန်ကို မတိုက်မီ နှစ်ခါပြန်စဉ်းစားရသည့် အခြေအနေမျိုးရောက်သွားနိုင်သည်ဟု ထရမ့်နှင့်အိုဘားမားအစိုးရ နှစ်ခုလုံးတွင် အမျိုးသား ထောက် လှမ်းရေးညွုန်ကြားရေးမှူး ရုံးတွင် အီရန်နိုင်ငံဆိုင်ရာတာဝန်ယူခဲ့သော စီအိုင်အေ အရာရှိဟောင်းဖြစ်သည့် နော်မန် တီ ရူးလ်ပြောသည်။ “အီရန်နိုင်ငံအနေနဲ့ တုန့်ပြန်ဖို့လိုလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် တုံ့ပြန်တဲ့နည်းလမ်းဟာ တဖက်က အဖတ် ဆည်ပြီး အခြားတဖက်မှာ ပိုမိုကျယ်ပြန့်တဲ့ ပဋိပက္ခ ဖြစ်မသွားဖို့လိုတယ်။ အစိုးရတည်မြဲရေးဟာ သူတို့အတွက် အခြေခံရည်မှန်းချက်ဖြစ်လိမ့်မယ်” ဟုသူပြောသည်။

အီရန် စိတ်ရှည်ပြီး ချက်ခြင်းတိုက်ရိုက် တုံ့ပြန်မည်မဟုတ်ကြောင်း ယခုအခါ ဝါရှင်တန်ရှိ အာရပ် ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများဆိုင်ရာ ဌာန ဥက္ကဌအဖြစ်တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသော အီရန်နှင့် ကူဝိတ် ဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံအမတ်ဟောင်း ဒေါက်ဂလပ် စီလီမန်ပြောသည်။ “ဒီတိုက်ခိုက်မှု အတွက် လက်စားချေ တာက အမေရိကန် ပစ်မှတ်တွေကို တိုက်ခိုက်တာ ဖြစ်ချင်မှဖြစ်မယ်” ဟု သူပြောသည်။ “လွန်ခဲ့တဲ့လေးအတွင်း မှာ အမျိုးမျိုးကြုံပြီးပြီလေ။ ဆော်ဒီရေနံလုပ်ငန်းကို တိုက်တယ်။ သင်္ဘောတွေ ကို တိုက်တယ်။ အမေရိန် ပစ်မှတ်တွေကို တိုက်တယ်။ ပင်လယ်ကွေ့မှာ အမေရိကန် ပစ်မှတ်တွေ အများကြီးရှိနေတယ်။ စစ်သားတွေ၊သဘောင်္သားတွေ၊လေတပ်သားတွေ၊မရိန်းတပ်တွေသာမက လင်မယားတွေ ကလေးတွေပါရှိနေတာ” ဟု သူပြောသည်။

အီရန်သည် သူ၏မဟာမိတ်များကို သုံးပြီးလည်း တုံ့ပြန်နိုင်သည်။ အမေရိကန်နှင့်မဟာမိတ်များကို လက်ဝေခံတပ်များနှင့်လည်း တိုက်ခိုက်နိုင်သည်။ လက်ဘနွန်မှ ဟစ်ဇ်ဘိုလာကဲ့သို့သော  အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံ ပြုအုပ်စု များက ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် သံရုံးနှင့် မရိန်းတပ် စစ်တန်း လျှားကို တိုက်ခိုက်သည်ကို ဆိုလိုင်မန်နီ ကြီးကြပ်ခဲ့ဖူးသည်။ အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အုပ်စု များက အီရတ်တွင် အမေရိကန်  တပ်ဖွဲ့ဝင် အနည်းဆုံး ၆၀၃ ဦးကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၃ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၁ ခုနှစ်အတွင် သတ်ဖြတ်ခံရသော အမေရိကန်တပ်များ၏ ၁၇ ရာခိုင်နှုှုန်းကို သတ်ခဲ့သည်။

ထိုတပ်ဖွဲ့များဖြင့် အီရန်သည် အရှေ့အလယ်ပိုင်း စစ်ပွဲတိုင်းတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေပြီး အမေရိကန် ရန်သူများဖက်က တိုက်ခိုက်သည်။ အစ္စရေးနှင့် ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများသည် ဒေသတခွင်တွင် ရှီအိုက် အသိုင်းအဝန်းကြီးထွားနေသည်ကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် အိမ်ဖြူတော်ကို ဖိအားပေးနေသည်။ ဒေသတွင်းတွင် ဆိုလိုင်မန်နီ တည်ဆောက်ခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ် ဆက်ဆံရေးကို အစားထိုးရန် အီရန်နိုင်ငံ အတွက် အခက်အခဲရှိသည်။ သို့သော် အစ္စမစ်တော်လှန်ရေးအစောင့်တပ်နှင့် ကဒ်တပ်ဖွဲ့သည် စုစည်းညီညွတ်ပြီး အဆင့်အလိုက်သတ်မှတ်ထားသည့် စစ်ယန္တယားဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့၏ ကွပ်ကဲ့မှု အသစ် ကို လိုက်နာကြမည်ဟု စီလီမန်ပြောသည်။ အီရန်နိုင်ငံသည် ဆိုလိုင်မန်နီ၏ နေရာတွင် ဆက်ခံ သူ ဗိုလ်မှူးချုပ် အက်စ်မေရယ် ကာနီကို ကို ၂၄ နာရီအတွင်း ကြေညာခဲ့သည်။

ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား၊ ကာတာနှင့် ဘာရိန်းအပါအဝင် ဒေသတွင်းရှိ အမေရိကန် မဟာမိတ်များသည် အီရန် စစ်တပ်နှင့် ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုအတွက် ပစ်မှတ်ဖြစ်နိုင်သည်။ အီရန်သည် ဆော်ဒီအာရေး ဗီးယား Aramco ရေနံကုမဏီနှင့် ကာတာမှ   Rasgas ဓါတ်ငွေ့ကုမဏီတို့၏ ကွန်ပျူတာ ကွန်ရက် များကို အီရန်က တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ဒေသတွင်းမှ ဝေးကွာသောနေရာများကိုလည်း တိုက်ခိုက်နိုင် သည်ဟု သမ္မတ ဘုရှိ လက်တက်က တူရကီသံအမတ်တာဝန်ယူခဲ့သူ အဲရစ် အဒယ် မန် ပြောသည်။ “ကျနော်တို့မျှော်လင့်မထားတဲ့ နေရာမှာ ကျနော်တို့ကို တိုက်လိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့က စိတ်ရှည်လိမ့်မယ်။ သူတို့နှာခေါင်းမှာ သွေးထွက်နေရင် ဘာမှမလုပ်ခင် သူတို့နောက် တလှမ်းဆုတ်ပြီး ပြန်လည်အကဲဖြတ်လိမ့်မယ်” ဟု သူပြောသည်။

ထရမ့်၏ အင်အားသုံးလိုမှုကို အီရန်က အကဲဖြတ်မှားလျှင် ပဋိပက္ခကို ထိန်းချုပ်မရတော့မည်ကို သုတေသီများ စိုးရိမ်နေကြသည်။ နိုင်ငံခြားရေး၊ ပြည်တွင်းလုံခြုံရေးနှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဌာန များတွင် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်သူများသဖြင့် ထရမ့်အစိုးရသည် အခွံသာကျန်နေပြီး အမျိုးသား လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အများအပြားကိုလည်း ပယ်ဖျက်ခဲ့သည်။

ထရမ့်သည် အီရန်ကွန်ပျူတာများကို ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်ရန် အမိန့်ပေးထားပြီး ဒေသတွင်းတွင် အမေရိကန် တပ်ဖွဲ့အရေအတွက်ကိုလည်း တိုးမြှင့်ထားကာ ဖိအားအပြင်းထန်ပေးရေးကို လည်းဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသည်။

အီရန်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် ပြိုကွဲနေသောကြောင့် လူထုမှ ပင်ပန်း စိတ်ပျက်နေကြောင်း ယခင်က အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ပြင်သစ်သံအမတ်ဖြစ်သော ဂျရတ် အာရောက်ကပြောသည်။ လက်ဘနွန်နှင့် အီရတ်တွင်ပင် အီရန်၏ သြဇာကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြနေကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ခက်ခဲသော အနေအထားတွင်ရောက်နေကြောင်း အီရန်နိုင်ငံက သဘောပေါက်သည်။

 “လူတွေက တတိယ ကမ္ဘာစစ်အကြောင်းပြောနေကြတယ်။ အီရန်ကတော့ သူ့ကိုယ်သူ သေကြောင်း ကြံစည်မှာ မဟုတ်ဘူး။ ဒီအစိုးရက အမြဲတမ်း စူးရှထက်မြက်ပြီး ဆက်လက်ရှင်သန်လိုတယ်။ အီရန်လုပ်ဖို့ရွေးစရာက အရမ်းကို အကန့်အသတ်ရှိနေတယ်။ စက်တင်ဘာလတုန်းက အီရန် ရန်စတာ ကို ထရမ့်က မတုံ့ပြန်ခဲ့ဖူး။ အခုတော့ တုံ့ပြန်လာပြီး သူ့ကို လုံးဝခန့်မှန်းလို့မရဘူး။ ဘယ်သူ မှ ဒီလိုလုပ်မယ်ထင်မထားဘူးလေ။ သူက ရက်စက်တယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့တုံ့ပြန်တဲ့အခါ အရမ်းကို အသိဉာဏ်ရှိရှိ တွက်ချက်ရမှာပဲ” ဟု အာရောက်ပြောသည်။

Write to W.J. Hennigan at [email protected].

(  Zawgyi  )

 အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ ကာလၾကာျမင့္စြာ ျဖစ္ပြားေနေသာ အရိပ္သဖြယ္ စစ္ပြဲတြင္ အေမရိကန္ႏွင့္ အီရန္ႏိုင္ငံတို႔သည္ တိုက္႐ိုက္ထိပ္တိုက္ေတြ႕မႈကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ရွားခဲ့ၾကသည္။ ၎တို႔အၾကား တင္းမာၿပီး ႀကိဳတင္ခန႔္မွန္းရန္ခက္ခဲေသာ ပဋိပကၡသည္ လက္ေဝခံတပ္ဖြဲ႕မ်ားမွ တဆင့္ ေႏွာင္ယွက္ဖ်က္ဆီး ျခင္းမ်ားျဖင့္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ စစ္ဆင္ေရးမ်ားသာ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္က ၾကာသပေတးေန႔တြင္ အီရန္ ႏိုင္ငံ၏ အဆင့္ျမင့္ ကဒ္တပ္ဖြဲ႕ တပ္မႉးျဖစ္ေသာ ကာဆန္ ဆိုလိုင္မန္နီကို  ဘဂၢဒက္ေလဆိပ္ျပင္ပတြင္ ေမာင္းသူမဲ့ ေလယာဥ္ျဖင့္ လုပ္ႀကံ သတ္ျဖတ္ရန္ အမိန႔္ေပးျခင္းသည္  ရန္သူူႏွစ္ဦးတို႔အတြက္ မေရာက္ဖူးေသးေသာ နယ္ပယ္သစ္သို႔ ေရာက္ရွိသြားေစသည္။

အစၥလမ္မစ္ေတာ္လွန္ေရးအေစာင့္တပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဆိုလိုင္မန္နီသည္ အီရန္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ႀကီး အယာတိုလာ အလီခါေမနီ သို႔ တိုက္႐ိုက္အစီရင္ခံသူျဖစ္ၿပီး အီရတ္၊ ဆီးရီးယား၊ လက္ဘႏြန္ႏွင့္ ယီမင္တို႔တြင္ ရွီးယား ျပည္သူ႔စစ္ ပုန္ကန္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစရန္ တပ္ဖြဲ႕မ်ားကို စည္း႐ုံး၊ ဖြဲ႕စည္း တည္ေဆာက္၊ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ ျဖန႔္က်က္ခဲ့ သူျဖစ္သည္။ဆိုလိုင္မန္နီသည္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း စစ္ဇာတ္ခုံတြင္ အရွင္သခင္သဖြယ္ သူ႔ကိုယ္သူ သတ္မွတ္ကာ ေဒသတြင္း စစ္မ်က္ႏွာ အမ်ားအျပားမွ ဆယ္ဖီပုံမ်ား တင္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ ယုံၾကည္သူမ်ားအၾကား ေလးစားခံရေသာ ဆိုလိုင္မန္နီသည္ အေနာက္တိုင္းတြင္ ေက်ာ္ၾကားသည့္ အၾကမ္းဖက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ေသာ အိုဆမာဘင္လာဒင္ႏွင့္ အေမရိကန္တပ္မ်ား၏ သတ္ျဖတ္ျခင္းခံရေသာ အဘူးေဘကာ အယ္ ဘာ့ဂဒါဒီတို႔တက္ ႏိုင္ငံတကာ ေစာင့္ၾကည့္ ျခင္းကို ခံရသူျဖစ္သည္။

လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာက သူရဲေကာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသူ ေသဆုံးျခင္းသည္ ဝါရွင္တန္ႏွင့္ တီဟီရန္တို႔အတြက္ မသိႏိုင္သည့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားျဖစ္ေစမည့္ ႀကီးမားတုန္လႈပ္စရာ ျဖစ္ရပ္ျဖစ္ၿပီး အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတခုလုံးကို ဝါးၿမိဳလိုက္မည့္ ပိုမိုက်ယ္ျပန႔္ေသာ ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္သည္။ ခါေမနီက သုံးရက္ၾကာ ဝမ္းနည္းဖြယ္ေန႔အျဖစ္ ေသာၾကာေန႔တြင္ေၾကညာခဲ့ၿပီး လက္စားေခ် မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ကတိျပဳေျပာၾကားသည္။ “သူက်ဆုံးသြားတဲ့ေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕လုပ္ငန္းတာဝန္ က ဆက္လက္ တည္ရွိေနမွာ ျဖစ္တယ္” ဟု ခါေမနီက ေျပာေၾကာင္း အီရန္အစိုးရ၏ တရားဝင္ သတင္းဌာန တပိုင္းျဖစ္သည့္ Fars  သတင္းဌာန ၏ အဆိုအရ သိရသည္။ “ဒါေပမယ့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဆိုလိုင္မန္နီနဲ႔ အျခားအာဇာနီေတြရဲ႕ ေသြးစြန္းသြားတဲ့ ရာဇဝတ္သားေတြဟာ ျပင္းထန္တဲ့ လက္စားေျခမႈကို ေစာင့္ဆိုင္း ေနရမွာျဖစ္တယ္” ဟုလည္း သူေျပာသည္။

ေနာက္ထပ္ ေသြးထြက္သံယိုမႈမ်ာကို တားဆီးရန္ ဆိုလိုင္မန္နီက သတ္ခဲ့သည္ဟု ထရမ့္အစိုးရက ယခင္ကေျပာခဲ့သည္။ ဆိုလိုင္မန္နီသည္ ေဒသတြင္းတြင္ ေနာက္ထပ္တိုက္ခိုက္ျပဳလုပ္ရန္ စီစဥ္ေန သည္ဟု ေထာက္လွမ္းေရးသတင္းမ်ားအရ သိရေၾကာင္း အေမရိကန္အရာရွိမ်ားကေျပာသည္။ “စစ္ပြဲတခုကို တားဆီးဖို႔ က်ေနာ္တို႔မေန႔က ညက အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့တယ္” သူ၏ မာအာလာဂို အပမ္းေျဖစခန္းတြင္အနားယူေနစဥ္ ျပဳလုပ္သည့္ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတြင္ ထရမ့္ေျပာသည္။

”က်ေနာ္တို႔က စစ္ပြဲတခုကို စတင္ဖို႔အေရးယူတာမဟုတ္ဘူး” ဟုလည္း သူဆက္ေျပာသည္။သမၼတ ၏ ေျပာဆိုခ်က္မွာ တင္းမာမႈေလွ်ာ့ခ်ရန္ျဖစ္ပုံရသည္။ သို႔ေသာ္ ရက္သတၱပါတ္ပိုင္းအတြင္း အီရန္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံကို ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ လက္စားေျခလိမ့္မည္ဟု ကြန္ဂရက္ ကိုယ္စားလွယ္ မ်ားအာ အစိုးရ အရာရွိမ်ားက ပုဂၢလိကနည္းျဖင့္ သတိေပးထားေၾကာင္း ကြန္ဂရက္ ဝန္ထမ္းတဦးကေျပာသည္။ ထိုဝန္ထမ္း သည္ ေသာၾကာေန႔က ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနႏွင့္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနႏွင့္ အေမရိကန္ေထာက္လွမ္းေရး ေအဂ်င္စီမ်ား၏ ေသာၾကာေန႔က ရွင္းလင္းပြဲအေၾကာင္းကိုလည္း ေျပာျပခဲ့သည္။ “နီးကပ္တဲ့အနာဂါတ္အတြင္း တင္းမာမႈေလွ်ာ့က်မယ့္ လကၡဏာမရွိဘူး။ ေမးစရာရွိတာက လက္စားေခ်မႈ ဘယ္လို၊ ဘယ္မွာျဖစ္ၿပီး ဘာကို ထိမယ္ ဆိုတာပဲ” ဟု ထို ဝန္ထမ္းကေျပာသည္။ အစိုးရအရာရွိမ်ားက လတ္တေလာေဝဖန္ေျပာဆိုရန္ ဆက္သြယ္မႈကို လတ္တေလာတုံ႔ျပန္ျခင္း မရွိေသးေပ။

လြန္ခဲ့ေသာ ေျခာက္လအတြင္းတြင္ အီရန္ႏိုင္ငံသည္ အီရတ္ရွိ အေမရိကန္သံ႐ုံးကို ဆႏၵျပျခင္း ၊ ေဟာ္လ္မြတ္ ေရလက္ၾကားတြင္ အေမရိကန္ ေထာက္လွမ္းေရး ေမာင္းသူမဲ့ ေလယာဥ္ကို ပစ္ခ်ျခင္း၊ ပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕အတြင္ ေရနံတင္သေဘၤာမ်ားကို ေႏွာက္ယွက္ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယား မွ ေရနံလုပ္ငန္းကို ဗုံးႀကဲတိုက္ခိုက္ျခင္း၊ အေမရိကန္ ကန္ထ႐ိုက္တာတဦး ေသဆုံးၿပီး တပ္ဖြဲ႕ဝင္ ေလးဦး ဒဏ္ရာရေစသည့္ စစ္စခန္းတခုကို ဒုံးက်ဥ္ျဖင့္ တိုက္ခိုက္ျခင္းအပါအဝင္ လုံၿခဳံေရးႏွင့္ ဆိုင္
သည့္ ႀကီးမားေသာ ျဖစ္ရပ္အမ်ားအျပားအတြက္ အျပစ္တင္ခံခဲ့ရသည္။

ပဋိပကၡသည္ အဆင့္နိမ့္ေသာ တႀကိမ္တခါတိုက္ခိုက္မႈမွ အျပည့္အဝဆင္ႏႊဲေသာ စစ္အျဖစ္ေျပာင္း လဲ သြားမည္ကို ေဒသတြင့္ အနည္းကပ္ေလ့လာသူမ်ားက စိုးရိမ္ေနသည္။ ထရမ့္အစိုးရသည္ အီရတ္ မွ အေမရိကန္အားလုံးခ်က္ျခင္း ထြက္ခြာရန္ေသာၾကာေန႔က ေၾကညာခဲ့ၿပီး လက္စားေခ်အၾကမ္း ဖက္ မႈျဖစ္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ေသာေၾကာင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတြင္ တပ္အင္အားပိုမိုခ်ထားခဲ့သည္။  အမွတ္ ၈၂ ေလေၾကာင္းခ်ီတပ္မမွ တပ္ဖြဲ႕ဝင္ ၃၀၀၀ ကို ကူဝိတ္တြင္ ျဖန္ခ်ထားခဲ့သည္။ ထိုတပ္ဖြဲ႕သည္ အေရးေပၚတ န္ျပန္တပ္ဖြဲ႕ျဖစ္ၿပီး လြန္ခဲ့ေသာ ေႏြဦးက အီရန္ႏွင့္တင္းမာမႈျဖစ္ၿပီးေနာက္ခ်ထားေသာ တပ္ဖြဲ႕ဝင္ ၁၅၀၀၀ ႏွင့္ သြားေရာက္ပူးေပါင္းမည္ျဖစ္သည္။

အီရန္ႏိုင္ငံအတြက္ ေ႐ြးစရာလမ္း ႏွစ္သြယ္ရွိေၾကာင္း အိမ္ျဖဴေတာ္ အမ်ိဳးသားလုံၿခံေရး အႀကံေပး ေရာဘတ္ အိုဘ႐ိုင္ယန္က ေသာၾကာေန႔ကက်င္းျပသည့္ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတြင္ သတင္းေထာက္ မ်ား ကို ေျပာသည္။ လမ္းေၾကာင္းတခုမွာ တင္းမာမႈ ပိုမိုျမင့္မားေစမည့္လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ၿပီး ထိုလမ္းေၾကာင္းသည္ အီရန္အစိုးရႏွင့္ျပည္သူမ်ားအတြက္ အရာမေရာက္သည့္ လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ေၾကာင္း သူေျပာသည္။ “အျခားလမ္းေၾကာင္းကေတာ့ သူတို႔အေနနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ထိုင္ေဆြးေႏြးဖို႔၊ န ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ကို စြန႔္လႊတ္ဖို႔၊ ေဒသတြင္းမွာ မိုက္မဲတဲ့လုပ္ရပ္နဲ႔ လက္ေဝခံ စစ္ေတြရပ္ဖို႔၊ ဓါးစာခံ ဖမ္းတာရပ္ဖို႔၊ သာမန္ႏိုင္ငံတခုအေနနဲ႔ တျခားႏိုင္ငံအသိုင္းအဝန္းမွာ ေနဖို႔ပဲျဖစ္တယ္” ဟု သူေျပာသည္။ ႀကိဳတင္စည္းကမ္းခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္မရွိပဲ အေမရိကန္အစိုးရက အီရန္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေတြ႕ဆုံလိုေၾကာင္းလည္း သူေျပာသည္။ သို႔ေသာ္ ထရမ့္အစိုးရသည္ ယခင္ကလည္း ထိုသိုေျပာခဲ့ေသာ္လည္း အီရန္ႏိုင္ငံကလက္မခံေပ။

 သို႔ေသာ္ ဒုတိယလမ္းေၾကာင္းကို အီရန္ႏိုင္ငံက ေ႐ြးခ်ယ္လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္သည့္ အေမရိကန္ အရာရွိမရွိသေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။ အီရန္ႏိုင္ငံ၏ လက္စားေခ် ျခင္းသည္ အီရတ္၊ ဆီးရီးယားႏွင့္ ဘာရိန္းႏွင့္ အျခားေဒသမ်ားမွ အေမရိကန္တပ္မ်ားကို ေရရွည္ထိုးစစ္ဆင္ျခင္းမွ  အေမရိကန္ႏွင့္ အျခားမဟာမိတ္ သံ႐ုံးမ်ားကို တိုက္ခိုက္ျခင္းႏွင့္ ဆိုက္ဘာတိုက္ခိုက္ျခင္းတို႔ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း  အမည္မေဖၚလိုေသာ အေမရိကန္အရာရွိတဦးကေျပာသည္။

အီရန္အစိုးရသည္ ေျဗာင္က်ေသာ စစ္ပြဲကို ေရွာင္ရွားရန္ ႀကိဳးစားလိုပါက ဆုံးရႈံးမႈႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ရမည္ျဖစ္ၿပီး အဓိက တိုက္ခိုက္မႈတခုကို ေထာက္ခံျခင္း သို႔မဟုတ္ ပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕မွ သေဘၤာသြား လာမႈ ကို ထပ္မံတိုက္ခိုက္ျခင္းကို ေရွာင္ရွား မည္ျဖစ္သည္ဟု ထိုအရာရွိကေျပာသည္။ ေရနံတင္ပို႔ မႈႏွင့္ ေရနံအေဆာက္အအုံမ်ားကို တိုက္ခိုက္မႈစသည့္ ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္အားျဖင့္ တိတ္ဆိတ္စြာ တုံ႔ျပန္ျခင္းသည္ပင္ ေပးဆပ္ရမည့္ တန္ဖိုးအမ်ားအျပားရွိေနသည္။

ရွည္ၾကာေသာပဋိပကၡမျဖစ္ေသာ္လည္း ေရနံေဈးႏႈန္းသည္ အေမရိကန္က တိုးျမႇင့္ထုတ္လုပ္ေန သည့္ ၾကားမွပင္ တစည္လွ်င္ေဒၚလာ ၁၅၀ အထက္ေရာက္သြားႏိုင္ေၾကာင္း စြမ္းအင္ကြၽမ္းက်င္သူ တဦးေျပာသည္။ “ေသခ်ာေပါက္ လက္စားေျခလိမ့္မယ္။ ျပင္းထန္တဲ့လက္စားေျခမႈလာလိမ့္မယ္” ဟု ကုလသမဂၢ ဆိုင္ရာ အီရန္ သံအမတ္ မဂ်စ္ တက္ခ္ ရာဘန္ခ်ီက စီအင္အင္ သတင္းဌာနမွ အီရင္ ဘန္းနက္ကို ေသာၾကာေန႔တြင္ေျပာသည္။ “အီရန္က ကိုယ့္ေ႐ြးခ်ယ္မႈနဲ႔ကိုယ္ ျပဳမူမယ္။ ေနရာအခ်ိန္ က်ေနာ္တို႔ ဆုံးျဖတ္မယ္” ဟု သူေျပာသည္။

ထိုကဲ့သို႔ေသာ ေျပာဆိုမႈမ်ားရွိေသာ္လ္ညး ဆိုလိုင္မန္နီကို သတ္ျဖတ္လိုက္ေသာေၾကာင္း အီရန္ အေနျဖင့္ အေမရိကန္ကို မတိုက္မီ ႏွစ္ခါျပန္စဥ္းစားရသည့္ အေျခအေနမ်ိဳးေရာက္သြားႏိုင္သည္ဟု ထရမ့္ႏွင့္အိုဘားမားအစိုးရ ႏွစ္ခုလုံးတြင္ အမ်ိဳးသား ေထာက္ လွမ္းေရးၫြဳန္ၾကားေရးမႉး ႐ုံးတြင္ အီရန္ႏိုင္ငံဆိုင္ရာတာဝန္ယူခဲ့ေသာ စီအိုင္ေအ အရာရွိေဟာင္းျဖစ္သည့္ ေနာ္မန္ တီ ႐ူးလ္ေျပာသည္။ “အီရန္ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ တုန႔္ျပန္ဖို႔လိုလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ တုံ႔ျပန္တဲ့နည္းလမ္းဟာ တဖက္က အဖတ္ ဆည္ၿပီး အျခားတဖက္မွာ ပိုမိုက်ယ္ျပန႔္တဲ့ ပဋိပကၡ ျဖစ္မသြားဖို႔လိုတယ္။ အစိုးရတည္ၿမဲေရးဟာ သူတို႔အတြက္ အေျခခံရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္လိမ့္မယ္” ဟုသူေျပာသည္။

အီရန္ စိတ္ရွည္ၿပီး ခ်က္ျခင္းတိုက္႐ိုက္ တုံ႔ျပန္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ယခုအခါ ဝါရွင္တန္ရွိ အာရပ္ ပင္လယ္ေကြ႕ႏိုင္ငံမ်ားဆိုင္ရာ ဌာန ဥကၠဌအျဖစ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနေသာ အီရန္ႏွင့္ ကူဝိတ္ ဆိုင္ရာ အေမရိကန္ သံအမတ္ေဟာင္း ေဒါက္ဂလပ္ စီလီမန္ေျပာသည္။ “ဒီတိုက္ခိုက္မႈ အတြက္ လက္စားေခ် တာက အေမရိကန္ ပစ္မွတ္ေတြကို တိုက္ခိုက္တာ ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မယ္” ဟု သူေျပာသည္။ “လြန္ခဲ့တဲ့ေလးအတြင္း မွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးႀကဳံၿပီးၿပီေလ။ ေဆာ္ဒီေရနံလုပ္ငန္းကို တိုက္တယ္။ သေဘၤာေတြ ကို တိုက္တယ္။ အေမရိန္ ပစ္မွတ္ေတြကို တိုက္တယ္။ ပင္လယ္ေကြ႕မွာ အေမရိကန္ ပစ္မွတ္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတယ္။ စစ္သားေတြ၊သေဘာသၤားေတြ၊ေလတပ္သားေတြ၊မရိန္းတပ္ေတြသာမက လင္မယားေတြ ကေလးေတြပါရွိေနတာ” ဟု သူေျပာသည္။

အီရန္သည္ သူ၏မဟာမိတ္မ်ားကို သုံးၿပီးလည္း တုံ႔ျပန္ႏိုင္သည္။ အေမရိကန္ႏွင့္မဟာမိတ္မ်ားကို လက္ေဝခံတပ္မ်ားႏွင့္လည္း တိုက္ခိုက္ႏိုင္သည္။ လက္ဘႏြန္မွ ဟစ္ဇ္ဘိုလာကဲ့သို႔ေသာ  အီရန္ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳအုပ္စု မ်ားက ၁၉၈၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ သံ႐ုံးႏွင့္ မရိန္းတပ္ စစ္တန္း လွ်ားကို တိုက္ခိုက္သည္ကို ဆိုလိုင္မန္နီ ႀကီးၾကပ္ခဲ့ဖူးသည္။ အီရန္ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳ အုပ္စု မ်ားက အီရတ္တြင္ အေမရိကန္  တပ္ဖြဲ႕ဝင္ အနည္းဆုံး ၆၀၃ ဦးကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြင္ သတ္ျဖတ္ခံရေသာ အေမရိကန္တပ္မ်ား၏ ၁၇ ရာခိုင္ႏႈွုန္းကို သတ္ခဲ့သည္။

ထိုတပ္ဖြဲ႕မ်ားျဖင့္ အီရန္သည္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း စစ္ပြဲတိုင္းတြင္ ပါဝင္ပတ္သက္ေနၿပီး အေမရိကန္ ရန္သူမ်ားဖက္က တိုက္ခိုက္သည္။ အစၥေရးႏွင့္ ပင္လယ္ေကြ႕ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ေဒသတခြင္တြင္ ရွီအိုက္ အသိုင္းအဝန္းႀကီးထြားေနသည္ကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ အိမ္ျဖဴေတာ္ကို ဖိအားေပးေနသည္။ ေဒသတြင္းတြင္ ဆိုလိုင္မန္နီ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ဆက္ဆံေရးကို အစားထိုးရန္ အီရန္ႏိုင္ငံ အတြက္ အခက္အခဲရွိသည္။ သို႔ေသာ္ အစၥမစ္ေတာ္လွန္ေရးအေစာင့္တပ္ႏွင့္ ကဒ္တပ္ဖြဲ႕သည္ စုစည္းညီၫြတ္ၿပီး အဆင့္အလိုက္သတ္မွတ္ထားသည့္ စစ္ယႏၲယားျဖစ္ၿပီး ၎တို႔၏ ကြပ္ကဲ့မႈ အသစ္ ကို လိုက္နာၾကမည္ဟု စီလီမန္ေျပာသည္။ အီရန္ႏိုင္ငံသည္ ဆိုလိုင္မန္နီ၏ ေနရာတြင္ ဆက္ခံ သူ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ အက္စ္ေမရယ္ ကာနီကို ကို ၂၄ နာရီအတြင္း ေၾကညာခဲ့သည္။

ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယား၊ ကာတာႏွင့္ ဘာရိန္းအပါအဝင္ ေဒသတြင္းရွိ အေမရိကန္ မဟာမိတ္မ်ားသည္ အီရန္ စစ္တပ္ႏွင့္ ဆိုက္ဘာတိုက္ခိုက္မႈအတြက္ ပစ္မွတ္ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အီရန္သည္ ေဆာ္ဒီအာေရး ဗီးယား Aramco ေရနံကုမဏီႏွင့္ ကာတာမွ   Rasgas ဓါတ္ေငြ႕ကုမဏီတို႔၏ ကြန္ပ်ဴတာ ကြန္ရက္ မ်ားကို အီရန္က တိုက္ခိုက္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ေဒသတြင္းမွ ေဝးကြာေသာေနရာမ်ားကိုလည္း တိုက္ခိုက္ႏိုင္ သည္ဟု သမၼတ ဘုရွိ လက္တက္က တူရကီသံအမတ္တာဝန္ယူခဲ့သူ အဲရစ္ အဒယ္ မန္ ေျပာသည္။ “က်ေနာ္တို႔ေမွ်ာ္လင့္မထားတဲ့ ေနရာမွာ က်ေနာ္တို႔ကို တိုက္လိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔က စိတ္ရွည္လိမ့္မယ္။ သူတို႔ႏွာေခါင္းမွာ ေသြးထြက္ေနရင္ ဘာမွမလုပ္ခင္ သူတို႔ေနာက္ တလွမ္းဆုတ္ၿပီး ျပန္လည္အကဲျဖတ္လိမ့္မယ္” ဟု သူေျပာသည္။

ထရမ့္၏ အင္အားသုံးလိုမႈကို အီရန္က အကဲျဖတ္မွားလွ်င္ ပဋိပကၡကို ထိန္းခ်ဳပ္မရေတာ့မည္ကို သုေတသီမ်ား စိုးရိမ္ေနၾကသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ျပည္တြင္းလုံၿခဳံေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး ဌာန မ်ားတြင္ ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္သူမ်ားသျဖင့္ ထရမ့္အစိုးရသည္ အခြံသာက်န္ေနၿပီး အမ်ိဳးသား လုံၿခဳံေရးေကာင္စီ၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အမ်ားအျပားကိုလည္း ပယ္ဖ်က္ခဲ့သည္။

ထရမ့္သည္ အီရန္ကြန္ပ်ဴတာမ်ားကို ဆိုက္ဘာတိုက္ခိုက္ရန္ အမိန႔္ေပးထားၿပီး ေဒသတြင္းတြင္ အေမရိကန္ တပ္ဖြဲ႕အေရအတြက္ကိုလည္း တိုးျမႇင့္ထားကာ ဖိအားအျပင္းထန္ေပးေရးကို လည္းဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ေနသည္။

အီရန္ႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးသည္ ၿပိဳကြဲေနေသာေၾကာင့္ လူထုမွ ပင္ပန္း စိတ္ပ်က္ေနေၾကာင္း ယခင္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံႏွင့္ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျပင္သစ္သံအမတ္ျဖစ္ေသာ ဂ်ရတ္ အာေရာက္ကေျပာသည္။ လက္ဘႏြန္ႏွင့္ အီရတ္တြင္ပင္ အီရန္၏ ၾသဇာကို ဆန႔္က်င္ဆႏၵျပေနၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ခက္ခဲေသာ အေနအထားတြင္ေရာက္ေနေၾကာင္း အီရန္ႏိုင္ငံက သေဘာေပါက္သည္။

 “လူေတြက တတိယ ကမာၻစစ္အေၾကာင္းေျပာေနၾကတယ္။ အီရန္ကေတာ့ သူ႔ကိုယ္သူ ေသေၾကာင္း ႀကံစည္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒီအစိုးရက အၿမဲတမ္း စူးရွထက္ျမက္ၿပီး ဆက္လက္ရွင္သန္လိုတယ္။ အီရန္လုပ္ဖို႔ေ႐ြးစရာက အရမ္းကို အကန႔္အသတ္ရွိေနတယ္။ စက္တင္ဘာလတုန္းက အီရန္ ရန္စတာ ကို ထရမ့္က မတုံ႔ျပန္ခဲ့ဖူး။ အခုေတာ့ တုံ႔ျပန္လာၿပီး သူ႔ကို လုံးဝခန႔္မွန္းလို႔မရဘူး။ ဘယ္သူ မွ ဒီလိုလုပ္မယ္ထင္မထားဘူးေလ။ သူက ရက္စက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔တုံ႔ျပန္တဲ့အခါ အရမ္းကို အသိဉာဏ္ရွိရွိ တြက္ခ်က္ရမွာပဲ” ဟု အာေရာက္ေျပာသည္။

Write to W.J. Hennigan at [email protected].