【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 လူသားတွေ ရှုံးနေတဲ့ လတ်တလောစစ်ပွဲ

ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်းဌာနတွေမှာ ထိပ်တန်းသတင်းအဖြစ် နေရာယူခဲ့တဲ့ သတင်းကတော့ အာရှနဲ့ ဥရောပကိုကျော်လွန်ပြီး အမေရိကဘက်ကိုပါ ပတ်မွှေနေတဲ့ ကိုဗက်-၁၉ လို့ခေါ်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် သတင်းတွေပါဘဲ။ဒီသတင်းတွေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုလုံး လုံးထွေးနေချိန်မှာ ကိုဗက်-၁၉ ကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ရေနံလောင်စာသုံးစွဲမှု လျော့နည်းလာတာကနေ စျေးကွက်လုရင်း အပြိုင်အဆိုင် ရေနံထုတ်ကြလို့ ရေနံစျေးတွေ နှစ် ၃၀ ကျော်အတွင်း အနည်းဆုံးဖြစ်လာတဲ့ သတင်းတွေနဲ့  ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုကို ဆိုးဝါးစေခဲ့တဲ့ ရာသီဥတုဘေးသတင်းတွေ၊ ကူရာကယ်ရာမဲ့နေတဲ့ ဆီးရီးယားအပါအဝင် ကမ္ဘာတစ်လွှားက စစ်ဘေးသင့်သတင်းတွေဘဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာကို ရစ်သမ်ပျက်စေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်

တရုတ်နိုင်ငံ ၀ူဟန်ကနေစခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က တရုတ်နိုင်ငံမှာ လူပေါင်းသုံးထောင်ကျော်ကို သေဆုံးစေခဲ့ကာ ရောဂါကူးစက်ခံရမှု အမြင့်ဆုံးရောက်ရှိစေပြီးနောက် ကူးစက်မှုနဲ့ သေဆုံးမှုတွေ ထိုးကျလာချိန်မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသနဲ့ ဥရောပ၊ အမေရိကန်တို့မှာ ရောဂါလက္ခဏာပြချိန်က အမြင့်ဆုံးကာလကို ရောက်ခဲ့ပါတယ်။

စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက ကိုဗက်-၁၉ လို့ သတ်မှတ်နာမည်ပေးထားတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အသစ် ရောဂါကို မတ် ၁၂ ရက်မှာ ကူးစက်မြန် ကပ်ရောဂါ (Pandemic) အဖြစ် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) က ကြေညာခဲ့ပါတယ်။အစောပိုင်းကတည်းက ဒီရောဂါပြန့်နှံ့ပုံက ထင်မှတ်ထားတာထက် ပိုမြန်နေတဲ့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ဒေသတွင်းကျန်းမာရေးအဖွဲ့တွေက ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ဖို့ စောဒကတက်တာတွေရှိခဲ့ပေမယ့် ရောဂါက တရုတ်မှာကျပြီး ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၁၀၀ ကျော်ကို ကူးစက်တောာ့မှ ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့တဲ့အတွက် အပြစ်တင်မှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ကလည်း  အီတလီ၊ အီရန်၊ စပိန်၊ ဂျာမဏီနှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံများတွင်လည်း ကူးစက်မှုနှုန်းမြင့်မားလာပြီး တရုတ်နိုင်ငံပြင်ပတွင် ရက်သတ္တပတ် နှစ်ပတ်အတွင်း ကူးစက်ခံရမှု (၁၃) ဆ မြင့်တက်လာမှုကြောင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို အရေးတယူဆောင်ရွက်ရန် နိုင်ငံများကို WHO က တိုက်တွန်းပြောဆိုခဲ့သော်လည်း လျစ်လျူရှုခဲ့ကြလို့ ပြန်အပြစ်တင်ခဲ့တာရှိပါတယ်။

ဒီရောဂါက အစောပိုင်းသိထားတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ လေ့လာသိရှိတာတွေက ကွဲလွဲမှုတွေရှိပါတယ်။တရုတ်အစိုးရ၏ ကူးစက်ရောဂါပြန့်ပွားခြင်းနှင့် ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ သုတေသနအဖွဲ့ လေ့လာချက် မှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်သည် လေထဲတွင် အနည်းဆုံး မိနစ် (၃၀) ကြာမျှ ရှင်သန်နေနိုင်ပြီး အကွာအဝေး ၄.၅ မီတာ (၁၅ ပေခန့်) အထိ ရွေ့လျှားနိုင်တယ် ဆိုပါတယ်။ဒါ့အပြင် တံတွေးစက်ကျသော မျက်နှာပြင်၌လည်း ရက်ပေါင်းများစွာ ရှင်သန်နိုင်ပြီး ကျန်းမာရေးကောင်းသောလူများက ထိုတံတွေးစက်ကို ထိမိကာ မျက်နှာပွတ်မိရာမှတစ်ဆင့် ကူးစက်ပျံ့နှံ့နိုင်တယ် ဆိုပါတယ်။အပူချိန် ၃၇ ဒီဂရီဆဲလ်စီရပ်စ် (98F) အခြေအနေတွင် ဖန်၊ မှန်၊ အထည်၊ သတ္တုပစ္စည်း၊ ပလတ်စတစ် သို့မဟုတ် စက္ကူများပေါ်တွင် နှစ်ရက်မှ သုံးရက်အထိ ရှင်သန်နိုင်တဲ့အထိ ကူးစက်ရောဂါက ကြောက်စရာအခြေအနေပါ။

WHO က ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါကို ကူးစက်စေတဲ့ ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ချိန်မှာ ဂျာမန်နိုင်ငံမှာ ကူးစက်ခံရသူ ၁၅၆၇ ဦးရှိပြီး သေဆုံးသူ ၃ ဦးရှိလို့ ဂျာမနီဝန်ကြီးချုပ်ကိုယ်တိုင်က ဒီကူးစက်ရောဂါက နိုင်ငံလူဦးရေ သုံးပုံနှစ်ပုံအထိ ကူးစက်နိုင်တယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့တာရှိပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားမှလည်း မတ်လ ၁၁ ရက်မှာ ပထမဆုံး လူသေဆုံးမှုဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး ကူးစက်ခံရသူ ၂၇ ဦးထိ ရှိနေခဲ့ပါတယ်။

ကပ်ရောဂါအဖြစ်ကြေညာပြီး နောက်တစ်ရက်မှာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေက ဒီရောဂါကိုကာကွယ်ဖို့ အားချင်းလုပ်ဆောင်လာကြပါတယ်။ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်နေတဲ့ ဆီးရီးယားကလည်း ပုဂ္ဂလိကနှင့် အစိုးရကျောင်းများ၊ တက္ကသိုလ်များနှင့် နည်းပညာတက္ကသိုလ်များကို ဧပြီ ၂ ရက်အထိ ပိတ်ထားဖို့ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။မတ် ၁၃ ရက်မှာ ပထမဆုံး ဒီကူးစက်ရောဂါနဲ့ သေဆုံးခဲ့တဲ့ အိန္ဒိယကတော့ ခရီးသွားဗီဇာအားလုံးနဲ့ နယ်စပ်တွေကို ပိတ်ပစ်သလို နယူးဒေလီမှာဆိုရင် စာသင်ကျောင်းတွေ၊ ပြဇာတ်ရုံတွေနဲ့ ရုပ်ရှင်ရုံတွေကို ဒီတစ်လလုံးပိတ်ထားဖို့ အာဏာပိုင်တွေက အမိန့်ထုတ်ထားတဲ့အထိပါဘဲ။ဒီထဲမှာ လုပ်ဆောင်မှုအပြင်းထန်ဆုံးက အမေရိကန်ပါ။ကိုရိုနာကူးစက်ခံရသူ ၁၃၀၀ ကျော်နဲ့ သေဆုံး ၃၈ ဦးအထိရှိလာတဲ့ မတ် ၁၃ ရက်မှာ ဥရောပနိုင်ငံတွေက ခရီးသွားလာမှုအားလုံးကို ရက် ၃၀ ဆိုင်းငံ့ထားခဲ့ပါတယ်။ဒီထဲမှာ ဗြိတိန်တော့မပါဘူး ဆိုပါတယ်။ဗြိတိန်ကတော့ အဲ့ဒီအချိန်မှာ ကူးစက်ခံရသူ ၄၆၀ ဦး ရှိခဲ့ပါတယ်။နီပေါနဲ့ တရုတ်ကတော့ ဧဝရတ်တောင်တက်ရောက်ခွင့် ပါမစ်များထုတ်ပေးမှုကို ရှေ့ဆင့်နောက်ဆင့် ရုတ်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။ထရမ့်ကတော့ လက်မြန်ခြေမြန်ဆိုသလို မတ် ၁၃ ရက်မှာဘဲ အမေရိကန်နိုင်ငံတစ်ဝန်း အရေးပေါ်အခြေအနေကို ကြေညာခဲ့ပါတယ်။

အဲဒီရက်တွေမှာ နိုင်ငံတကာက နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွေမှာ ရောဂါကူးစက်ခံရတဲ့သတင်းတွေ တက်လာခဲ့ပါတယ်။မတ် ၁၂ ရက်မှာ ကနေဒါဝန်ကြီးချုပ်ရုံးက ကနေဒါဝန်ကြီးချုပ်ရဲ့ ဇနီးဖြစ်သူမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံထားရတယ်ဆိုတာကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ဘရာဇီးသမ္မတမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရကြောင်း မတ် ၁၃ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့အတွက် ဘရာဇီးသမ္မတ ဦးဆောင်တဲ့ ဘရာဇီးကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့နဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့တဲ့ အမေရိကန်သမ္မတအဖို့ ကူးစက်ရောဂါ ရှိ/မရှိ စစ်ဆေးခံဖို့ ဖြစ်လာပါတယ်။တစ်ကမ္ဘာလုံးက စောင့်ကြည့်ခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် စစ်ဆေးခံရမှုမှာ အဖြေက မရှိဘူးဆိုတဲ့အဖြေပါ။ဒါကို မတ် ၁၄ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။အနုပညာနယ်ပယ်က တွန်ဟန့်စ်လို ဇနီးမောင်နှံတွေ ကူးစက်ခံရသလို အားကစားနယ်ပယ်မှာဆိုလည်း အာဆင်နယ်နည်းပြတွေ၊ အင်္ဂလန်၊ အီတလီ ကစားသမားတွေ ကူးစက်ခဲ့ပါတယ်။

ဗိုင်းရပ်စ်က ကူးစက်နူန်းမြန်လာခဲ့ပါတယ်။ပြင်သစ်အာဏာပိုင်တွေက ၇၂ နာရီအတွင်း ကူးစက်ခံရသူ နှစ်ဆလောက်တိုးလာခဲ့လို့ မတ် ၁၄ ရက်မှာ နိုင်ငံတစ်ဝန်း စျေးဆိုင်တွေနဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေကို ပိတ်ထားဖို့ ပြည်သူ ၆၇ သန်းကိုလည်း နေအိမ်မှာပဲနေကြဖို့  ညွှန်ကြားခဲ့ပါတယ်။ဒီအချိန်မှာ ပြင်သစ်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူ ၄,၅၀၀ လောက် ရှိနေပး သေဆုံံးသူ ၉၁ ဦး ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။စပိန်နိုင်ငံကတော့ တစ်နိုင်ငံလုံးကို အဝင်အထွက်ပိတ်ဆို့လိုက်ကာ အစားအသောက်နှင့် ဆေးဝါးဝယ်ခြင်း၊ ဆေးရုံသွားခြင်း၊ အလုပ်သွားခြင်း သို့မဟုတ် အရေးပေါ်ကိစ္စရပ်များမှအပ အိမ်၌နေရန် ညွှန်ကြားခဲ့ပါတယ်။အဆိုပါညွှန်ကြားချက်ထွက်တဲ့ မတ် ၁၄ ရက်မှာ ကိုရိုနာကူးစက်ခံရသူ ၅၇၅၃ ဦး ရှိနေပါပြီ။အီတလီကတော့ မတ် ၁၅ ရက်မှာ သေဆုံးသူ ၃၆၈ ဦးရှိခဲ့ကာ စုစုပေါင်းသေဆုံးသူ ၁၈၀၉ ဦးရှိခဲ့ကာ ကူးစက်ခံရသူ ၂၀၆၀၃ ဦးထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO ကတော့ ဒီလိုမြင့်တက်လာတဲ့ သေဆုံးမှုနူန်းတွေကြောင့် မတ် ၁၄ ရက်မှာ ဥရောပနိုင်ငံတွေကို ဥရောပဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံး ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုရဲ့ ဗဟိုချက်ဖြစ်လာပြီလို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က ခေတ်သစ်မှာ ကြောက်စရာအကောင်းဆုံး ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးဖြစ်လာပါတယ်။ဟောင်ကောင်ဆေးရုံ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ ထုတ်ပြန်မှုမှာတော့ ဒီကူးစက်ရောဂါကနေ နလံပြန်ထလာရင်တောင် အဆုတ်လုပ်ဆောင်မှုပိုင်းမှာ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်အထိ ကျဆင်းအားနည်းသွားနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ဒါက ကျန်းမာရေးပါ။
ဒီကူးစက်ရောဂါကြောင့် လတ်တလောမှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကျောင်းသား သန်း ၃၆၀ ကျော်ရဲ့ ပညာသင်ကြားရေးအပေါ် ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။ဒီရောဂါကြောင့် တိုကျိုမှာကျင်းပမယ့် ၂၀၂၀ တိုကျိုအိုလံပစ် ကျင်းပရေးက အငြင်းပွားစရာဖြစ်နေပေမယ့် အခက်အခဲတွေကြားကနေ ရှေးဟောင်းအိုလံပီယာမြို့မှာ မတ်လ ၁၂ ရက်က ၂၀၂၀ တိုကျိုအိုလံပစ်မီးရှူးတိုင်ကို မီးထွန်းညှိပွဲပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ဒီထဲမှာ ထူးထူးခြားခြားဂွကျနေတာက အာကာသယာဉ်မှူးတွေပါ။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အန္တရာယ်ကြောင့် မော်စကိုပြင်ပရှိ Star City လေ့ကျင့်ရေးစခန်းကနေ  ထွက်ခွါခွင့်တားမြစ်ထားပါတယ်။

ဒီရောဂါက တရုတ်ကနေ စခဲ့ပေမယ့် ယခုအခါ ကမ္ဘာအရပ်ရပ် ပျံ့နှံ့နေခဲ့ပါပြီ။ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ဖြစ်သလောက်နီးပါး ရောဂါကူးစက်ခံရမှုမှာ ပေါ့ဆရင် ပေါ့ဆသလောက် ကျန်းမာရေး၊ အသက်ဘေးနဲ့ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးတွေကို ကြုံရမှာဖြစ်သလို ဇီ၀အဖျက်ပိုးတွေရဲ့ စွမ်းအားကိုလည်း ကမ္ဘာကိုလည်း ထင်ထင်ရှားရှားသတိပေးခဲ့တဲ့  ကူးစက်မှုပါဘဲ။နိုင်ငံခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွေအထိ ခြိမ်းခြောက်နိုင်ခဲ့တဲ့ ဒီဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကို လူသားတွေ နိုင်အောင်တိုက်နိုင်ပါ့မလား ဆိုတာကလည်း စိုးရိမ်သောကရောက်စရာပါ။ဒီကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ပြင်းထန်ချိန်မှာ ဘယ်လောက်တောင် အဖိတ်အစင်ရှိမလဲ၊ ကူးစက်ရောဂါ အရှိန်ကျချိန်မှာ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးက ဘယ်အခြေအနေရောက်နေမလဲဆိုတာ စိုးတထိတ်ထိတ်နဲ့ ဆက်စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။   

စစ်ပွဲတွေထဲ နောက်ထပ်တစ်ပွဲ (ဝါ) ရေနံစစ်ပွဲ

ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့အကျိုးဆက်က အတော်လေးကို သတိထားဖွယ်ရာ များပြားလှပါတယ်။ဒီထဲမှာ ကုန်သွယ်ရေးပြဿနာက ထိပ်ဆုံးကပါ။ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုတွေက ကမ္ဘာကို အကျပ်တွေ့စေခဲ့ပါတယ်။ဒီအတွက် ကုစားနိုင်ဖို့ နိုင်ငံအတော်များများက ပြင်ဆင်နေကြရာမှာ ထိပ်တိုက်တွေ့မှုတွေ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ရက်သတ္တပတ်က အိုပက်လို့ခေါ်တဲ့ ရေနံထုတ်လုပ်ရောင်းချတဲ့အဖွဲ့က ကိုဗက် ၁၉ ကူးစက်ရောဂါကြောင့် ကမ္ဘာ့ရေနံလောင်စာသုံးစွဲမှု ကျဆင်းတာကို ကုစားဖို့ အိုပက်အဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ အိုပက်အဖွဲ့ဝင်မဟုတ်တဲ့ နိုင်ငံတွေအကြား ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုညှိနိူင်းဆွေးနွေးတဲ့အထဲ  အိုပက်ပြီးရင် ကမ္ဘာ့ရေနံထုတ်လုပ်တင်ပို့တဲ့ နိုင်ငံကြီးတွေဖြစ်တဲ့ ရုရှား၊ အမေရိကန်၊ ဗင်နီဇွဲလားလို နိုင်ငံကြီးတွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ဒီအစည်းအဝေးမှာ ရေနံစျေးမကျဖို့ ဆော်ဒီဦးဆောင်တဲ့ အချိုးကျရေနံလျှော့ချထုတ်လုပ်ရေး အစီအစဉ်ကို ရုရှားက သဘောမတူခဲ့ပါဘူး။

ဒီနောက်မှာ ဆော်ဒီက လာမည့်လကနေစပြီး တစ်နေ့ကို ရေနံစည်ပေါင်း ၁၂ ဒသမ ၅ သန်းအထိ သိသိသာသာတိုးမြှင့်ထုတ်လုပ်သွားမယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။မတ် ၁၀ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်တဲ့ ဆော်ဒီကြေညာချက်ကို ရုရှားဘက်ကလည်း ပြန်လည်တုံ့ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ရုရှားစွမ်းအင်ဝန်ကြီးက တစ်နေ့လျှင် ရေနံစည်ပေါင်းသုံးသိန်းအထိ တိုးမြှင့်ထုတ်လုပ်မယ်လို့ဆိုသလို ရေရှည်ကာလမှာ တစ်ရက်ကို စည်သန်းတစ်ဝက်ထိ ထုတ်လုပ်နိုင်တယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့ပါတယ်။မကြာခင်ကမှ ဥရောပကို ရေနံသဘာ၀ဓာတ်ငွေ့ ပိုက်လိုင်း သွယ်တန်းနိုင်ခဲ့တဲ့ ရုရှားအနေဖြင့် နိုင်ငံရဲ့ အဓိကနိုင်ငံခြားငွေဝင်ရာ ရေနံရောင်းချမှုကို အိုပက်က ကန့်သတ်တာကို မခံပါဘူး။

ဒီလို ကိုရိုနာကူးစက်ရောဂါကြောင့် ရေနံရောင်းချရမှုလျော့မှာကိုစိုးတဲ့အတွက် စျေးကွက်ဝေစုကို လုနေကြရာမှာ အိုပက်အဖို့ ရုရှားကိုပြိုလဲအောင် ရေနံစျေးကို ဘယ်လောက်ထိချပြီး ရောင်းချမလဲဆိုတာကလည်း စဉ်းစားစရာဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ဒီလိုအပြန်အလှန်ထုတ်လုပ်မှုတွေ တိုးမြှင့်တဲ့အတွက် ရေနံဈေးနှုန်းက နှစ်ပေါင်း ၃၀ ကျော်အတွင်း အနိမ့်ဆုံးဖြစ်သည့် တစ်စည်လျှင် ၃၁ ဒေါ်လာ ဝန်းကျင်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။ဒါဟာ ၁၉၉၁ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း အနိမ့်ဆုံးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

နိုင်ငံတကာရေနံထုတ်လုပ်ရေး သုံးသပ်ချက်တွေမှာတော့  ရေနံများကိုဆက်လက်ထုတ်နေရင် အမေရိကန်က ကန့်သတ်ပိတ်ဆို့ထားတဲ့ ဗင်နီဇွဲလား၊ အီရန်လို နိုင်ငံတွေ ရေနံကနေရတဲ့ အဓိကရတဲ့ တိုင်းပြည်ဝင်ငွေ ဆုံးရှုံးသွားနိုင်သလို တခြားကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအခင်းအကျင်းလဲ ပြောင်းသွားနိုင်တဲ့ အနေအထားပါဘဲ။ဒီလို ဆော်ဒီနဲ့ ရုရှား တစ်ဘက်နဲ့ တစ်ဘက် အပြိုင်အဆိုင် ရေနံထုတ်လုပ်မှုတိုးထုတ်ကြတာက ကိုဗက်-၁၉ ကြောင့် အထိနာနေတဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနိုင်ငံကြီးတွေရဲ့ စွမ်းအင်ကဏ္ဍကိုပါ ထိခိုက်လာနိုင်စရာရှိပါတယ်။

အိုပက်နိုင်ငံတွေကတော့ ရေနံစျေးနူန်းကို တစ်စည် ၄၄ ဒေါ်လာမှာ တန့်ထားချင်ပါတယ်။ဒါပေမယ့် ရုရှားကတော့ အိုပက်က သတ်မှတ်တဲ့ခွဲတမ်းမှာ မပါဘူးလို့ငြင်းထားတဲ့အတွက် ရေနံထုတ်အားကောင်းတဲ့ ဆော်ဒီကို ရုရှားက ရေနံစျေးကွက်မှာ ဘယ်လိုဆွဲချသွားမလဲ၊ လောင်စာဆီစျေးကွက်မှာ နယ်လုနေတဲ့ ရုရှားကို ဆော်ဒီဦးဆောင်တဲ့ အိုပက်အဖွဲ့က ဘယ်လောက်ထိ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မလဲ၊ ကမ္ဘာ့ရေနံစျေးနူန်း ဘယ်ထိစျေးထိုးကျမလဲဆိုတာ ဆက်စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

စစ်ပွဲများနှင့် ရာသီဥတုဘေး

ရောဂါဘေးကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ်ဖြစ်နေချိန်မှာ ဒီလိုရောဂါတွေ ပြန်ခေါင်းထောင်လာတာဟာ ယခုရာစုနှစ်အတွင်း ဆိုးဝါးလာတဲ့ ရာသီဥတုဆိုးရွားမှုတွေ၊ အမေဇုံတောမီးနဲ့ ဩစတြေးလျှတောမီးလို သဘာ၀ဂေဟစနစ်ကို ဆိုးဆိုးရွားရွားထိခိုက်စေခဲ့တဲ့ သဘာ၀ဘေးတွေနဲ့ ဆက်စပ်ပတ်သက်နေမလားဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေအတွက် အဖြေထုတ်စရာတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုက ရာသီဥတုနဲ့ သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်စေသလို ယခင်က ပျောက်ကင်းခဲ့တဲ့ ရောဂါတွေကို တစ်ဖန်ပြန်လည် ဖြစ်ပွားစေခဲ့ပါတယ်။ကမ္ဘာမှာ အဖြစ်များဆုံးကပ်ရောဂါက နမိုးနီးယားလို့ခေါ်တဲ့ အရပ်အခေါ် ရာသီတုပ်ကွေးတွေပါဘဲ။ယခုရက်ထဲမှာ ကမ္ဘာတစ်ခွင် မထင်မှတ်တဲ့နေရာတွေမှာ ရေကြီးရေလျှံမှုတွေ၊ လေပြင်းတိုက်တာတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။အီဂျစ်နိုင်ငံမှာ ဆယ်စုနှစ်များစွာအတွင်း အဆိုးရွားဆုံးအဖြစ် မိုးသည်းထန်စွာရွာသွန်းပြီး ရေကြီးရေလျှံမှုတွေဖြစ်လို့ လူ (၂၀) ခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး နေအိမ်တွေ၊ ကျောင်းတွေ၊ လမ်းတွေ ရေမြုပ်ခဲ့ပါတယ်။ရုရှားနိုင်ငံ မော်စကိုမှာတော့ မိုးသက်လေပြင်းတွေ ရုတ်တရက်ကျပြီး တိုက်ခတ်ခဲ့တဲ့အတွက် လူတစ်ယောက်သေဆုံးပြီး အများအပြားဒဏ်ရာရခဲ့ပါတယ်။မော်စကိုမြို့တော်တစ်ဝိုက် သစ်ပင်တွေလဲကျခဲ့သလို နေအိမ်အဆောက်အဦးတွေလဲ ပျက်စီးခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုဖြစ်စဉ်တွေအပြင် ကမ္ဘာတောင်စွန်းနဲ့ မြောက်ဘက်စွန်းက အမြဲရေခဲဖုံးရာနေရာတွေမှာ ရေခဲထုပြိုကွဲတာတွေဖြစ်လို့ ကမ္ဘာ့ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်လာတာတွေလည်း ဖြစ်ခဲ့တာရှိပါတယ်။ဒီလိုရေခဲတွေအရည်ပျော်ကျပြီး မြေဧရိယာများစွာ ပေါ်ထွက်လာတဲ့အတွက် နယ်မြေလက်ဦးမှုတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ဒီရက်ထဲမှာဘဲ ရုရှားက အာတိတ်ဒေသမှာ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အဆောက်အဦးတည်ဆောက်ရေးတွေ ပါဝင်တဲ့ ၁၅ နှစ်စီမံကိန်းကို သမ္မတ ပူတင် က လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါတယ်။ဒီနယ်မြေတွေက ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံတွေက သူ့ထက်ငါဦးရာ အခြေစိုက်စခန်းတွေတည်ပြီး ပိုင်နက်တွေလုနေတဲ့ နယ်မြေပါ။

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုတွေ ဆက်တိုက်ဖြစ်လာနေတာ ယခုဆယ်စုနှစ်တွေက အများကြီးသိသာခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုပြောင်းလဲလာမှုကြောင့်လည်း ဩစတြေးလျှမှာလောင်ခဲ့တဲ့ တောမီးက ထိန်းမနိုင်သိမ်းရဖြစ်ခဲ့တာလို့ ယခုရက်ထဲထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ရာသီဥတု ခန့်မှန်းတွက်ချက်ရေးအဖွဲ့ရဲ့ စစ်တမ်းမှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုက ကြောက်စရာအခြေအနေပါ။သိပ္ပံပညာရှင်တွေက အမေဇုန်မိုးသစ်တောဟာ နှစ်ပေါင်း ၅၀ အတွင်း ခြောက်သွေ့သော ဆာဗားနားမြက်ခင်းပြင်အသွင်သို့ ပြောင်းလဲသွားနိုင်သည့် အခြေအနေရှိနေတယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဒါ့အပြင် ဂေဟစနစ်ကောင်းမွန်သည့် ကာရေဘီယံ သန္တာကျောက်တန်းများလည်း ၁၅ နှစ်အတွင်းမှာပင် ပျက်စီးသွားနိုင်ပြီး မူလအခြေအနေ ပြန်မဖြစ်နိုင်တော့ဘူးလို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ နိုင်ငံပေါင်း (၇) နိုင်ငံနှင့် မြေစတုရန်းကီလိုမီတာ (၅) သန်းကျော် လွှမ်းခြုံထားသည့် အမေဇုန်မြစ်ဝှမ်း မိုးသစ်တော၏ (၂၀) ရာခိုင်နှုန်းခန့် အခြေအနေက ၁၉၇၀ ခုနှစ်ကတည်းက သစ်၊ ပဲပင်၊ ဆီအုန်းပင်၊ ဇီဝလောင်စာနှင့် အမဲသား စသည်တို့ကို အများဆုံးထုတ်လုပ်လာခဲ့ခြင်းကြောင့် ပြုန်းတီးခဲ့ပြီးပါပြီ။ဒီအတွက် လူသားတွေလောဘကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ဘေးက ကြောက်စရာလန့်စရာပါ။

အာဏာ၊ အလိုရမ္မက်ကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့အထဲ စစ်ဘေးကလည်း တစ်ခုအပါအဝင်ပါ။ဆီးရီးယား၊ ယီမင်နဲ့ လစ်ဗျားမှာ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်သလို အာဖဂန်၊ အီရတ်တို့မှာလည်း ပေါက်ကွဲမှုတွေက ဒင်းကြမ်းပါ။ဒီရက်ထဲမှာ အမေရိကန်က အီရတ်ကို လေကြောင်းကနေ ထိုးစစ်ဆင်နွှဲခဲ့ရာမှာ အရပ်သားတစ်ဦးနဲ့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်ငါးဦး သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။အီရတ်နိုင်ငံ ဘဂ္ဂဒက်မြို့မြောက်ပိုင်းရှိ တာဂျီစစ်စခန်းကိုလည်း ဒုံးကျည်နဲ့တိုက်ခိုက်လို့ ဗြိတိန်စစ်သားနှင့် အမေရိကန်နှစ်ဦး သေဆုံးကာ ၁၂ ဦးထက်မနည်း ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ပါတယ်။ယီမင်နိုင်ငံမှာတော့ အစိုးတပ်နဲ့ သူပုန်နဲ့ဖြစ်တဲ့ တိုက်ပွဲအတွင်း ဟူသီသူပုန် ထိပ်တန်းတပ်မှူးတစ်ဦးကို အစိုးရဘက်က သုတ်သင်ခဲ့ပါတယ်။ပါလက်စတိုင်း အနောက်ဘက်ကမ်းမှာတော့ ဆန္ဒပြတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေက အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့တွေကို ခဲနဲ့ထု၊ ကျောက်ခဲတွေနဲ့ ပစ်ပေါက်လို့ ပြန်ပစ်ရာမှာ ပါလက်စတိုင်း ဆယ်ကျော်သက်တစ်ဦး သေဆုံးပြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူများခဲ့ပါတယ်။စစ်ပွဲတွေမပြီးသေးသလို သဘာ၀ဂေဟကို ဖျက်ဆီးပြီး စီးပွားရှာတာလည်း မရပ်သေးတဲ့ အတွက် အဆိုးဆုံးကပ်ဘေးတွေကို လူသားတွေကိုယ်တိုင် လက်ယပ်ခေါ်နေသလိုပါဘဲ။

ဒီလိုသတင်းတွေအပြင် ယခုရက်ထဲဖြစ်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန် တန်နက်ဆီပြည်နယ်ရှိ Chatanooga တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်မှာ ကိုမိုဒိုနဂါးအမတစ်ကောင်ကို မေထုံမဲ့မျိုးပွားနည်းနဲ့ မျိုးစပ်ခဲ့ရာမှာ အောင်မြင်စွာ သုံးကောင်ပေါက်ဖွားနိုင်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ ထိုင်းမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဒီမိုကရေစီလိုလားတဲ့ ရာနဲ့ချီတဲ့ဆန္ဒပြသူတွေက နိုင်ငံ့အခြေအနေအတွက် ဝမ်းနည်းခြင်းအထိမ်းအမှတ် ဆန္ဒပြတဲ့သတင်း၊ ဂရိနိုင်ငံရဲ့ ပထမဆုံး အမျိုးသမီးသမ္မတ မေ ၁၃ ရက်က ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုခဲ့တဲ့သတင်း၊ အီဂျစ်နိုင်ငံ ကိုင်ရိုမှာ ခရီးသည်တင်ရထားနှစ်စင်း တိုက်မိလို့ လူ ၁၃ ဦး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ဒါကာမှာ မီးအကြီးအကျယ် လောင်ကျွမ်းခဲ့တဲ့သတင်း၊ ပါကစ္စတန်လေတပ် PAF ပိုင် F-16 တိုက်လေယာဉ်တစ်စင်း အစ္စလာမ္မာဘတ်မြို့ ပန်းခြံတစ်ခုထဲ ပျက်ကျခဲ့တဲ့သတင်းတွေလည်း သတိထားမိစရာဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ယခုရက်သတ္တပတ် နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက်ကို ဒီမှာဘဲရပ်လိုက်ချင်ပါတယ်။

မင်းထက်
မတ် - ၁၆

( Zawgyi )

ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္း ႏိုင္ငံတကာသတင္းဌာနေတြမွာ ထိပ္တန္းသတင္းအျဖစ္ ေနရာယူခဲ့တဲ့ သတင္းကေတာ့ အာရွနဲ႔ ဥေရာပကိုေက်ာ္လြန္ၿပီး အေမရိကဘက္ကိုပါ ပတ္ေမႊေနတဲ့ ကိုဗက္-၁၉ လို႔ေခၚတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ သတင္းေတြပါဘဲ။ဒီသတင္းေတြနဲ႔ ကမာၻတစ္ခုလုံး လုံးေထြးေနခ်ိန္မွာ ကိုဗက္-၁၉ ေၾကာင့္ ျဖစ္လာတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရနံေလာင္စာသုံးစြဲမႈ ေလ်ာ့နည္းလာတာကေန ေစ်းကြက္လုရင္း အၿပိဳင္အဆိုင္ ေရနံထုတ္ၾကလို႔ ေရနံေစ်းေတြ ႏွစ္ ၃၀ ေက်ာ္အတြင္း အနည္းဆုံးျဖစ္လာတဲ့ သတင္းေတြနဲ႔  ကမာၻႀကီးပူေႏြးမႈကို ဆိုးဝါးေစခဲ့တဲ့ ရာသီဥတုေဘးသတင္းေတြ၊ ကူရာကယ္ရာမဲ့ေနတဲ့ ဆီးရီးယားအပါအဝင္ ကမာၻတစ္လႊားက စစ္ေဘးသင့္သတင္းေတြဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ကမာၻကို ရစ္သမ္ပ်က္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ၀ူဟန္ကေနစခဲ့တဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ လူေပါင္းသုံးေထာင္ေက်ာ္ကို ေသဆုံးေစခဲ့ကာ ေရာဂါကူးစက္ခံရမႈ အျမင့္ဆုံးေရာက္ရွိေစၿပီးေနာက္ ကူးစက္မႈနဲ႔ ေသဆုံးမႈေတြ ထိုးက်လာခ်ိန္မွာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသနဲ႔ ဥေရာပ၊ အေမရိကန္တို႔မွာ ေရာဂါလကၡဏာျပခ်ိန္က အျမင့္ဆုံးကာလကို ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

စိတ္ဝင္စားဖို႔ေကာင္းတာက ကိုဗက္-၁၉ လို႔ သတ္မွတ္နာမည္ေပးထားတဲ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အသစ္ ေရာဂါကို မတ္ ၁၂ ရက္မွာ ကူးစက္ျမန္ ကပ္ေရာဂါ (Pandemic) အျဖစ္ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) က ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။အေစာပိုင္းကတည္းက ဒီေရာဂါျပန႔္ႏွံ႔ပုံက ထင္မွတ္ထားတာထက္ ပိုျမန္ေနတဲ့အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသတြင္းက်န္းမာေရးအဖြဲ႕ေတြက ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ဖို႔ ေစာဒကတက္တာေတြရွိခဲ့ေပမယ့္ ေရာဂါက တ႐ုတ္မွာက်ၿပီး ကမာၻ႔ႏိုင္ငံ ၁၀၀ ေက်ာ္ကို ကူးစက္ေတာာ့မွ ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့အတြက္ အျပစ္တင္မႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။
ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) ကလည္း  အီတလီ၊ အီရန္၊ စပိန္၊ ဂ်ာမဏီႏွင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း ကူးစက္မႈႏႈန္းျမင့္မားလာၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံျပင္ပတြင္ ရက္သတၱပတ္ ႏွစ္ပတ္အတြင္း ကူးစက္ခံရမႈ (၁၃) ဆ ျမင့္တက္လာမႈေၾကာင့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို အေရးတယူေဆာင္႐ြက္ရန္ ႏိုင္ငံမ်ားကို WHO က တိုက္တြန္းေျပာဆိုခဲ့ေသာ္လည္း လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့ၾကလို႔ ျပန္အျပစ္တင္ခဲ့တာရွိပါတယ္။

ဒီေရာဂါက အေစာပိုင္းသိထားတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေလ့လာသိရွိတာေတြက ကြဲလြဲမႈေတြရွိပါတယ္။တ႐ုတ္အစိုးရ၏ ကူးစက္ေရာဂါျပန႔္ပြားျခင္းႏွင့္ ကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ သုေတသနအဖြဲ႕ ေလ့လာခ်က္ မွာေတာ့ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္သည္ ေလထဲတြင္ အနည္းဆုံး မိနစ္ (၃၀) ၾကာမွ် ရွင္သန္ေနႏိုင္ၿပီး အကြာအေဝး ၄.၅ မီတာ (၁၅ ေပခန႔္) အထိ ေ႐ြ႕လွ်ားႏိုင္တယ္ ဆိုပါတယ္။ဒါ့အျပင္ တံေတြးစက္က်ေသာ မ်က္ႏွာျပင္၌လည္း ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွင္သန္ႏိုင္ၿပီး က်န္းမာေရးေကာင္းေသာလူမ်ားက ထိုတံေတြးစက္ကို ထိမိကာ မ်က္ႏွာပြတ္မိရာမွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္တယ္ ဆိုပါတယ္။အပူခ်ိန္ ၃၇ ဒီဂရီဆဲလ္စီရပ္စ္ (98F) အေျခအေနတြင္ ဖန္၊ မွန္၊ အထည္၊ သတၱဳပစၥည္း၊ ပလတ္စတစ္ သို႔မဟုတ္ စကၠဴမ်ားေပၚတြင္ ႏွစ္ရက္မွ သုံးရက္အထိ ရွင္သန္ႏိုင္တဲ့အထိ ကူးစက္ေရာဂါက ေၾကာက္စရာအေျခအေနပါ။

WHO က ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါကို ကူးစက္ေစတဲ့ ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ခ်ိန္မွာ ဂ်ာမန္ႏိုင္ငံမွာ ကူးစက္ခံရသူ ၁၅၆၇ ဦးရွိၿပီး ေသဆုံးသူ ၃ ဦးရွိလို႔ ဂ်ာမနီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္က ဒီကူးစက္ေရာဂါက ႏိုင္ငံလူဦးေရ သုံးပုံႏွစ္ပုံအထိ ကူးစက္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့တာရွိပါတယ္။
အင္ဒိုနီးရွားမွလည္း မတ္လ ၁၁ ရက္မွာ ပထမဆုံး လူေသဆုံးမႈျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ကူးစက္ခံရသူ ၂၇ ဦးထိ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ေၾကညာၿပီး ေနာက္တစ္ရက္မွာ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေတြက ဒီေရာဂါကိုကာကြယ္ဖို႔ အားခ်င္းလုပ္ေဆာင္လာၾကပါတယ္။ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ေနတဲ့ ဆီးရီးယားကလည္း ပုဂၢလိကႏွင့္ အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ နည္းပညာတကၠသိုလ္မ်ားကို ဧၿပီ ၂ ရက္အထိ ပိတ္ထားဖို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။မတ္ ၁၃ ရက္မွာ ပထမဆုံး ဒီကူးစက္ေရာဂါနဲ႔ ေသဆုံးခဲ့တဲ့ အိႏၵိယကေတာ့ ခရီးသြားဗီဇာအားလုံးနဲ႔ နယ္စပ္ေတြကို ပိတ္ပစ္သလို နယူးေဒလီမွာဆိုရင္ စာသင္ေက်ာင္းေတြ၊ ျပဇာတ္႐ုံေတြနဲ႔ ႐ုပ္ရွင္႐ုံေတြကို ဒီတစ္လလုံးပိတ္ထားဖို႔ အာဏာပိုင္ေတြက အမိန႔္ထုတ္ထားတဲ့အထိပါဘဲ။ဒီထဲမွာ လုပ္ေဆာင္မႈအျပင္းထန္ဆုံးက အေမရိကန္ပါ။ကို႐ိုနာကူးစက္ခံရသူ ၁၃၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ ေသဆုံး ၃၈ ဦးအထိရွိလာတဲ့ မတ္ ၁၃ ရက္မွာ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြက ခရီးသြားလာမႈအားလုံးကို ရက္ ၃၀ ဆိုင္းငံ့ထားခဲ့ပါတယ္။ဒီထဲမွာ ၿဗိတိန္ေတာ့မပါဘူး ဆိုပါတယ္။ၿဗိတိန္ကေတာ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ကူးစက္ခံရသူ ၄၆၀ ဦး ရွိခဲ့ပါတယ္။နီေပါနဲ႔ တ႐ုတ္ကေတာ့ ဧဝရတ္ေတာင္တက္ေရာက္ခြင့္ ပါမစ္မ်ားထုတ္ေပးမႈကို ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ ႐ုတ္သိမ္းခဲ့ပါတယ္။ထရမ့္ကေတာ့ လက္ျမန္ေျချမန္ဆိုသလို မတ္ ၁၃ ရက္မွာဘဲ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း အေရးေပၚအေျခအေနကို ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီရက္ေတြမွာ ႏိုင္ငံတကာက ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းေတြမွာ ေရာဂါကူးစက္ခံရတဲ့သတင္းေတြ တက္လာခဲ့ပါတယ္။မတ္ ၁၂ ရက္မွာ ကေနဒါဝန္ႀကီးခ်ဳပ္႐ုံးက ကေနဒါဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ ဇနီးျဖစ္သူမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံထားရတယ္ဆိုတာကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ဘရာဇီးသမၼတမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရေၾကာင္း မတ္ ၁၃ ရက္မွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့အတြက္ ဘရာဇီးသမၼတ ဦးေဆာင္တဲ့ ဘရာဇီးကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕နဲ႔ ေတြ႕ဆုံခဲ့တဲ့ အေမရိကန္သမၼတအဖို႔ ကူးစက္ေရာဂါ ရွိ/မရွိ စစ္ေဆးခံဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။တစ္ကမာၻလုံးက ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့ရတဲ့ အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ စစ္ေဆးခံရမႈမွာ အေျဖက မရွိဘူးဆိုတဲ့အေျဖပါ။ဒါကို မတ္ ၁၄ ရက္မွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။အႏုပညာနယ္ပယ္က တြန္ဟန႔္စ္လို ဇနီးေမာင္ႏွံေတြ ကူးစက္ခံရသလို အားကစားနယ္ပယ္မွာဆိုလည္း အာဆင္နယ္နည္းျပေတြ၊ အဂၤလန္၊ အီတလီ ကစားသမားေတြ ကူးစက္ခဲ့ပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္က ကူးစက္ႏူန္းျမန္လာခဲ့ပါတယ္။ျပင္သစ္အာဏာပိုင္ေတြက ၇၂ နာရီအတြင္း ကူးစက္ခံရသူ ႏွစ္ဆေလာက္တိုးလာခဲ့လို႔ မတ္ ၁၄ ရက္မွာ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း ေစ်းဆိုင္ေတြနဲ႔ စားေသာက္ဆိုင္ေတြကို ပိတ္ထားဖို႔ ျပည္သူ ၆၇ သန္းကိုလည္း ေနအိမ္မွာပဲေနၾကဖို႔  ၫႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ဒီအခ်ိန္မွာ ျပင္သစ္မွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရသူ ၄,၅၀၀ ေလာက္ ရွိေနပး ေသဆုံံးသူ ၉၁ ဦး ရွိေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။စပိန္ႏိုင္ငံကေတာ့ တစ္ႏိုင္ငံလုံးကို အဝင္အထြက္ပိတ္ဆို႔လိုက္ကာ အစားအေသာက္ႏွင့္ ေဆးဝါးဝယ္ျခင္း၊ ေဆး႐ုံသြားျခင္း၊ အလုပ္သြားျခင္း သို႔မဟုတ္ အေရးေပၚကိစၥရပ္မ်ားမွအပ အိမ္၌ေနရန္ ၫႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္။အဆိုပါၫႊန္ၾကားခ်က္ထြက္တဲ့ မတ္ ၁၄ ရက္မွာ ကို႐ိုနာကူးစက္ခံရသူ ၅၇၅၃ ဦး ရွိေနပါၿပီ။အီတလီကေတာ့ မတ္ ၁၅ ရက္မွာ ေသဆုံးသူ ၃၆၈ ဦးရွိခဲ့ကာ စုစုေပါင္းေသဆုံးသူ ၁၈၀၉ ဦးရွိခဲ့ကာ ကူးစက္ခံရသူ ၂၀၆၀၃ ဦးထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ WHO ကေတာ့ ဒီလိုျမင့္တက္လာတဲ့ ေသဆုံးမႈႏူန္းေတြေၾကာင့္ မတ္ ၁၄ ရက္မွာ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြကို ဥေရာပဟာ တစ္ကမာၻလုံး ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈရဲ႕ ဗဟိုခ်က္ျဖစ္လာၿပီလို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က ေခတ္သစ္မွာ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆုံး ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးျဖစ္လာပါတယ္။ေဟာင္ေကာင္ေဆး႐ုံ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕ ထုတ္ျပန္မႈမွာေတာ့ ဒီကူးစက္ေရာဂါကေန နလံျပန္ထလာရင္ေတာင္ အဆုတ္လုပ္ေဆာင္မႈပိုင္းမွာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိ က်ဆင္းအားနည္းသြားႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ဒါက က်န္းမာေရးပါ။
ဒီကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ လတ္တေလာမွာ ကမာၻတစ္ဝန္း ေက်ာင္းသား သန္း ၃၆၀ ေက်ာ္ရဲ႕ ပညာသင္ၾကားေရးအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္ေနပါတယ္။ဒီေရာဂါေၾကာင့္ တိုက်ိဳမွာက်င္းပမယ့္ ၂၀၂၀ တိုက်ိဳအိုလံပစ္ က်င္းပေရးက အျငင္းပြားစရာျဖစ္ေနေပမယ့္ အခက္အခဲေတြၾကားကေန ေရွးေဟာင္းအိုလံပီယာၿမိဳ႕မွာ မတ္လ ၁၂ ရက္က ၂၀၂၀ တိုက်ိဳအိုလံပစ္မီးရႉးတိုင္ကို မီးထြန္းညႇိပြဲျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ဒီထဲမွာ ထူးထူးျခားျခားဂြက်ေနတာက အာကာသယာဥ္မႉးေတြပါ။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ ေမာ္စကိုျပင္ပရွိ Star City ေလ့က်င့္ေရးစခန္းကေန  ထြက္ခြါခြင့္တားျမစ္ထားပါတယ္။

ဒီေရာဂါက တ႐ုတ္ကေန စခဲ့ေပမယ့္ ယခုအခါ ကမာၻအရပ္ရပ္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနခဲ့ပါၿပီ။ကမာၻတစ္ဝန္း ျဖစ္သေလာက္နီးပါး ေရာဂါကူးစက္ခံရမႈမွာ ေပါ့ဆရင္ ေပါ့ဆသေလာက္ က်န္းမာေရး၊ အသက္ေဘးနဲ႔ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးေတြကို ႀကဳံရမွာျဖစ္သလို ဇီ၀အဖ်က္ပိုးေတြရဲ႕ စြမ္းအားကိုလည္း ကမာၻကိုလည္း ထင္ထင္ရွားရွားသတိေပးခဲ့တဲ့  ကူးစက္မႈပါဘဲ။ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ပိုင္းေတြအထိ ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို လူသားေတြ ႏိုင္ေအာင္တိုက္ႏိုင္ပါ့မလား ဆိုတာကလည္း စိုးရိမ္ေသာကေရာက္စရာပါ။ဒီကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ျပင္းထန္ခ်ိန္မွာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ အဖိတ္အစင္ရွိမလဲ၊ ကူးစက္ေရာဂါ အရွိန္က်ခ်ိန္မွာ ကမာၻ႔စီးပြားေရးက ဘယ္အေျခအေနေရာက္ေနမလဲဆိုတာ စိုးတထိတ္ထိတ္နဲ႔ ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။   

စစ္ပြဲေတြထဲ ေနာက္ထပ္တစ္ပြဲ (ဝါ) ေရနံစစ္ပြဲ

ကမာၻတစ္ဝန္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္လာတဲ့အက်ိဳးဆက္က အေတာ္ေလးကို သတိထားဖြယ္ရာ မ်ားျပားလွပါတယ္။ဒီထဲမွာ ကုန္သြယ္ေရးျပႆနာက ထိပ္ဆုံးကပါ။ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ ထိခိုက္မႈေတြက ကမာၻကို အက်ပ္ေတြ႕ေစခဲ့ပါတယ္။ဒီအတြက္ ကုစားႏိုင္ဖို႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားက ျပင္ဆင္ေနၾကရာမွာ ထိပ္တိုက္ေတြ႕မႈေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္သတၱပတ္က အိုပက္လို႔ေခၚတဲ့ ေရနံထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်တဲ့အဖြဲ႕က ကိုဗက္ ၁၉ ကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ ကမာၻ႔ေရနံေလာင္စာသုံးစြဲမႈ က်ဆင္းတာကို ကုစားဖို႔ အိုပက္အဖြဲ႕ဝင္ေတြနဲ႔ အိုပက္အဖြဲ႕ဝင္မဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအၾကား ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုညႇိႏိူင္းေဆြးေႏြးတဲ့အထဲ  အိုပက္ၿပီးရင္ ကမာၻ႔ေရနံထုတ္လုပ္တင္ပို႔တဲ့ ႏိုင္ငံႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ ႐ုရွား၊ အေမရိကန္၊ ဗင္နီဇြဲလားလို ႏိုင္ငံႀကီးေတြလည္း ပါဝင္ပါတယ္။ဒီအစည္းအေဝးမွာ ေရနံေစ်းမက်ဖို႔ ေဆာ္ဒီဦးေဆာင္တဲ့ အခ်ိဳးက်ေရနံေလွ်ာ့ခ်ထုတ္လုပ္ေရး အစီအစဥ္ကို ႐ုရွားက သေဘာမတူခဲ့ပါဘူး။

ဒီေနာက္မွာ ေဆာ္ဒီက လာမည့္လကေနစၿပီး တစ္ေန႔ကို ေရနံစည္ေပါင္း ၁၂ ဒသမ ၅ သန္းအထိ သိသိသာသာတိုးျမႇင့္ထုတ္လုပ္သြားမယ္ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။မတ္ ၁၀ ရက္မွာ ထုတ္ျပန္တဲ့ ေဆာ္ဒီေၾကညာခ်က္ကို ႐ုရွားဘက္ကလည္း ျပန္လည္တုံ႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။႐ုရွားစြမ္းအင္ဝန္ႀကီးက တစ္ေန႔လွ်င္ ေရနံစည္ေပါင္းသုံးသိန္းအထိ တိုးျမႇင့္ထုတ္လုပ္မယ္လို႔ဆိုသလို ေရရွည္ကာလမွာ တစ္ရက္ကို စည္သန္းတစ္ဝက္ထိ ထုတ္လုပ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့ပါတယ္။မၾကာခင္ကမွ ဥေရာပကို ေရနံသဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ပိုက္လိုင္း သြယ္တန္းႏိုင္ခဲ့တဲ့ ႐ုရွားအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံရဲ႕ အဓိကႏိုင္ငံျခားေငြဝင္ရာ ေရနံေရာင္းခ်မႈကို အိုပက္က ကန႔္သတ္တာကို မခံပါဘူး။

ဒီလို ကို႐ိုနာကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ ေရနံေရာင္းခ်ရမႈေလ်ာ့မွာကိုစိုးတဲ့အတြက္ ေစ်းကြက္ေဝစုကို လုေနၾကရာမွာ အိုပက္အဖို႔ ႐ုရွားကိုၿပိဳလဲေအာင္ ေရနံေစ်းကို ဘယ္ေလာက္ထိခ်ၿပီး ေရာင္းခ်မလဲဆိုတာကလည္း စဥ္းစားစရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ဒီလိုအျပန္အလွန္ထုတ္လုပ္မႈေတြ တိုးျမႇင့္တဲ့အတြက္ ေရနံေဈးႏႈန္းက ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္အတြင္း အနိမ့္ဆုံးျဖစ္သည့္ တစ္စည္လွ်င္ ၃၁ ေဒၚလာ ဝန္းက်င္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ဒါဟာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း အနိမ့္ဆုံးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာေရနံထုတ္လုပ္ေရး သုံးသပ္ခ်က္ေတြမွာေတာ့  ေရနံမ်ားကိုဆက္လက္ထုတ္ေနရင္ အေမရိကန္က ကန႔္သတ္ပိတ္ဆို႔ထားတဲ့ ဗင္နီဇြဲလား၊ အီရန္လို ႏိုင္ငံေတြ ေရနံကေနရတဲ့ အဓိကရတဲ့ တိုင္းျပည္ဝင္ေငြ ဆုံးရႈံးသြားႏိုင္သလို တျခားကမာၻ႔စီးပြားေရးအခင္းအက်င္းလဲ ေျပာင္းသြားႏိုင္တဲ့ အေနအထားပါဘဲ။ဒီလို ေဆာ္ဒီနဲ႔ ႐ုရွား တစ္ဘက္နဲ႔ တစ္ဘက္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ေရနံထုတ္လုပ္မႈတိုးထုတ္ၾကတာက ကိုဗက္-၁၉ ေၾကာင့္ အထိနာေနတဲ့ ကမာၻ႔စီးပြားေရးႏိုင္ငံႀကီးေတြရဲ႕ စြမ္းအင္က႑ကိုပါ ထိခိုက္လာႏိုင္စရာရွိပါတယ္။

အိုပက္ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ေရနံေစ်းႏူန္းကို တစ္စည္ ၄၄ ေဒၚလာမွာ တန႔္ထားခ်င္ပါတယ္။ဒါေပမယ့္ ႐ုရွားကေတာ့ အိုပက္က သတ္မွတ္တဲ့ခြဲတမ္းမွာ မပါဘူးလို႔ျငင္းထားတဲ့အတြက္ ေရနံထုတ္အားေကာင္းတဲ့ ေဆာ္ဒီကို ႐ုရွားက ေရနံေစ်းကြက္မွာ ဘယ္လိုဆြဲခ်သြားမလဲ၊ ေလာင္စာဆီေစ်းကြက္မွာ နယ္လုေနတဲ့ ႐ုရွားကို ေဆာ္ဒီဦးေဆာင္တဲ့ အိုပက္အဖြဲ႕က ဘယ္ေလာက္ထိ ပိတ္ဆို႔ကန႔္သတ္မလဲ၊ ကမာၻ႔ေရနံေစ်းႏူန္း ဘယ္ထိေစ်းထိုးက်မလဲဆိုတာ ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

စစ္ပြဲမ်ားႏွင့္ ရာသီဥတုေဘး

ေရာဂါေဘးေၾကာင့္ ကမာၻတစ္ဝန္း လႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ ဒီလိုေရာဂါေတြ ျပန္ေခါင္းေထာင္လာတာဟာ ယခုရာစုႏွစ္အတြင္း ဆိုးဝါးလာတဲ့ ရာသီဥတုဆိုး႐ြားမႈေတြ၊ အေမဇုံေတာမီးနဲ႔ ဩစေၾတးလွ်ေတာမီးလို သဘာ၀ေဂဟစနစ္ကို ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြားထိခိုက္ေစခဲ့တဲ့ သဘာ၀ေဘးေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ပတ္သက္ေနမလားဆိုတာကို သိပၸံပညာရွင္ေတြအတြက္ အေျဖထုတ္စရာတစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။

ကမာၻႀကီးပူေႏြးလာမႈက ရာသီဥတုနဲ႔ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိခိုက္ေစသလို ယခင္က ေပ်ာက္ကင္းခဲ့တဲ့ ေရာဂါေတြကို တစ္ဖန္ျပန္လည္ ျဖစ္ပြားေစခဲ့ပါတယ္။ကမာၻမွာ အျဖစ္မ်ားဆုံးကပ္ေရာဂါက နမိုးနီးယားလို႔ေခၚတဲ့ အရပ္အေခၚ ရာသီတုပ္ေကြးေတြပါဘဲ။ယခုရက္ထဲမွာ ကမာၻတစ္ခြင္ မထင္မွတ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈေတြ၊ ေလျပင္းတိုက္တာေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။အီဂ်စ္ႏိုင္ငံမွာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာအတြင္း အဆိုး႐ြားဆုံးအျဖစ္ မိုးသည္းထန္စြာ႐ြာသြန္းၿပီး ေရႀကီးေရလွ်ံမႈေတြျဖစ္လို႔ လူ (၂၀) ခန႔္ ေသဆုံးခဲ့ၿပီး ေနအိမ္ေတြ၊ ေက်ာင္းေတြ၊ လမ္းေတြ ေရျမဳပ္ခဲ့ပါတယ္။႐ုရွားႏိုင္ငံ ေမာ္စကိုမွာေတာ့ မိုးသက္ေလျပင္းေတြ ႐ုတ္တရက္က်ၿပီး တိုက္ခတ္ခဲ့တဲ့အတြက္ လူတစ္ေယာက္ေသဆုံးၿပီး အမ်ားအျပားဒဏ္ရာရခဲ့ပါတယ္။ေမာ္စကိုၿမိဳ႕ေတာ္တစ္ဝိုက္ သစ္ပင္ေတြလဲက်ခဲ့သလို ေနအိမ္အေဆာက္အဦးေတြလဲ ပ်က္စီးခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုျဖစ္စဥ္ေတြအျပင္ ကမာၻေတာင္စြန္းနဲ႔ ေျမာက္ဘက္စြန္းက အၿမဲေရခဲဖုံးရာေနရာေတြမွာ ေရခဲထုၿပိဳကြဲတာေတြျဖစ္လို႔ ကမာၻ႔ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာတာေတြလည္း ျဖစ္ခဲ့တာရွိပါတယ္။ဒီလိုေရခဲေတြအရည္ေပ်ာ္က်ၿပီး ေျမဧရိယာမ်ားစြာ ေပၚထြက္လာတဲ့အတြက္ နယ္ေျမလက္ဦးမႈေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ဒီရက္ထဲမွာဘဲ ႐ုရွားက အာတိတ္ေဒသမွာ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္ေရးေတြ ပါဝင္တဲ့ ၁၅ ႏွစ္စီမံကိန္းကို သမၼတ ပူတင္ က လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါတယ္။ဒီနယ္ေျမေတြက ပတ္ဝန္းက်င္ႏိုင္ငံေတြက သူ႔ထက္ငါဦးရာ အေျခစိုက္စခန္းေတြတည္ၿပီး ပိုင္နက္ေတြလုေနတဲ့ နယ္ေျမပါ။

ကမာၻႀကီးပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ကမာၻ႔ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေတြ ဆက္တိုက္ျဖစ္လာေနတာ ယခုဆယ္စုႏွစ္ေတြက အမ်ားႀကီးသိသာခဲ့ပါတယ္။ဒီလိုေျပာင္းလဲလာမႈေၾကာင့္လည္း ဩစေၾတးလွ်မွာေလာင္ခဲ့တဲ့ ေတာမီးက ထိန္းမႏိုင္သိမ္းရျဖစ္ခဲ့တာလို႔ ယခုရက္ထဲထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ကမာၻ႔ရာသီဥတု ခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္ေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ စစ္တမ္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ေၾကာက္စရာအေျခအေနပါ။သိပၸံပညာရွင္ေတြက အေမဇုန္မိုးသစ္ေတာဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ အတြင္း ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ဆာဗားနားျမက္ခင္းျပင္အသြင္သို႔ ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္သည့္ အေျခအေနရွိေနတယ္လို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ဒါ့အျပင္ ေဂဟစနစ္ေကာင္းမြန္သည့္ ကာေရဘီယံ သႏၲာေက်ာက္တန္းမ်ားလည္း ၁၅ ႏွစ္အတြင္းမွာပင္ ပ်က္စီးသြားႏိုင္ၿပီး မူလအေျခအေန ျပန္မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူးလို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ႏိုင္ငံေပါင္း (၇) ႏိုင္ငံႏွင့္ ေျမစတုရန္းကီလိုမီတာ (၅) သန္းေက်ာ္ လႊမ္းၿခဳံထားသည့္ အေမဇုန္ျမစ္ဝွမ္း မိုးသစ္ေတာ၏ (၂၀) ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ အေျခအေနက ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ကတည္းက သစ္၊ ပဲပင္၊ ဆီအုန္းပင္၊ ဇီဝေလာင္စာႏွင့္ အမဲသား စသည္တို႔ကို အမ်ားဆုံးထုတ္လုပ္လာခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ျပဳန္းတီးခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ဒီအတြက္ လူသားေတြေလာဘေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ေဘးက ေၾကာက္စရာလန႔္စရာပါ။

အာဏာ၊ အလိုရမၼက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့အထဲ စစ္ေဘးကလည္း တစ္ခုအပါအဝင္ပါ။ဆီးရီးယား၊ ယီမင္နဲ႔ လစ္ဗ်ားမွာ တိုက္ပြဲေတြျဖစ္သလို အာဖဂန္၊ အီရတ္တို႔မွာလည္း ေပါက္ကြဲမႈေတြက ဒင္းၾကမ္းပါ။ဒီရက္ထဲမွာ အေမရိကန္က အီရတ္ကို ေလေၾကာင္းကေန ထိုးစစ္ဆင္ႏႊဲခဲ့ရာမွာ အရပ္သားတစ္ဦးနဲ႔ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲ႕ဝင္ငါးဦး ေသဆုံးခဲ့ပါတယ္။အီရတ္ႏိုင္ငံ ဘဂၢဒက္ၿမိဳ႕ေျမာက္ပိုင္းရွိ တာဂ်ီစစ္စခန္းကိုလည္း ဒုံးက်ည္နဲ႔တိုက္ခိုက္လို႔ ၿဗိတိန္စစ္သားႏွင့္ အေမရိကန္ႏွစ္ဦး ေသဆုံးကာ ၁၂ ဦးထက္မနည္း ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိခဲ့ပါတယ္။ယီမင္ႏိုင္ငံမွာေတာ့ အစိုးတပ္နဲ႔ သူပုန္နဲ႔ျဖစ္တဲ့ တိုက္ပြဲအတြင္း ဟူသီသူပုန္ ထိပ္တန္းတပ္မႉးတစ္ဦးကို အစိုးရဘက္က သုတ္သင္ခဲ့ပါတယ္။ပါလက္စတိုင္း အေနာက္ဘက္ကမ္းမွာေတာ့ ဆႏၵျပတဲ့ ပါလက္စတိုင္းေတြက အစၥေရးတပ္ဖြဲ႕ေတြကို ခဲနဲ႔ထု၊ ေက်ာက္ခဲေတြနဲ႔ ပစ္ေပါက္လို႔ ျပန္ပစ္ရာမွာ ပါလက္စတိုင္း ဆယ္ေက်ာ္သက္တစ္ဦး ေသဆုံးၿပီး ထိခိုက္ဒဏ္ရာရသူမ်ားခဲ့ပါတယ္။စစ္ပြဲေတြမၿပီးေသးသလို သဘာ၀ေဂဟကို ဖ်က္ဆီးၿပီး စီးပြားရွာတာလည္း မရပ္ေသးတဲ့ အတြက္ အဆိုးဆုံးကပ္ေဘးေတြကို လူသားေတြကိုယ္တိုင္ လက္ယပ္ေခၚေနသလိုပါဘဲ။

ဒီလိုသတင္းေတြအျပင္ ယခုရက္ထဲျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ တန္နက္ဆီျပည္နယ္ရွိ Chatanooga တိရစာၦန္ဥယ်ာဥ္မွာ ကိုမိုဒိုနဂါးအမတစ္ေကာင္ကို ေမထုံမဲ့မ်ိဳးပြားနည္းနဲ႔ မ်ိဳးစပ္ခဲ့ရာမွာ ေအာင္ျမင္စြာ သုံးေကာင္ေပါက္ဖြားႏိုင္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ ထိုင္းမွာ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းၿပီး ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ဒီမိုကေရစီလိုလားတဲ့ ရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ဆႏၵျပသူေတြက ႏိုင္ငံ့အေျခအေနအတြက္ ဝမ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္ ဆႏၵျပတဲ့သတင္း၊ ဂရိႏိုင္ငံရဲ႕ ပထမဆုံး အမ်ိဳးသမီးသမၼတ ေမ ၁၃ ရက္က က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုခဲ့တဲ့သတင္း၊ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ကိုင္႐ိုမွာ ခရီးသည္တင္ရထားႏွစ္စင္း တိုက္မိလို႔ လူ ၁၃ ဦး ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ဒါကာမွာ မီးအႀကီးအက်ယ္ ေလာင္ကြၽမ္းခဲ့တဲ့သတင္း၊ ပါကစၥတန္ေလတပ္ PAF ပိုင္ F-16 တိုက္ေလယာဥ္တစ္စင္း အစၥလာမၼာဘတ္ၿမိဳ႕ ပန္းၿခံတစ္ခုထဲ ပ်က္က်ခဲ့တဲ့သတင္းေတြလည္း သတိထားမိစရာျဖစ္ခဲ့တယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း ယခုရက္သတၱပတ္ ႏိုင္ငံတကာသတင္း သုံးသပ္ခ်က္ကို ဒီမွာဘဲရပ္လိုက္ခ်င္ပါတယ္။

မင္းထက္
မတ္ - ၁၆